Просмотр содержимого документа
«Бала т?рбиесіне байыпты ?арайы?.... »
Өткізген Қарқаралы ауданы № 15 орта мектептің химия пәнінің мұғалімі
Отарбаева Роза Байбесеновна
Бала тәрбиесіне байыпты қарайық....
Балаға сіңірген ата-ана еңбегін
бала өмір бойы ақтап бола алмайды.
Балаға деген махаббатқа ешбір махаббат
теңдесе алмайды, ол өле-өлгенше
суынбайтын махаббат.
Ғабиден Мустафин.
Мақсаты: 1) оқушыларды ата-ана сөзінің мәнін ұғынуға үйрету, отбасы мүшелерінің арасындағы бауырмалдықты, қайырымдылықты, сыйластықты, достық қарым-қатынасты қалыптастыру, бір-біріне деген сенімді нығайту.
2) оқушылардың ата-ана алдындағы борышы туралы жауапкершіліктерін арттыру.;
3) ата-ана мен бала арасындағы жағдайларды ақылмен шешуіне жағдай туғыза отырып ата-анасының баласына деген сенімін ояту, баласына ата-ана алдындағы парызын міндеттеу, баланың болашақ өмірін қалыптастыру.
Көрнекілігі: тақырып жазылған күн суреті, күннің шапағында жазылған нақыл сөздер, мақал-мәтелдер, компьютерде жазылған слайд, проектор, үлестірме қағаздар, бейнебаяндар.
Нақыл сөздер
«Тәрбие –баламен сөйлесумен, әңгімелесумен, оған ақыл-кеңес берумен ғана шектелмейді. Тәрбие –тұрмысты ұйымдастыра білуде, балаға әркімнің өз жеке басы арқылы өнеге көрсетуінде. Отбасындағы бала тәрбиесі халық өмірімен, қоғамның мақсат-міндеттерімен байланысты болуы керек».
А.С. Макаренко
2) «Жақсы отбасында жазалау деген атымен болмайды және бұл –отбасы тәрбиесінің ең дұрыс жолы
А.С. Макаренко.
3) «Бала жөнінде әділ пікір айту үшін оны өз ортасынан өзіміздің ортамызға алып келмей, өзіміз олардың рухани дүниесіне көшуіміз керек».
Н.Н. Пирогов.
4) «Ата-аналар балаларына сыйлы болуы тиіс. Бірақ сый-сияпат сүйіспеншіліктен туындауы қажет».
В.Г.Белинский.
5) «Ата-ана қадірін білмеген халық қадірін біле алмас. Халық қадірін білмеген ата-ана қадірін біле алмас».
Барысы.
2 жүргізуші: Жақсыдан жаман туады,
Бір аяқ асқа алғысыз.
Жаманнан жақсы туады,
Адам айтса нанғысыз.
Баланың бас ұстазы- ата-ана. Ұлтымызда «Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілерсің» деген дана сөз бар.
«Балапан қыран болу үшін оны самғатып ұшыратын ата немесе әке де қыран болуы керек» деп отбасылық тәрбиеге ерекше тоқталған. Әр отбасында ата-ананың орны бөлек. Бала әкеден ақыл, анадан меірім алады. Әке-отбасының асыраушысы, қамқоршысы, тірегі деп білсек, ана-отбасының ұйтқысы, жылуы, шуағы, жақсы ана отбасына береке әкеліп жанұясын бақытқа бөлейді. Ата-анаға баладан артық ешкім жоқ.». «Бала-адамның бауыр еті» деген сөз бар. Сондықтан қай ата-ана болмасын баласының білімді, парасатты, мәдениетті, тәртіпті, әдепті болуын қалайды. «Бала-өмірдің жалғасы, көз қуанышы, шаңырақ иесі» деп ұрпақ тәрбиесіне көп көңіл бөлген. Жанғанотын сөндірмей түтінін түтететін артына ұрпақ қалдыруды көздеген.
