Химия саба?ынан ашы? т?рбие са?аты "?ызы?ты кеш"

Саба?ты? та?ырыбы: ?ызы?ты  кеш.
Саба?ты? ма?саты: 
1.    Химия п?нін ?мірмен байланыстыра отырып, ма?ызына ?ылыми т?р?ыдан т?сінік беріп, о?ушыларды? п?нге ?ызы?ушылы?ын арттыру.
2.    Ал?ан білімдерін дамыту, т?рмыста, е?бекте, ?мірде ?олдану.
3.    О?ушыларды адамгершілікке, эстетика мен этика?а, шеберлікке, жина?ылы??а, с?з с?йлеу м?неріне т?рбиелеу.
Саба?ты? т?рі: сайыс саба?ы
Саба?ты? ?дісі: с?ра?-жауап, ойын. 
Саба?ты? к?рнекілігі: ?анатты с?здер «К?ш - білімде, білім – кітапта», «Білегі?е сенбе, білімі?е сен», «Талапты тас жарар, талапсыз бас жарар», Д.И.Менделеевті?периодты? ж?йесі.
Саба?ты? барысы:    
?йымдастыру кезе?і.
Кеш ?али Ормановты? химия кереметтерін суреттейтін ?ле? жолдарымен басталады.
1-ж?ргізуші:
?ажайып н?рсе химия,                           ?мірді? біра? керегін,
Т???иы? сыры ?р алуан.                        Осылар тауып берер ме?
Жо?алып бір зат зым-зия                       Табар ма ешкім дерегін,
Жа?арып бірі жарал?ан.                         Телмірмей, сір?, тере?ге.
    2-ж?ргізуші:
Біз ?азір химия ?асырындамыз. К?дімгі ?асы?тан бастап, ?ша?, жер серігіне дейін химия ?німдері. Егер химиктер жанармайды ??деп бермесе, бірде-бір ?ша? к?кке к?теріліп, бірде-бір кеме суда ж?зе алма?ан болар еді.
Адам тама?сыз, киімсіз, ?ажетті т?рмыс б?йымдарынсыз ?мір с?ре алмайды. Мінеки, соларды? б?рін жасау?а химия ?атысады. Сонды?тан «?айда ?араса? та, ?айда к?з жіберсек те к?ретініміз химия ?ажайыптары» деп ?те орынды айтыл?ан.
1-ж?ргізуші:        К?руге химия кешін жиыл?андар,
Менделеевке ??дайындай сыйын?андар.
?ош келді?іздер б?гінгідей ?ажайыпты,
Тамашалау ба?ыты б?йыр?андар.
2-ж?ргізуші:
Кешті? жоспары:
1.    ?р топты? атын ?ор?ауы, ?раны.
2.    ?арсылас топ?а химиялы? тілде ??тты?тау с?з, тілек.
3.    «Білекті бірді жы?ар, білімді мы?ды жы?ар» (?р топ?а 10 с?ра?тан ?ойылады. ?ойыл?ан с?ра?тарды? бір ерекшелігі интелектуалды ойлау?а ба?ыттал?ан с?ра?тар болады)
4.    «Сен ма?ан, мен са?ан» (?р топ ?арсылас топ?а екі с?ра?тан даярлап келеді, бір біріне жасырады)
5.    Химиялы? жарыс (2 топ?а оттегіні су астында жинау ?дісіне арнал?ан ??ралды жинастыру, ж?не оттегіні алу, газды? жинал?анын д?лелдеу)  
6.    ??пия затты? ??лпын аш.
7.    Шарадалар. (к?рермендермен ойын)
1-ж?ргізуші:
?діл?азы ал?алар,
Сенімдерін ар?алар.
?рбір ?нер-білімді,
?ділдікпен ба?алар.- дегендей кешімізге ?атысатын о?ушыларды? біліміне, тап?ырлы?ына, жина?ылы?ын, ?зін-?зі сахнада ?стау м?дениетіне ?діл ба?асын берер ?діл?азылар ал?асымен таныс болы?ыздар (?діл-?азылар ал?асы сайланады)
2-ж?ргізуші:
«С?лем с?зді? анасы»
Дейтін ?аза? данасы.
С?лемдесіп, танысып,
Кеш бастайы? жарысып.
?р топ с?лемдесіп ?здерін таныстырып ?тсін. Сонымен ?р топты? атын ?ор?ауы, ?раны.
1-ж?ргізуші:
Жа?сылы? ?р кез тілейік,
Химияны о?ып білейік.
Осы тілде ??тты?тап
Аман-есен ж?рейік.
?й тапсырмасы: ?р топ химиялы? тілде бір-бірін ??тты?тап, тілектерін білдіреді.
