kopilkaurokov.ru - сайт для учителей

Создайте Ваш сайт учителя Курсы ПК и ППК Видеоуроки Олимпиады Вебинары для учителей

Жанартаулар.Ысты? б?ла?тар.Гейзерлер

Нажмите, чтобы узнать подробности

Саба?ты? та?ырыбы: Жанартаулар. Ысты? б?ла?тар. Гейзерлер. Саба?ты? ма?саты: 1.Білімділік. О?ушылар?а жанартауды? пайда болуы, лава, кратер, б?йірлік кратер, жанартауды? т?рлері, с?нген ж?не с?нбеген жанартаулар, жанартау ?рекеттеріні? ма?ызы, ысты? б?ла?тар мен гейзерлер туралы т?сінік ?алыптастыру. 2.Дамытушылы?. Жанартауларды? географиялы? координатасын аны?тау ар?ылы икемділіктері мен да?дыларын ?рмен ?арай дамыту. 3.Т?рбиелілік. Таби?атты с?йюге баулу, экологиялы?, эстетикалы? т?рбие беру. Саба?ты? ?тілу ?дісі: С?здік (с?ра?-жауап, баяндау, т?сіндіру) к?рнекілік(картадан к?рсете білу, слаидтар к?рсету)практикалы?(географиялы? координата аны?тау) Саба?ты? к?рнекілігі:Д|ж физикалы? картасы, жанартау макеттері, слаидтаржанартау т?рлері бар плакаттар суретжанартау т?рлері бар плакаттар суретт Саба?ты? жоспары: 1. ?йымдастыру б?лімі 2. ?й тапсырмасын тексеру - ?ткен саба?та «Жер ?ыртысыны? ?оз?алуы» туралы ?ткен едік, со?ан то?талып ?тейік. - Жер ?ыртысы ?оз?алысына мысал келтірі?іздерші - ?ай жылдары ?те к?шті жер сілкінісі боды? - Неше баллмен ?лшенеді? - Бізді? елімізді? ?ай айма?ында жер сілкіну ??былысы бай?алады? - Жер сілкінісіні? ??рылысына то?талып к?рейікші Саба?ты? барысы: 3. Жа?а саба? Саба?ты? жоспары: (интерактивті та?тада жазулы т?рады) 1. Жанартауларды? пайда болуы ж?не ??рылысы 2. С?нген ж?не с?нбеген жанартаулар 3. Жанартауды зерттеу не ?шін ?ажет? Жанартау ?рекеттеріні? ма?ызы. 4. Ысты? б?ла?тар мен гейзерлер.(Жоспар о?улы? м?тіні бойынша айтылады да, т?мендегі ?осымша м?лімет беріледі). Ежелгі Рим мифологиясында Вулкан – от ??дайы. Жанартау ат?ылауы – к?рделі, ?ауіпті ?рі ?ор?ынышты таби?ат ??былысы. Тастар мен к?лді 15-20 м кейде 45 м дейін биіктікке ат?ылайды Жыл сайын 15-20 км3 – магма- литосфера?а шы?ады, ауа?а ?рт?рлі газдар тарайды. Жанартау ат?ылауы – реттелмейтін, ?ауіпті, кездейсо? жа?дай. 24 тамыз 79 жылы адамзат тарихында е? к?шті ?ор?ыныш пен ?рейге толы – жанартау ат?ылауы болды. Ол Италияда Неаполитон шы?ана?ыны? жа?алауында.(Везувии). Т?тін б?лттары К?н к?зін басты, кенеттен жер астынан гуіл естіліп, оша?тан тас пен тоза? ат?ылай бастады. Басында жанартаудан шыгатын т?тін мен бу?а ешкім ешкім д?л басып айта алмайды. Толы? зерттеліп болма?ан. Адамдар с?нді деп ата?ан жанартаулардан осы к?нге дейін зардап шегуде. Мартиника аралында?ы –Монтень-Пеле жанартауыны? 