Құрметті ұстаздар, ата-аналар, оқушылар! «Отан отбасынан басталады» демекші ата-аналар мен ұстаздар қауымы үшін жас ұрпақ тәрбиелеп, оны қоғам мүддесіне жарату –кезек күттірмейтін мәселе. Осы мәселеге ата-аналар мен ұстаздар қауымы болып бірге атсалыссақ, алар асуымыздың биік болары сөзсіз. Қазіргі қоғамда ата-ана баласынан не күтеді? Баласын қалай тәрбиелейді? Ата-ананың бақыты неде? Баласы ата-анасын қалай бақытты етпек? Міне, осы тұрғыда сөз қозғалатын «Бала тәрбиесіне байыпты қарайық...» атты пікіралмасу кешімізді бастауға рұқсат етіңіздер!
Бүгінгі іс-шарамызды ақын Мұзафар Әлімбаевтың мына өлеңімен бастағанды жөн көріп отырмын.
(Музыкалық көркемдеу, жай музыка ойналады).
Оқушы: Қипақтайды қит етсе анаң, әкең:
Қайтсем ғана осыны адам етем?
Басқалардың осындай балалары
Тап осындай жаңғалақ шалама екен?
Ойым емес, оллаһи, біздікінің
Енжарлығы елед жоқ ала бөтен...
Туа сала тұлпардың жалын тартқан
Қырғиларға қызығып қарап өтем.
Жарық сыйлап, маңына жылу сыйлар
Бұл да бір күн алаудай жанар ма екен?!
Ел қатарлы ееулі еңбек етсе- ау
Болмаса да топ жарған ала бөтен.
Мүше тістеп, мықтылар той жасаса,
Жерге қарап мен сорлы қалар ма екем?
Үміт пенен күдіктің ортасында
Ата-ананың үміті талады екен!
2-жүргізуші: Міне, осылайша өз баласының болашағына алаңдап, «Қайтсем де баламды адам етем» деген ата-ананың үміт арманы баласымен бірге орындалады.
«Әрбір баланың мінез-құлқы ата-ананың жағымды іс-әрекетінен үлгі алудың барысында қалыптасады» деп И. Павлов айтпақшы баланың мінез-құлқы өскен ортасына, көрген тәрбиесіне байланысты қалыптасады. Ата-ана-бала үшін ең бірінші үлгі тұтар адам, өзін көретін айнасы. Сондықтан, кешімізге қатынасып отырған ата-аналар, ұстаздар төмендегі сұрақтар бойынша өз ойымызды ортаға салып пікір алмастырайық.
(Сұрақтар слайдпен көрсетіледі)
«Тәрбие –баламен сөйлесумен, әңгімелесумен, оған ақыл-кеңес берумен ғана шектелмейді. Тәрбие –тұрмысты ұйымдастыра білуде, балаға әркімнің өз жеке басы арқылы өнеге көрсетуінде Отбасындағы бала тәрбиесі халық өмірімен, қоғамның мақсат –міндеттерімен байланысты болуы керек» деп А.С. Макаренко айтқандай сіздердің отбасыңызда осындай дәстүр қалыптасқан шығар деп ойлаймын.
Сол туралы айтып өтсеңіздер?
Бала тәрбиесінде қандай қағидаларды ұстанасыз?
«Мейірімділік-мылқаулар сөйлей алатын, кереңдер ести алатын тіл» дегенді қалай түсінуге болады?
Балаларыңыздың теріс әрекеттері үшін қалай жазалайсыздар?
Балаларыңыз игілікті істер істесе оларды қалай жазалайсыздар?1
«Бақытыңды балаңнан ізде» деген сөздің мағынасын қалай түсінесіздер?
Балаға ақылды қалай айту керек?
Бала тілді бір айтқаннан алмағын жағдайда не істеу керек, қалай тәрбиелеу керек?
1-жүргізуші: Бала тәрбиесіндегі қағидалар.
(Слайдпен көрсетіледі)
Баланы жас кезінен бастап сыйлап, қадір-қасиетін, ар-намысын бағалап, дұрыс сөйлесіп, дұрыс қарым-қатынас жасаған абзал.
