Pifagor teoremasi va uning tadbiqlari

O'zbekiston Respublikasi Xalq Ta'limi Vazirligi Navoiy viloyati Navbahor tumanidagi 25 - maktabning matematika fani o'qituvchisi Karimova Tursunoyning 8-sinf geometriya fanidan "Amaliy mashq va tatbiq" mavzusidan tayyorlagan dars ishlanmasi

DARS MAVZUSI : Amaliy mashq va tatbiq

• Darsning maqsadi:
• Ta’limiy : O`quvchilarda musbat va manfiy sonlarni ko`paytirish bo`yicha egallangan bilim, ko`nikma, malakalarni mukammallashtirish, mustahkamlash .
• Tarbiyaviy : O`quvchilarda mehnatsevarlik, guruhlarda ishlash qobiliyatini shakllantirish, Al – Xorazmiy, Abu Rayhon Beruniy, Ahmad Farg`oniyning eng buyuk xizmatlari haqida qisqacha to`xtalib, ularda vatanparvarlik tuyg`ularini o`stirish, ota-bobolarimizning jahon fani taraqqiyotiga qo`shgan hissasi haqida tasavvur hosil qilishdan iborat.
•  
• Rivojlantiruvchi maqsad : O`quvchilarda topshiriqlarni bajarish jarayonida mantiqiy fikrlashni, o`quvchilar matematik nutqi, diqqati, xotirasini o`stirish, ularda tahlil qilish, taqqoslash, xulosalar chiqarish ko`nikmasini shakllantirish.
• Dars turi: O`quvchilarning bilim, ko`nikma, malakalarini rivojlantirish
• Dars jihozi : Darslik, dars ishlanmasi, testlar, tarqatma materiallar, mavzuga oid ko`rgazmali qurollar.
•  
• Darsning foydalaniladigan metodlar : Savol-javob, suhbat, amaliy ishlar, guruhlarda ishlash metodlarini kompleks holda qo`llash .
•  

DARS REJASI: 1.Uyga vazifalar tekshiriladi. 2.Amaliy masalalar beriladi. 3.Darslikdagi masalalar asosidava dtm testlaridan foydalanib .”Boriga baraka ” o’yini o’tkaziladi. 4.Yuqoridagi jadvalga ballar qo’yib boriladi 5.G’olib bo’lgan guruhning har bir a’zosi ”Rahmatnoma” bilan taqdirlanadi. 6.PISA mashg’ulotlaridagi amaliy masalalar muammoli vaziyatlariga mantiqiy yechim topish usullarini yoritib berish.

Darsning borishi:   Tashkiliy qism: O`quvchilar guruhlarga bo`linadilar. Guruhlar tomonidan Al – Xorazmiy, Abu Rayhon Beruniy, Ahmad Farg`oniyning eng buyuk xizmatlari haqida qisqacha to`xtalib o`tiladi:

Al – Xorazmiy(783 – 850) – Bog`dodda IX –asrda faoliyat yuritgan “Bayt ul –hikma” ning yetakchi olimi, ilmiy rahbari, fanda yangi yo`nalish va maktab yaratgan allomalardan edi. “Al-jabr val-muqobala” kitobi jahonda birinchi bo`lib algebra faniga asos bo`lgan. Matematika fanida o`nlik pozitsion hisoblash sistemasini yaratdi. Shu asosda u qo’shish, ayirish, ko`paytirish va bo`lish amaliyotining qulay va oson yo`lini kashf etib, sharq va yevropani ilg`or hisoblash tizimiga o`rgatdi. Fanda har qanday muntazam, izchil hisoblash jarayonini anglatadigan matematik tushuncha – algoritm tushunchasi ham al-Xorazmiy nomi bilan bevosita bog`liq.

Abu Rayhon Beruniy (973 – 1048) – Xorazm Ma’mun Akademiyasining yetuk olimi, ajoyib rahbari va mohir tashkilotchilaridandir. U yevropalik olimlardan 6 asr burun yerning o`z o`qi atrofida aylanishi haqida fikr yuritdi. Shuningdek yerning dumalaoq shaklda ekanligi, jismlarning yer markaziga tortilishi haqidagi g`oyalari ham fan olamida buyuk kashfiyotlardan edi. Dunyoning eng mukammal xaritasini ishlab chiqdi, o`zi yaratgan astronomik asboblar yordamida yer sharining o`ziga xos shakli globusni kashf qildi. Yevropalik mashhur sayyoh Xristofor Kolumbdan 5 asr avval dunyoning narigi tomonidan bizga noma’lum bo`lgan yirik quruqlik – Amerika qit’asi mavjudligini ilmiy bashorat qildi.