1902 жылы ?ала хал?ы ?ырылып ?алды.1912 ж Альяска (А?Ш) Натмай жанартауыны? ат?ыла?анын ешкім к?рмеген.Безыменный-Камчаткада, Исландияда – Хельгафелдь. 1980 ж 123 жылдан кейін жанартау Сент-Хеленс А?Ш (Вашингтон) жер бетіне 400 млн тонна зат шы?ар?ан. 1982 ж Мексикада ЭльЧичона 1200 жылдан кейін ат?ылады. Е? ?ор?ыныштысы –Риус жанартауы 5 ?асырдан кейін ат?ылады. Колумбияда биіктігі – 5398 м. Жанартауды? пайдасы – Ысты? б?ла?тар.Гейзер. Жанартау ат?ылауы – кездейсо?, ?ор?ынышты, ?ауіпті ж?не адам шы?ыны к?п болатын таби?и ??былыс. Шаруашылы??а зиян келтіреді. И?, б?л тек сырт?ы к?рінісі ?ана. Жанартау ??ртушы ?ана емес сонымен бірге «?лы ?алыптастырушылар» да болып табылады. ?алымдарды? айтуы бойынша атмосфера, гидро ж?не литосфера – миллиардта?ан жылдар бойы жанартау ат?ылаудан ?алыптас?ан себебі осы ?абы?тар?а ?ажетті барлы? ??рылымдар табылады. Осы м?ліметке с?йеніп егер жанартау ат?ыламаса – Жер бетінде тіршілік ?алыптаспа?ан еді деп айту?а болады. Жанартау ат?ылауы – аралдарды ?алыптастырады.Ява аралында е? к?п адамдар т?рады ты?ызды?ы жо?ары. 1. ??нарлы топыра? 2. Химия ?нерк?сібіне ?ажетті шикізат мол болады 3. ??рылыс материалдары 4.Рудалы пайдалы ?азбалар ?алыптасады. 5.Геотермальды энергия береді 6.Ысты? б?ла?тар – минерал тасымалда?ыш. Жанартау ат?ыла?ан жерді? топыра?ы ??нарлы болады. ?сімдікке ?ажет ??рылымдарды? барлы?ы болады. Сондай-а? ауа мен суды тез?ткізетін топыра? ?алыптасады. Осыдан 2 000 жыл б?рын Везувии беткейінде адамдар ж?зімнен к?п ?нім ал?анды?ы туралы м?ліметтер са?тал?ан. ?аншалы?ты ?ор?ынышшты бол?анмен ?азірде Везувии б?ктерінде адамдар т?рады. Мерапиді? беткейінде к?ріш ж?не т.б. да?ылдар к?п ?нім ал?ан. Испанияда-асты?, Орталы? Америкада-кофе, О?т?стік Жапонияда – таби?и агрохимиялы? ?ызметіне пайдалану егістік жанартау лавасыны? алын?ан фосфор, калий т?здарымен байытыл?ан. Жанартаулы айма?ты? ??нарлы топыра?ы адамдарды ?зіне еріксіз тартады. Шы?ыс Африкада – натрий карбонаты-сода. (содовое озеро). Сонымен бірге химия ?нерк?сібіне ?ажетті –к?кірт, нашатыр, ??рылыс материалдары. Пемзо –Италияда, Арменияда, Камчаткада. Рудалы пайдалы ?азбалар ?алыптасады. Мыс: ?аза?станда мыс кені ежелгі жанартауды? к?мейінде ?алыптс?ан. Молибден, вольфрам, мырыш, мыс, сурьма, к?міс,?ор?асын, алтын ж?не т.б. Орталы? Америка мыс белдеуі – Чили-Перу. Кордильерада 137 орталы?та мыс ?ндіріледі. Никарагуа мен Гватемалада – алтын ?ндіріледі.Камчаткада Толбачикте мыс-мырыш-?ор?асын рудалары ?алыптас?ан. Авачин мен Ключи 100 000 т руда шы?ады. ?иыр Шы?ыс ?зендерінде к?п болады. Жорамал бойынша к?