Әдепсіз сөз, дөрекі айқай-тәрбиедегі жаман әдіс. Бала оған үйреніп кетеді немесе соған орай дөрекі жауап береді.
Егер өзің баланы сыйламай тұрып одан өзіңе ілтипат, құрмет көрсетуін талап етудің өзі ұят.
Баланың айтайын деген өтінішін, ақылдасқысы келген мәселесін ата-анасы тыңдап, ақыл-кеңес беруі керек.
Ата-ана отбасындағы үлкендерді сыйлап құрметтесе, кішілерге қамқор болса, бала да сондай болуға ұмтылады.
Мейрімділік-адамның бет әлпетінен, іс-әрекетінен көрініп тұратын шынайы қасиет. Сондықтан кімде-кім басқа адамның ақыл-ойы, мүдде-тілегін дұрыс сезініп, оған шамасы келгенше көмектессе, сол адамды демеп-жебесе ол мейрімділікке жатады.
«Жақсы отбасында жазалау деген атымен болмайды және бұл- отбасы тәрбиесінің ең дұрыс жолы» деп ұлы педагог А.С. Макаренко айтқандай балаларға түсіністікпен қарап, балалықпен жасаған қылықтарын дер кезінде ескертіп, қорытынды шығарып отыру керек.
2 -жүргізуші: Іс-шарамыздың келесі бөлімінде мына бейнебаянға назар аударсақ (Б. Мұстапаевтың орындауында «Ана жүрегі» атты әннің бейнебаяны көрсетіледі).
1 –жүргізуші: Бұл көрініске қарап елжіремейтін адам, езілмейтін жүрек жоқ шығар.
Осындай қатыгездік қайдан шығады деп ойлайсыңдар? Ұлы жазушы Лев Толстой «Әлемде болып жатқан қатыгездік, мейірімсіздік қайдан болады деген сұраққа жауап іздеумен бодым, көп іздендім, көп жүрдім, көп оқыдым, ақырында осының түп-тамыры-имансыздыққа деген тұжырымға келдім» деген , қандай көрегенділікпен айтылған сөз. Имандылық –ол адамгершілігі мол адам деп есептеледі. Енді сөзімізді көрсетілген қойылым жөнінде өрбітсек.
Оқушылар сендер осы көрініске не айтасыңдар?
Сендерге қалай әсер етті?
Ата-аналар сіздер не айтасыздар?
Бұл баланың бойынан қандай қасиет байқалады?
Баланы осындай жағдайға жеткізбеудің тәсілдері қандай?
2-жүргізуші: Осы жерде мен ата-аналарға мынандай кеңес айтқым келіп тұр. Егер балам қатыгез, қайырымсыз, өзімшіл болып өспесін десеңіз, бала тәрбиесінде мына қателіктерге жол бермеңіздер.
1-қателік.: Балаларды орынсыз еркелету.
2-қателік: «Не істесең оны істе, маған бәрібір» деп айту.
3-қателік: Аса қаталдық, яғни «Мен не айтсам соны орндауың керек, өйткені мен сенің ата-анаңмын» деп айту.
4-қателік: «Егер сен мен қалағандай болмасаң, мен сені жақсы көрмеймін» деп айту.
5-қателік: «Саған көңіл бөлуге уақытым жоқ» деп айту.
6-қателік: Балаңызды баршылыққа баулымау.
7-қателік: Балаңыздың ісіне, көңіл-күйіңізге қарап баға беру, яғни көңіл-күйіңіз нашар болса, оның қуанышына ортақтасып, әңгімесіне құлақ аспау т.с.с.
1-жүргізуші: Міне, құрметті ата-аналар, бала тәрбиесінде осы қателіктерге жол бермесеңіздер ғана балаңыздың саналы азамат болып өсіп сізді бақытқа кенелтері сөзсіз.
«Ата-ананың ақылы қазулы қара жолмен тең» деп Дулат Бабатайұлы айтпақшы ата-ана баласының түйсігіне қандай із салса, бала сол жолмен жүре беретіні белгілі.
Күй «Детство»
2-жүргізуші: Келесі бөлімімізде «Жұмбақ кейіпкерімізбен» болған жағдайды тыңдап көрелік.
