Просмотр содержимого документа
«Тау жыныстары ж?не пайдалы ?азбалар»
Тау жыныстары және пайдалы қазбалар
Сабақтың тақырыбы : Жердің заттық құрамы, тау жыныстары және пайдалы қазбалар
Сабақтың мақсаты: 1. Оқушыларға Қазақстанның пайдалы қазбалары, тау жыныстары туралы түсінік беру.
2. Оқушылардың ой - өрісі мен білім, білік, дағды
іскерлігін дамыту арқылы пәнге деген
қызығушылығын арттыру.
3. Оқушыларды әдептілікке, ұқыптылыққа,
экологиялық тәлім арқылы адамгершілікке,
елін-жерін сүю арқылы патриоттыққа тәрбиелеу
Сабақтың тегі: жаңа сабақ
Сабақтың түрі: аралас
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, әңгімелеу
Көрнекілігі: тау жыныстарының үлгілері, Қазақстанның физикалық картасы
Сабақтың барысы
І Ұйымдастару кезеңі:
ІІ Үй тапсырмасын сұрау және қорыту
Жер қыртысы
Мантия
Ядро
Ядро
ішкі сыртқы
Берілген сөздердің ұғымына түсінік беру
Мантия, жер қыртысы, ядро, литосфера, цунами
Деңгейлік тапсырма: Жер шарының ішкі құрылысының қандай қабаты туралы айтып отырғанын анықта.
Мантия 2. Жер қыртысы 3. Ядро
а) Жердің ортасына жақын
ә) Қалыңдығы 5-80 шқ аралығында
б) Латын тілінен аударғанда «шапан» деген мағынаны білдіреді
в) Температура +4000С, +5000С жетеді
г) Жердің сыртқы қабаты
д) Қалыңдығы 2900 шқ
е) Қатты және қоймалжың заттардан тұрады
ж) Материктік және мұхиттық бөліктерден тұрады
з) Негізгі элемент темір
Сәйкестендіру кезеңі «Ойлан да, тап»
Атмосфера қатты қабығы
Гидросфера жердің өзегі
Ядро ауа қабығы
Биосфера шапан
Мантия су қабығы
Литосфера тіршілік қабаты
Қорыту: «Ойланып көр» Не үшін жерді тауық жұмыртқасымен салыстырады?
ІІІ Жаңа сабақ.
Тау жыныстары коллекциясын көрсету
(Мына суретте не көріп тұрсыңдар)
Табиғи алтын Табиғи мыс Әк тас (Ізбесті тас) Калий тұзы
Тас көмір Ванадий Мұнай өңдеу Алтын
Темір кені Мырыш кені Тұз өндіру
Тау жыныстары дегеніміз- жер қыртысын қалыптастырушы тығыз және борпылдақ массалар жиынтығы. Жер қыртысы әр түрлі тау жыныстарынан құрылған. Олардың негізгі үш типі бар:
Тау жыныстары
метаморфты
магмалық
шөгінді
Магмалық тау жыныстар жанартаудың әсерінен пайда болған лаваның суынып біртіндеп қатуынан пайда болады. Олардың қатарына гранит,базальт,т.б.жатады. Шөгінді жыныстар әр түрлі жағдайда пайда болады. Ертеректе пайда болған тау жыныстары сыртқы күштердің әсерінен бұзылып құм,саз сияқты шөгінділерден, тірі азалардың іс-әрекетінің салдарынантүрі өзгерген бор, тас көмір сияқты шөгінділр пайда болған. Метаморфты жыныстар (грек тілінендегі «метафорос» -өзгерген ) жер қойнауындағы шөгінді жыныстарға жоғарғы температура мен қысымның әрекет етуінен болады. Жерді қалыптастырушы тау жыныстарын біздер көбіне пайдалы қазбалар ретінде көбірек білеміз.
газ
алтын көмір
күміс мұнай
тұз
бор
темір
Пайдалы қазбалардың топтасып жинақталған жерін кен орны деп атаймыз. Қазақстандағы ірі кен орындарына Қарағанды көмір алабы, Теңіз мұнай кені, Алтай тауындағы түсті металдар кен орындарын жатқызамыз. Біздің еліміз пайдалы қазбаларға бай мемлекеттердің бірі. Табиғатта пайдалы қазбалардың сарқылатын және сарқылмайтын ресурстары кездеседі. Күн сәулесі, жел, судың толысуы сарқылмайтын ресурсқа жатады, ал көмір мен мұнай сарқылатын ресурсқа жатады.
Пайдалы қазбалар
(қолданылуына қарай)
жанғыш кен емес
мұнай кен тұз
газ темір фосфорит
көмір алтын әктас
мыс
(шартты белгілермен таныстырамын)
Дәптермен жұмыс (атлас картадан кен орындарын анықтау)
Пайдалы қазбалар
Кен орындары
Темір
Алтын
Мұнай
Газ
Көмір
Фосфорит
Мыс
Алюминий
ІҮ жаңа сабақты бекіту
«Ойлан тап»ойыны
Қазақстанның физикалық картасына пайдалы қазбалардың шартты белгілерінің атын атап, кен орындарын тауып орналастыру.
Анаграмма (берілген әріптерден пайдалы қазбалардың атын құрастыру (10))
М, Г, Т, К, А, Ә, Ұ, Е, Ө, Л, Ы, Ү, Н, Й, З, І, Р, С, Ю, И
Ү. Қорытынды
1. Пайдалы қазбалардың халық шаруашылығында маңызы қандай?.
2. Тиімді пайдалану дегеніміз не?
Ү. Бағалау: оқушыларды бағалаймын
ҮІ. Үйге тапсырма: § 17 оқу
Кескін картаға пайдалы қазба кен орындарын түсіру.