н сайын 56 т аллюминий, 36 т –темір а?ызады екен. Курил ?зендеріні? барлы?ы дерлік металл тасы?ыш деп есептеледі. Міне, таби?ат берген осындай байлы?тарымен ?оса е? ма?ыздысы олардан алынатын –геотермальды энергия.ГеоТЭС-Жапония,Филлипин.А?Ш 1200 ысты? б?ла? бар,оны? 100-ні? суы ?айна?ан.Калифорния,Невада,Оригон,Монтана штаттарында.Осындай байлы??а Мексикада бай.Камчатка,Исландияда-Рейкьявикте ?йлерді? -90 % жылытылады ысты? б?ла?тардан шы??ан к??іл б?лмеді. Адамдар ?атты абыржыды. Кейбірі а?ыр заман туды деп ойлады. ?аланы т?тіннен ?ара??ылы? басты. Адамдар барынша ?ашты біра? тым кеш болды. Кейбірі ?йлерінде ?алды- біра? т?тіннен т?ншы?ып ?лді. Аспаннан тас т?се бастады. ?ала к?шелерінде жанартауды? к?лі басып ?алды. Тек азда?ан адамдар ?ана те?ізге ?ашып ??тылды. Міне, соларды? айтуы бойынша «Помпейді? со??ы к?ні» суреті салынды. Б?л сурет ?азір М?скеуде Трьетяков галереясында са?таулы. Бірнеше ?асыр ?ткеннен кейін адамдар-археологтар – Помпей мен Геркуланум ?аласын тапты. ?алы?ды?ы 15 м кул бас?ан екен. 1006 ж Мерапи жанартауы – Ява аралы Индонезия 1669 ж Этна жанартауыны? ат?ылауы салдарынан 100 000 адам зардап шекті. 11 маусым 1783 ж Лаки жанартауы- Исландияда 1815 ж Тамбор жанартауы адамзат тарихында?ы к?шті жанартауларды? бірі -92 000 адам ?лді. 1883 ж Кракатау 32 000 адам ?лді. Жалпы жанартау су астында да ат?ылап т?рады. 10-20% су асты жанартауыны? ?лесіне тиеді. Орташалары мен кішілерін ?оспа?анда 2500 ірі жанартау ат?ылауы бол?ан. Жанартауларды ?й?ы?а кеткен деп ата?ан д?лірек. ?йткені, ?лі к?нге дейін сумен. 4. ?орыту сонымен б?гінгі саба?та Жанартауларды? пайда болуы ж?не ??рылысы, с?нген ж?не с?нбеген жанартаулар, жанартауды зерттеу не ?шін ?ажет, жанартау ?рекеттеріні? ма?ызы, ысты? б?ла?тар мен гейзерлер туралы айтты? кімде ?андай т?сінбеген с?ра? бар. 5.Бекіту. Ендеше мына с?ра?тарды ?арастырайы?. 1. Жанартау ?алай пайда болады? 2. Жанартауды? ??рылысын сипаттап бері?дер. 3. Жанартауды не ?шін зерттеу керек? 4. Жер бетін ?алыптастыруда?ы жанартауды? ролі ?андай? 5. Ысты? б?ла?тар мен гейзерлер ?андай жа?дайда пайда болады? 6.?йге тапсырма беру. Параграф 21.Кескін карта?а жер сілкінуді? жиі ?айталап т?ратын айма?тарын ж?не жанартауларды? таралуын к?рсеті?дер. Жаса?ан карталары?ды физикалы? картамен салыстырып, сейсмикалы? ж?не жанартаулы айма?тар орналасуыны? жер бедерімен байланысын аны?та?дар. Б?рын жанартау ат?ыла?ан жерге тап боды? дейік. Оны? с?нген жанартау екендігін ?андай белгілері бойынша д?лелдер еді?? 7. Ба?алау. Саба??а ?атыс?ан о?ушыларды ба?алау. 