2-ж?ргізуші:
Келесі сайысымыз «Білекті бірді жы?ар, білімді мы?ды жы?ар» деп аталады. ?р топ?а 10 с?ра?тан ?ойылады. ?ойыл?ан с?ра?тарды? бір ерекшелігі о?у ба?дарламасына с?йкес ?тілген та?ырыптары мен интелектуалды ойлау?а ба?ыттал?ан с?ра?тар болады. Сонымен ?ай топты? жауаптары к?бірек, сол топ осы сайысты? же?імпазы. Егер топ с?ра??а жауап бере алмаса, ?арсылас топ жауабын білсе айту?а болады. Б?л ол топ?а ?пай болып ?осылады.)
1-топ?а с?ра?тар: 
1.    ?андай су дем алудан лайланады? (ізбес суы, барий суы – т?тік ар?ылы ?рлегенде лайланады)
2.    ?ар мен жа?быр суы неге д?мсіз? (?ар мен жа?быр суларында таби?и т?з ерітінділері болма?анды?тан, олардан алын?ан су д?мсіз)
3.    «Су д?ниені? басы» деген ма?ал неліктен айтылады? (б?кіл жануар, ?сімдік ?мірінде суды? р?лі ерекше. Б?дан ж?здегенжыл б?рын ?мір с?рген адамадар суды жаратылыста?ы барлы? заттарды? бастамасы деп таны?ан.)
4.    Азотты? ауаны? ??рамында?ы массалы? ?лесі?   (78?)
5.    Металды пісіргенде немесе кескенде ?андай газ ?олданады? (оттек)
6.    Атомны? бір т?рінен ??рал?ан зат? (жай зат)
7.    Ж?мырт?аны? ?абы?ын сындырмай ?алай аршу?а болады? (с?йытыл?ан т?з ?ыш?ылына салу ар?ылы аршу?а болады, себебі, ?абы? кальций карбонатынан т?ратынды?тан ?ыш?ылмен ?рекеттесіп еріп кетеді)
8.    Жеміс пен к?к?ністі кескенде пыша? неге ?араяды? (алма, алм?рт, ?арбыз т.б. кескен со? пыша?ты с?ртпесе ол ?арайып кетеді. Себебі жемістерде дубиль ?ыш?ылы бар. Сонды?тан ол темірмен ?осыл?анда сия?а айналады. ?зіміз ішетін шайда да дубиль ?ыш?ылы бар. ?асы?ымыз ?за? шайда т?рып ?алса ?арайып кететіні сонды?тан.)
9.    Шарап да?ын ?алай кетіруге болады? (киімге, дастархан?а т?гілген шарап да?ыны? ?стіне т?з сепсе, ол шарапты ?з бойына тартады. Б?дан со? киімді немесе дастарханды м?с?тір спирті ?осыл?ан сал?ын сумен шаяды)
    10. Те?із орамжапыра?ы – ламинарияны? ??рамына кіретін, адам ?мірі ?шін ма?ызды элемент   (Йод)
2-топ?а с?ра?тар:
1.    Орман ?стіндегі ауа мен  ?лкен ?аланы? ?стіндегі ауаны? айырмашылы?ы ?андай?  (??рамында?ы к?мір?ыш?ыл газыны? м?лшеріне байланысты)
2.    Ж?йкені жайландыратын д?рі - д?рмек ??рамына кіретін элемент? (Бром)
3.    Жары? ж?не жылу б?ле ж?ретін реакцияны ?алай айтамыз? (жану реакциясы)
4.    М?найдан алынатын с?йы? отын т?рлері? (бензин, керосин т.б.)
5.    ?андай су ем ?шін пайдаланылады? (минералды су)
6.    Ж?мырт?а да?ын ?алай кетіруге болады? (ол да?ты 35 градус?а дейін ысытыл?ан глицеринге салып, 15 минуттан кейін сабындап жылы сумен жуады).
7.    Пыша?ты ?ткір етіп ?алай ?айрау?а болады? (пыша?ты ?айрау алдында ас т?зыны? ?лсіз ерітіндісіне батырып, біраз ?ста?ыз да, одан шы?арысымен с?ртпестен, бірден ?айраса?ыз, пыша?ы?ыз ?ткір болады.)
8.    Ауаны? ??рамында?ы оттек газыны? массалы? ?лесі?   (21?)
9.    ?арды? а?, суды? м?лдір болатын себебі неде? (т?ман, ?ант, ?ар, т?зды? т?сі а?. Себебі оларды ??райтын б?лшектерді? арасына ауа кіре алмайды.)
10.    Ж?мырт?аны отсыз, электр ?уатынсыз пісіруге бола ма? (с?ндірілмеген ізбеске су ??йып с?ндіргенде б?лінетін жылу суды ?айнатады)
2-ж?ргізуші:         К?міс к?мей, жез та?дай,
?н салса бейне б?лб?лдай.
