Саба? та?ырыбы: Шы?ыс Еуропа Жазы?ы
Саба? ма?саты:
1.Еуропа жазы?ыны? ?аза?стан?а енетін б?лігіні? географиялы? орны, ежелгі платформа екендігі, онда?ы пайдалы ?азбаларды? орналасу за?дылы?тары, ?азіргі жер бедеріні? ?алыптасуына етуші к?штер, климатыны? ерекшеліктері, ішкі суы ,таби?ат белдемдері , оны ?ор?ау ж?нінде білім беру .
2. Ойлау ?абілеттірін дамыту, д?ниетанымды? к?з?арасын ?алыптастыру,тіл байлы?ын , о?у да?дысын , белсенділігін арттыру. 3. О?ушыларды ?здігінен білім алу?а , картамен ж?мыс жасау?а да?дыландыру, досты? ?арым-?атынас?а, таби?атты ?ор?ау?а , с?юге т?рбиелеу
Саба? т?рі: Жа?а саба?.
Саба? ?дісі: Жобалау,с?ра?-жауап ,салыстыру, жина?тау.
К?рнекілігі: ?аза?станны? физикалы? картасы, суреттер, ТМД тектоникалы? картасы, ?лестірмелер, суреттер,интерактивті та?та, та?ырып?а байланысты суреттер.
Саба? барысы:
І.?йымдастыру кезе?і. О?ушыларды т?гендеу, саба??а ?зірлігін ?ада?алау.
ІІ.Саба?ты? негізгі мазм?ны.
1.Саба?ты бастамас б?рын М??а?али ?лені? о?у.
Оралым – Ордам мені? таныс ма?ан,
Бораны? Махамбет боп дауыста?ан.
Армысы?, Атырауым, боза? далам
Каспийменен Жайы?тан к?з алма?ан.
Ойылы ма б?л ма?ны? Ыр?ызы ма,
Б?рі да?ы бергісіз ?ырмызы?а.
Бір пенде бас имей ?те алмайды,
Жерде жан?ан Шы?ана?, ж?лдызына – дегендей, б?гінгі саба?ымыз елімізді? батыс ??іріндегі таби?аты ерекше бірден бір айма? Шы?ыс Еуропа жазы?ына арналады.
Номенклатура: (Шы?ыс Еуропа, Жалпы Сырт, Орал алды ?стірті, Каспий ма?ы ойпаты, Жайы?, Ойыл, Жем, Каспий.)
2.Жа?а саба?ты о?ушылар ?здігінен о?иды.
І. О?ушылар?а Шы?ыс Еуропа жазы?ыны? географиялы? орны ?ыс?аша айтылып ?тіледі.
ІІ.О?ушылар?а ?аза?станны? картасы бейнеленген 3 плакат беріледі. О?ушылар топ?а б?лініп т?мендегі тапсырмаларды орындайды ж?не т?сіндіріп ?ор?айды.
1-топ. Плакат?а Шы?ыс Еуропа жазы?ыны? Геологиялы? ??рылысы мен жер бедерін ж?не пайдалы ?азбаларын т?сіреді.
2-топ. Климаты мен ?зен-к?лдерін кітаптан тауып т?сіреді.
3-топ. Плакат?а Шы?ыс Еуропа жазы?ыны? таби?ат белдемдерін, ?сімдіктер
мен жануарлар д?ниесін т?сіреді , суреттерін жабыстырады.
3.Бекіту с?ра?тары.
«К?семдікке ?мтылу» 3 топ?а с?ра?тар рет-ретімен ?ойылады.
1.Шы?ыс Еуропа платформасыны? фундаменті ?андай жыныстардан ?алыптас?ан? (кристалды ?атты)
2.Каспий те?ізі те?із де?гейінен неше метр т?мен ? (- 27)
3. Ал?аш м?най фонтаны ат?ыла?ан жыл (1899)
1. Жем ?зені ?андай сумен ?оректенеді.? (?ар)
2.Ойыл ?зені ?ай ?зенні? саласы? (Жайы?)
3.Шы?ыс Еуропа жазы?ында бэр т?бешіктер ?айда кездеседі? (Каспий ма?ы).
1.??м, саз , балшы?, ?лутас б?лар (??рылыс материялдары)
2. Шы?ыс Еуропа жазы?ыны? жазда?ы температурасы (+220,+240)
3. Те?ізде ?андай балы?тар бар?(?ызыл балы?, бекіре)
1.Каспий ма?ы ойпатыны? жер бедері неліктен жазы? болып келеді? (?за? уа?ыт су астында жатуынан)
2.Таби?ат эрозиясыны? ?андай т?рі басым? (а?ыза? жел)
3.Шы?ыс Еуропа жазы?ында?ы ?азіргі экологиялы? проблемалар (ауа, топыра?, те?іздерді? м?най – газбен ластануы.)
4. Саба?ты бекіту.