 

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Наладить дисциплину на своих уроках.
Получить возможность работать творчески.

Просмотр содержимого документа
«Жанартаулар.Ысты? б?ла?тар.Гейзерлер »

Сабақтың тақырыбы: Жанартаулар. Ыстық бұлақтар. Гейзерлер. Сабақтың мақсаты: 1.Білімділік. Оқушыларға жанартаудың пайда болуы, лава, кратер, бүйірлік кратер, жанартаудың түрлері, сөнген және сөнбеген жанартаулар, жанартау әрекеттерінің маңызы, ыстық бұлақтар мен гейзерлер туралы түсінік қалыптастыру. 2.Дамытушылық. Жанартаулардың географиялық координатасын анықтау арқылы икемділіктері мен дағдыларын әрмен қарай дамыту. 3.Тәрбиелілік. Табиғатты сүйюге баулу, экологиялық, эстетикалық тәрбие беру. Сабақтың өтілу әдісі: Сөздік (сұрақ-жауап, баяндау, түсіндіру) көрнекілік(картадан көрсете білу, слаидтар көрсету)практикалық(географиялық координата анықтау) Сабақтың көрнекілігі:Д|ж физикалық картасы, жанартау макеттері, слаидтаржанартау түрлері бар плакаттар суретжанартау түрлері бар плакаттар суретт Сабақтың жоспары: 1. Ұйымдастыру бөлімі 2. Үй тапсырмасын тексеру - Өткен сабақта «Жер қыртысының қозғалуы» туралы өткен едік, соған тоқталып өтейік. - Жер қыртысы қозғалысына мысал келтіріңіздерші - Қай жылдары өте күшті жер сілкінісі боды? - Неше баллмен өлшенеді? - Біздің еліміздің қай аймағында жер сілкіну құбылысы байқалады? - Жер сілкінісінің құрылысына тоқталып көрейікші Сабақтың барысы: 3. Жаңа сабақ Сабақтың жоспары: (интерактивті тақтада жазулы тұрады) 1. Жанартаулардың пайда болуы және құрылысы 2. Сөнген және сөнбеген жанартаулар 3. Жанартауды зерттеу не үшін қажет? Жанартау әрекеттерінің маңызы. 4. Ыстық бұлақтар мен гейзерлер.(Жоспар оқулық мәтіні бойынша айтылады да, төмендегі қосымша мәлімет беріледі). Ежелгі Рим мифологиясында Вулкан – от құдайы. Жанартау атқылауы – күрделі, қауіпті әрі қорқынышты табиғат құбылысы. Тастар мен күлді 15-20 м кейде 45 м дейін биіктікке атқылайды Жыл сайын 15-20 км3 – магма- литосфераға шығады, ауаға әртүрлі газдар тарайды. Жанартау атқылауы – реттелмейтін, қауіпті, кездейсоқ жағдай. 24 тамыз 79 жылы адамзат тарихында ең күшті қорқыныш пен үрейге толы – жанартау атқылауы болды. Ол Италияда Неаполитон шығанағының жағалауында.(Везувии). Түтін бұлттары Күн көзін басты, кенеттен жер астынан гуіл естіліп, ошақтан тас пен тозаң атқылай бастады. Басында жанартаудан шыгатын түтін мен буға ешкім ешкім дәл басып айта алмайды. Толық зерттеліп болмаған. Адамдар сөнді деп атаған жанартаулардан осы күнге дейін зардап шегуде. Мартиника аралындағы –Монтень-Пеле жанартауының 1902 жылы қала халқы қырылып қалды.1912 ж Альяска (АҚШ) Натмай жанартауының атқылағанын ешкім көрмеген.Безыменный-Камчаткада, Исландияда – Хельгафелдь. 