«?арак?з» ?нін шыр?аса,
?алмайды ешкім та?данбай.
?азір сіздерді? назарлары?ыз?а мектебімізді? жезта?дай ?ншісі ?айырбеков ?аршы?а?а кезек береміз.
1-ж?ргізуші:
Келесі сайысымыз «Сен ма?ан, мен са?ан» деп аталады.  ?р топ ?арсылас топ?а ?йден екі с?ра?тан даярлап келу керек болатын, сол с?ра?тарын бір- біріне жасырады.
2-ж?ргізуші:
Химиялы? жарыс сайысын бастайы?. 2 топ?а оттегіні су астында жинау ?дісіне арнал?ан ??ралды жинастыру, ж?не оттегіні  газыны? жинал?анын д?лелдеуі керек.
2-ж?ргізуші:                 К?сіби биші болсам деп,
Бар ?нерін арнайды.
Би билеуді ?зіні?
?неріне санайды.
Балжан шы?са орта?а
Тамсана б?рі ?арайды.
 Мы? б?рал?ан бишіміз ?уат?ызы Балжан алдары?ызда.
1-ж?ргізуші:
«??пия затты? ??лпын аш» сайысында химиялы? терминдер беріледі, осы терминдерді? ?аза? тіліндегі баламасын, содан кейін т?сіндірмесін беріп, ма?ызын айты?ыз.?р топ ?оржыннан н?мірленген немесе ?р т?рлі т?спен боял?ан асы?тарды суырып алып, сол асы?ты? т?сіне немесе н?міріне с?йкес келген с?ра??а жауап береді.
Мумия – ?ызыл жоса, таби?атта кездесетін ?ызыл бояу,негізгі б?лігі темір оксиді, а?аштан жасал?ан б?йымдарды бояу?а ?олданылады.
Рубин – ла?ыл, ?ызыл жа??т, негізгі алюминий оксидінен ??рал?ан минерал, аз м?лшерде аралас?ан бас?а да заттар бол?анды?тан ла?ыл ?р т?сті болады, м?лдіреген ?ымбат асыл тас.
Алмаз – гау?ар тас, негізі к?міртегіден т?рады, ?шекей б?йымдар жасауда, ?те ?атты ?асиетіне байланысты ?йнек. ?те ?ымбат, асыл кесуге пайдаланады тас.
Поташ – са?ар (К2СО3) -?сімдіктер к?ліні? ??рамында болады. Бізді? айма?та ?сетін алабота ?сімдігіні? к?лінде ?те к?п болады. Сабын жасауда, арнаулы шынылар ?ндіруде, химиялы? шикізат ретінде ?олданылады.)
2-ж?ргізуші:   Осымен сайысымыз ая?талды, келесі с?зімізді ?діл ?азылар ал?асына бермес б?рын к?рермендермен ойын ?ткізейік. Ал ?діл ?азылар топтарды? ?пайын есептеп, н?тижесін, ?орытындысын шы?ара берсін.
1-ж?ргізуші: Ендігі сайысымызды к?рермендер арасында жал?астырайы?. Шарадалар.
1.    Бірінші б?лігім к?п емес, екінші б?лігім тілсіз жау деген ма?ынада, химиялы? ?ай элементпін?   (Азот)
2.    бірінші б?лігім «алда бол» деген б?йры? рай, екінші б?лігім сан есім, шипалы газ деп те есептейді.  (Озон)
3.    Бірінші б?лігім тас?ын су, екінші б?лігім мал ??ла?ына салынатын белгі. Ал, ?зім химиялы? ?ай элементпін?   (селен)
4.    Бірінші буыным ?абылда деген с?зді? ма?ынасын береді, екінші буыным шараппен улану деген ма?ынада, ал ?зім ?андай таспын? (алмас)
5.    Бірінші буыным жал?ы есімге ?ойылатын с?ра?тан т?рады, екінші  буыным сан есім, ?зім химиялы? ?ай элементпін?  (неон)
6.    ?зім химиялы? элементпін, егер ал?аш?ы бірінші ?рібім алып тасталса, шаруашылы? заттарын салатын ыдыс?а айналамын? (фтор)
7.    Жазылуым бойынша о?ыса?ыз элементпін, керісінше о?ыса?ыз - ?ткізгішпін.  (мыс-сым)
2-ж?ргізуші:   Т?нті еткен ?нерімен мектебін,
                      К?рді б?рі, ?ннен шашу т?ккенін.
                      Са?ынады к?рермені, Мирасты?,
                      К?мбірлете ?аза? к?йін шерткенін. - ?алымбеков Мирасты? орындауында к?й «Балбырауын»
1-ж?ргізуші:
Кешімізді? ?орытындысын шы?ару ?діл ?азылар ал?асына беріледі.
Осымен кешімізді ая?таймыз. Назарлары?ыз?а к?п-к?п рахмет.