Шы?ыс Еуропа таби?атыны? ?олайлы ж?не ?олайсыз жа?тары.
Таби?ат жа?дайыны? ?олайсызды?ы
Таби?ат жа?дайыны? ?олайлы.
Климаты ??р?а?, су?а тапшы
Булану ?те жо?ары.
Органикалы? д?ниесі аз
?ар ж??а т?седі,мал жа?сы жайылады
Те?ізбен шектесіп, балы? шы?арады.
Пайдалы ?азбалары к?п.
5. О?ушылар?а жа?а саба? бойынша т?мендегі ?р т?рлі тапсырмаларды орындайды.
1 топ. О?ушылар?а т?мендегі семантикалы? картаны толтырту.
Шы?ыс Еуропа Жазы?ына т?н сипаттама
М?най,газ ,никель,?ктас Хром... Континентті Тегіс жазы??ара ,?о?ыр ?айы?, к?ктерек , жусан,селеу ?оян,?осая? кірпі,суыр, т?лкі. Тор?ай тыш?ан
Дала , Ш?л Ш?лейт Жайы?, ?обда Жем, Ойыл Балы?ты, Шал?ар, Аралсор, Бесоба. Климаты
2-топ. О?улы? м?тіні? пайдаланып с?йлемдерді ая?та.
- Жазы? негізінде ..................................жатады.
- ................................?азіргі жер бедері ?алыптас?ан
- .........................те?із де?гейінен т?мен орналас?ан
- Жазы?.................................................. е?іс тартады
- Т?з к?мбез дегеніміз.................................................
- Ал?аш?ы м?най ???ысы............................................
- Ш?гінді т?рінде пайда бол?ан ?азба байлы?тары-.........
3-топ. «Ж?мба?тас» - о?ушылар физикалы? картадан наменклатура к?рсетеді.
(Шы?ыс Еуропа, Жалпы Сырт, Орал алды ?стірті, Каспий ма?ы ойпаты, Жайы?, Ойыл, Жем, Каспий.)
6.Та?тадан к?рсетілген тест тапсырмасын орындау.
Тест. Шы?ыс Еуропа.
1.?аза?стан?а Шы?ыс Еуропа жазы?ыны? ?ай б?лігі енеді.?
А) о?т?стік –шы?ыс
В)Батыс
С)Солт?стік
Д)О?т?стік
2.Шы?ыс Еуропа айма?ына кіретіндер:
А) м??алжар,Алатау, Орал
В) Жалпы Сырт,Каспий ма?ы, Орал алды ?стірті
С) Каспий ма?ы, Ма??ыстау, ?стірт.
Д) Алтай, САрыар?а , Жалпы Сырт
3.Платформа фундаменті ?ай эрада ?алыптасты?
А) Архей
В) Протерезой
С)Мезозой, ?айназой
Д)Архей-протерезой
4.Шы?ыс Еуропа жазы?ын ?андай эраларды? ш?гінді жыныстары жап?ан?
А)палезой, архей, протерозой
В)мезозой, кайназой;
С) палеозой, мезозой, кайназой
Д) кайназой
5Шы?ыс Еуропа жазы?ыны? ?зендері:
А) Жайы?, Ыр?ыз,Сарысу
В)Ембі, Са?ыз, Ыр?ыз.
С) Жем,Шу, Іле.
Д) Жайы?, ОЙыл,Жем.
6.?а?тар айында?ы температурасы.
А)-150,-80 ,-400
В)-200,-150,-450
С)-170 ,-100,330
Д)-50,-120-180
7.Жауын-шашын м?лшері.
А) 200мм
В)140-350 мм
С)100-200мм
Д)250 -300мм
8.Шы?ыс Еуропа жазы?ыны? таби?ат белдемдері.
А) орманды дала, дала;
В) ш?л, ш?лейт;
С)Орманды дала,ш?л;
Д) дала, ш?лейт, ш?л.
9. Каспий те?ізіні? ауданы.
А)180 мы? ш?2
В)360 мы? ш?2
С)390 мы? ш?2
Д) 420 мы? ш?2
10.Шы?ыс Еуропа жазы?ыны? пайдалы ?азбалары.
А)к?мір, мыс, шымтезек;
В)м?най, газ, ??рылыс материялдары;
С)?лутас,хром,никель
Д) м?най, боксит, темір
11.К?лдері.
А) Шал?ар, Аралсор,Индер,Каспий,
В)Балы?ты, Каспий, Арал,Бал?аш.
С)Каспий,Те?із,Сілтете?із;
Д) ?улиек?л, Ша?лыте?із, Каспий.
12.Бэр т?бешіктері ?айда кездеседі?
А) Жалпы Сырт
В) Жем Орал алды ?стірті;
С) Каспий ма?ы;
Д) Атал?андарды? б?рінде
7. Ба?алау
- ?йге тапсырма:
- М?тінді о?у.
- Шы?ыс Еуропаны кескін карта?а т?сіру.