1980 ж 123 жылдан кейін жанартау Сент-Хеленс АҚШ (Вашингтон) жер бетіне 400 млн тонна зат шығарған. 1982 ж Мексикада ЭльЧичона 1200 жылдан кейін атқылады. Ең қорқыныштысы –Риус жанартауы 5 ғасырдан кейін атқылады. Колумбияда биіктігі – 5398 м. Жанартаудың пайдасы – Ыстық бұлақтар.Гейзер. Жанартау атқылауы – кездейсоқ, қорқынышты, қауіпті және адам шығыны көп болатын табиғи құбылыс. Шаруашылыққа зиян келтіреді. Иә, бұл тек сыртқы көрінісі ғана. Жанартау құртушы ғана емес сонымен бірге «Ұлы қалыптастырушылар» да болып табылады. Ғалымдардың айтуы бойынша атмосфера, гидро және литосфера – миллиардтаған жылдар бойы жанартау атқылаудан қалыптасқан себебі осы қабықтарға қажетті барлық құрылымдар табылады. Осы мәліметке сүйеніп егер жанартау атқыламаса – Жер бетінде тіршілік қалыптаспаған еді деп айтуға болады. Жанартау атқылауы – аралдарды қалыптастырады.Ява аралында ең көп адамдар тұрады тығыздығы жоғары. 1. Құнарлы топырақ 2. Химия өнеркәсібіне қажетті шикізат мол болады 3. Құрылыс материалдары 4.Рудалы пайдалы қазбалар қалыптасады. 5.Геотермальды энергия береді 6.Ыстық бұлақтар – минерал тасымалдағыш. Жанартау атқылаған жердің топырағы құнарлы болады. Өсімдікке қажет құрылымдардың барлығы болады. Сондай-ақ ауа мен суды тезөткізетін топырақ қалыптасады. Осыдан 2 000 жыл бұрын Везувии беткейінде адамдар жүзімнен көп өнім алғандығы туралы мәліметтер сақталған. Қаншалықты қорқынышшты болғанмен қазірде Везувии бөктерінде адамдар тұрады. Мерапидің беткейінде күріш және т.б. дақылдар көп өнім алған. Испанияда-астық, Орталық Америкада-кофе, Оңтүстік Жапонияда – табиғи агрохимиялық қызметіне пайдалану егістік жанартау лавасының алынған фосфор, калий тұздарымен байытылған. Жанартаулы аймақтың құнарлы топырағы адамдарды өзіне еріксіз тартады. Шығыс Африкада – натрий карбонаты-сода. (содовое озеро). Сонымен бірге химия өнеркәсібіне қажетті –күкірт, нашатыр, құрылыс материалдары. Пемзо –Италияда, Арменияда, Камчаткада. Рудалы пайдалы қазбалар қалыптасады. Мыс: Қазақстанда мыс кені ежелгі жанартаудың көмейінде қалыптсқан. Молибден, вольфрам, мырыш, мыс, сурьма, күміс,қорғасын, алтын және т.б. Орталық Америка мыс белдеуі – Чили-Перу. Кордильерада 137 орталықта мыс өндіріледі. Никарагуа мен Гватемалада – алтын өндіріледі.Камчаткада Толбачикте мыс-мырыш-қорғасын рудалары қалыптасқан. Авачин мен Ключи 100 000 т руда шығады. Қиыр Шығыс өзендерінде көп болады. Жорамал бойынша күн сайын 56 т аллюминий, 36 т –темір ағызады екен. Курил өзендерінің барлығы дерлік металл тасығыш деп есептеледі. Міне, табиғат берген осындай байлықтарымен қоса ең маңыздысы олардан алынатын –геотермальды энергия.ГеоТЭС-Жапония,Филлипин.АҚШ 1200 ыстық бұлақ бар,оның 100-нің суы қайнаған.Калифорния,Невада,Оригон,Монтана штаттарында.Осындай байлыққа Мексикада бай.