(Перденің артынан көлеңкесі ғана көрініп тұрады дауысы өзгертілген).
Жұмбақ кейіпкер: Мен 16 жастамын. Мен өзімді мазалаған ойларымды сіздермен бөліскім келеді. Мен үйде жалғыз баламын. Ата-анам жұмысбасты адамдар. Жұмыс деп жүріп маған көңіл бөлуге, менімен әңгімелесуге де уақыттары жоқ. Үнемі жалғызсырап жүремін. Сұраған ақшамды береді, барам деген жеріме жібереді. Маған байлықтың,ақшаның еш қажеті жоқ. Маған тек қана ата-анамның аялы алақаны, мені еркелетіп бауырына басқаны керек. Ал менің ата-анам маған еш алаңдамайды. Өйткені олар жұмыстан басқа ештеңе ойламайды. Бірде мынандай жағдай болды. Мен досымның үйіне барып түнгі сағат 10-ға дейін досыммен әңгімелесіп отырып қалдым. Үйге келсем ата-анам алаңдап отыр екен. Мен ата-анамның өзіме назар аударғанына іштей қуанып, осы жағдайды тағы қайталадым. Сондағы ойым-ата-анамның көңілін өзіме осы тәсілмен аудару, бірақ бұл жолы ата-анам маған дауыс көтеріп айқайлады. Мен мұнда ата-анамды жамандайын деп келген жоқпын. Ата-анасына кім жамандық ойласын. Мен ата-анамның өзіме деген жылы сезімдерін қалай оята аламын? Маған осы жағынан көмек берсеңздер екен. Менің орнымда болсаңыздар не істер едіңіздер?
Осы жағдайдан туындайтын сұрақтар
Оқушылар, алдарыңдағы өздерің сияқты достарыңа қандай кеңес бересіңдер?
Ата-аналар, бұл жаңдайда не істейсіздер?
Балаға, ата-анасына қандай ақыл-кеңес айтар едіңіздер?
Осындай балалардан болашақта қандай азамат шығады деп ойлайсыздар?
Сіздердің түсініктеріңізше «Бақытты жанұя» қандай болуы керек?
1-жүргізуші: Келесі бөлімімізде «Ағайындылар» атты фильмнен үзінділер ұсынамыз.
Осы фильмнен өрбитін сұрақтар
Осы бейнебаяннан қандай ойлар туындайды?
Әкесінің ондай жағдайға душар болуына не әсер етті?
Ағасының бауырына істегені дұрыс па, оны сіз жақсылық деп түсінесіз бе? Т.с.с.
залдағы көрермен оқушыларымызға қояр сұрақтарымыз
Ата-аналарыңызға деген махаббаттарыңызды білдірудің жолдары
Жақын адамдарыңды ренжітпеуді үйрену жолдары
Ата-ана көңіл-күйін түсіну жолдары
Бірдеңе бүлдіріп алған кезде ата-ана алдында өзіңді ұстау жолдары т.с.с.
Қорытынды.
2-жүргізіуші: Құрметті ата-аналар, ұстаздар, оқушылар! Бала бойындапғы адамгершілік қасиеттердің пайда болуы ата-ана, ұстаз, жақсы құрбысынан екені сөзсіз. Сондықтан «Бала тәрбиесі бір өнер, өнер болғанда ауыр өнер. Баланы дұрыс тәрбиелеу үшін әркімнің өз тәжірибесі жетпейді. Басқа адамдардың тәжірибесімен танысу керек.» деп алаш ардақтысы Мағжан Жұмабаев айтқан- бала тәрбиесі барлығымыздың бірлескен жұмысымыздың нәтижесі. Бұлардың барлығы қоғамға тәуелді.
«Мейрімділікті анадан,
Әдептілікті әкеден үйрен» дейді халқымыз.
Бір-біріне қамқор, қайырымды ұрпақ тәрбиелеу және адамгершілігі мол асыл қасиеттерді бойларына сіңдіру біздің міндетіміз екенін айта келіп пікіралмасу кешімізі тәмамдаймыз.