Ahmad Al – Farg`oniy(787 – 861) – Sharqda birinchi astronomik asboblar ixtirochisi. Matematik geografiya faniga asos solgan. Ispaniyalik mashhur sayyoh Xristofor Kolumb Amerikani kashf etishda al-Farg`oniyning astronomik jadvallari va xaritasidan foydalangan. Misrdagi Nil daryosi suv rejimini tartibga solishda u yaratgan nilometrdan o`tgan asrning 60-yillarigacha foydalanib kelingan. Guruhlar tomonidan yuqoridagi ma’lumotlar berilish jarayonida o`qituvchi tomonidan uy vazifasi 1015-1016-misollar tekshiriladi. Yozuv taxtasining o`ng tomoniga guruhlar nomlari yozilgan qog`ozlar osilib, har bir guruh darsda ishtirokiga qarab ballar bilan baholanadilar.    

O`tilgan mavzuni takrorlash: O`quvchilar bilan o`zaro savol-javob asosida o`tilgan mavzu takrorlanadi:

Guruhlar

1

Al - Xorazmiy

2

Al-Beruniy

3

Al-Farg`oniy

4

5

jami

1. Pifagor teoremasining amaliy tatbigiga doir masalalar.

• 1- masala. Suv nilufar gulining koi sathidan ko‘rinadigan qismi 10 cm. Agar gulni boshlang‘ich holatidan bir tomonga 1 m tortilsa, suv sathiga tegadi. Kooning shu joydagi chuqurligini toping.

1. Pifagor teoremasining amaliy tatbigiga doir masalalar.

1. Pifagor teoremasining amaliy tatbigiga doir masalalar.

• 2 - masala. Bir daraxtning balandligi 20 m, ikkinchisiniki esa 9 m. Bu daraxtlar orasidagi masofa 60 m ni tashkil qiladi. Shu ikki daraxt uchlari orasidagi maso- fani toping.

1. Pifagor teoremasining amaliy tatbigiga doir masalalar.

1. P ifagor teoremasining amaliy tatbigiga doir masalalar.

• 3 - masala. A punktdan daryo ortidagi borib bo‘lmaydigan B punktgacha bo‘lgan masofani toping.

2. O‘tkir burchak tangensining amaliy tatbig‘iga doir masalalar.

2. O‘tkir burchak sinusining amaliy tatbig‘iga doir masala.

• 4 – masala: Yengil mashina nishabligi 15° bo‘lgan qiya yo‘l bo‘ylab ko‘taril- moqda (3- rasmga q.). U qiyalikka ko‘tarilish joyidan 300 m yo‘l bosib o‘tgach gorizontga nisbatan necha metr balandlikda bo‘ladi?

2. O‘tkir burchak sinusining amaliy tatbig‘iga doir masala.

2. O‘tkir burchak sinusining amaliy tatbig‘iga doir masala.

• 5 - masala. Samolyot uchish yo‘lakchasidan havoga ko‘tariladigan nuqtadan 700 m masofada o‘rmonzor joylashgan bo‘lib, daraxtlarning maksimal balandligi 24 m ga teng. Samolyot bu daraxtlarga tegmasligi uchun qanday burchak ostida ko‘tarilishi kerak?

2. O‘tkir burchak sinusining amaliy tatbig‘iga doir masala.

Rahmatnomalar topshirilib , uyga vazifa beriladi.

E’tiboringiz uchun rahmat!!!

  Foydalanilgan Adabiyotlar:   M.A.Toxtaxodjayeva, A.A. Rahimqoriyev “Umumiy o`rta ta’lim maktablarining 8-sinfi uchun darslik. Toshkent-2019. 2. Конспект урока "Умножение положительных и отрицательных чисел" Автор: Ромашова Нина Александровна учитель математики МБОУ Обходская ООШ (Нижегородская область)