Камчатка ,Исландияда-Рейкьявикте үйлердің -90 % жылытылады ыстық бұлақтардан шыққан көңіл бөлмеді. Адамдар қатты абыржыды. Кейбірі ақыр заман туды деп ойлады. Қаланы түтіннен қараңғылық басты. Адамдар барынша қашты бірақ тым кеш болды. Кейбірі үйлерінде қалды- бірақ түтіннен тұншығып өлді. Аспаннан тас түсе бастады. Қала көшелерінде жанартаудың күлі басып қалды. Тек аздаған адамдар ғана теңізге қашып құтылды. Міне, солардың айтуы бойынша «Помпейдің соңғы күні» суреті салынды. Бұл сурет қазір Мәскеуде Трьетяков галереясында сақтаулы. Бірнеше ғасыр өткеннен кейін адамдар-археологтар – Помпей мен Геркуланум қаласын тапты. Қалыңдығы 15 м кул басқан екен. 1006 ж Мерапи жанартауы – Ява аралы Индонезия 1669 ж Этна жанартауының атқылауы салдарынан 100 000 адам зардап шекті. 11 маусым 1783 ж Лаки жанартауы- Исландияда 1815 ж Тамбор жанартауы адамзат тарихындағы күшті жанартаулардың бірі -92 000 адам өлді. 1883 ж Кракатау 32 000 адам өлді. Жалпы жанартау су астында да атқылап тұрады. 10-20% су асты жанартауының үлесіне тиеді. Орташалары мен кішілерін қоспағанда 2500 ірі жанартау атқылауы болған. Жанартауларды ұйқыға кеткен деп атаған дәлірек. Өйткені, әлі күнге дейін сумен. 4. Қорыту сонымен бүгінгі сабақта Жанартаулардың пайда болуы және құрылысы, сөнген және сөнбеген жанартаулар, жанартауды зерттеу не үшін қажет, жанартау әрекеттерінің маңызы, ыстық бұлақтар мен гейзерлер туралы айттық кімде қандай түсінбеген сұрақ бар. 5.Бекіту. Ендеше мына сұрақтарды қарастырайық. 1. Жанартау қалай пайда болады? 2. Жанартаудың құрылысын сипаттап беріңдер. 3. Жанартауды не үшін зерттеу керек? 4. Жер бетін қалыптастырудағы жанартаудың ролі қандай? 5. Ыстық бұлақтар мен гейзерлер қандай жағдайда пайда болады? 6.Үйге тапсырма беру. Параграф 21.Кескін картаға жер сілкінудің жиі қайталап тұратын аймақтарын және жанартаулардың таралуын көрсетіңдер. Жасаған карталарыңды физикалық картамен салыстырып, сейсмикалық және жанартаулы аймақтар орналасуының жер бедерімен байланысын анықтаңдар. Бұрын жанартау атқылаған жерге тап бодың дейік. Оның сөнген жанартау екендігін қандай белгілері бойынша дәлелдер едің? 7. Бағалау. Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау. 



Получите в подарок сайт учителя

Предмет: География

Категория: Уроки

Целевая аудитория: 7 класс.
Урок соответствует ФГОС

Скачать
Жанартаулар.Ысты? б?ла?тар.Гейзерлер

Автор: Демеева Анар

Дата: 17.03.2015

Номер свидетельства: 187717


Получите в подарок сайт учителя

Видеоуроки для учителей

Курсы для учителей

ПОЛУЧИТЕ СВИДЕТЕЛЬСТВО МГНОВЕННО

Добавить свою работу

* Свидетельство о публикации выдается БЕСПЛАТНО, СРАЗУ же после добавления Вами Вашей работы на сайт

Удобный поиск материалов для учителей

Ваш личный кабинет
Проверка свидетельства