Ш?лейт ж?не ш?л зоналары
Білімділік: ?аза?станны? ш?л ж?не ш?лейт зонасыны? ерекшеліктеріне сипаттама беруді жал?астыру. Географиялы? ??былыстармен, ??рылымдарды бай?ай біліп, сипаттама бере білуге ?йрету. Адам ?рекетіні? ?серімен болатын таби?ат компоненттеріні? ?згеруі туралы т?сінікті дамыту.
Дамытушылы?: О?ушыларды та?ырыпты? карталарды салыстыра отырып ?аза?станда таби?ат зоналарыны? ?алыптасу жа?дайын ?здіктерінен аны?тау?а да?дыландыру. Проблемалы? жа?дайлар ту?ызу ар?ылы о?ушы к?з?арастарын ?алыптастыру.
Т?рбиелік: ?аза?станны? ш?лейт ж?не ш?л зоналарында?ы экологиялы? проблемалармен таныса келе, о?ушыларды ?орша?ан ортаны ?ор?ау?а баулу.?з отанына деген с?йіспеншілік пен патриотты? сезімдерін арттыру.
Саба?ты? т?рі: аралас саба?
Саба?ты ?йымдастыру формасы: фронтальді
Саба?ты ж?ргізу ?діс-т?сілдері: репродуктивті, проблемалы?
??рал-жабды?тар: ?аза?станны? физикалы? картасы, та?ырыпты? карталар, ?аза?станны? физикалы? картасы. ?ызыл кітап?а кірген ?сімдіктер мен жануарлар суреттері.
Номенклатура: ?ызыл??м, Арал ма?ы ?ара??мы, Мойын??м, Сарыесік-Атырау ж?не Каспий ма?ы ойпатыны? ??мдары (Нарын, Тайсой?ан, ?ара??м)
Саба?ты? кезе?дері:
1. ?йымдастыру кезе?і
4. Ба?алау кезе?і
2. Та?ырыпты ме?геру кезе?і
5. ?й тапсырмасын беру кезе?і
3. Та?ырыпты бекіту кезе?і
6. Саба?ты ?орытындылау кезе?і
Саба?ты? барысы:
Кезе?
М??алімні? ?рекеті
О?ушыларды? ?рекеті
1
М??алім о?ушылармен амандасады. Саба?та кім бар-жо?ын аны?тайды. О?ушыларды? саба??а дайынды?ын тексереді.
О?ушылар м??аліммен орындарынан т?рып амандасады. Саба?та кім бар-жо?ын аны?тайды.
2
Сонымен, екі зонаны? айырмашылы?тарын аны?та?аннан кейін барлы? таби?и зоналарды? арасында бір-бірімен байланысты жа?дайлар бар екенін айтады. Егер де осы жерді? ауа райы аздап жылынса ?алай болар еді? М??алім ш?лейт, ш?л зоналарыны? географиялы? орнын картадан к?рсетіп, олар?а сипаттама беру ?шін о?ушылар?а с?ра?тар ?ою ар?ылы ?здеріне сипаттама беруге ынталандырады. Кейін б?л зоналарды? ?сімдіктері мен жануарларын сипаттаудыо?ушылардан талап етеді. Оларды? арасында?ы ?зара байланысын с?райды.
К?н ысы?ан кезде жануарларды? к?пшілігі дым?ылдау ж?не сал?ын інге ты?ылады. Жаз?ы ?уа?шылы? кезе?де ш?л жануарларыны? к?пшілігі ?за? ?й?ы?а кететінін айтады. оларды? ?за? уа?ыт су ішпей ж?руге ж?не ш?лін ащы сумен ?андыру?а да?дылан?анын да т?сіндіру керек. Ш?л зонасында?ы жусан, жанта?, изен т.б. ?сімдіктер мал?а таптырмас азы? екенін айтып, б?л зонада?ы топыра?та ?арашіріік аз бол?анмен минералды? заттар мол, сонды?тан егістікті ?олдан суару ар?ылы ма?та, к?ріш, бау-ба?ша да?ылдар ?сіруден мол ?нім алу?а болатынын айтады.
?аза?станда?ы ш?лдерді? т?рлерін аны?тау ?шін м??алім о?ушылардан ?андай ш?лді? ?андай т?рлері бар, ??мды ш?лдерді ата деген тапсырма береді. М??алім картаны пайдаланып о?ушыларды? жауаптарын толы?тырады: ш?л зонасы солт?стік ж?не о?т?стік болып екіге б?лінетінін айта келіп, солт?стік ш?лдерге ?стірт пен Т?ран ойпатыны? солт?стік жартысы, Бепа?дала ?стірті, Мойын??м, Бал?аш ма?ы ??мдары жататынын, ал о?т?стік ш?лдерге ?стірт пен ?ара??м алып жат?ан Т?ран ойпатыны? о?т?стік жартысы жататынын айтады.
О?ушылар дала ж?не орманды дала зоналары туралы білімдерін еске т?сіргеннен кейін м??алімні? жа?а та?ырып бойынша ??гімесін м??ият ты?дап отырады. Осы жерде м??алімні? с?ра?ына о?ушылар ?з пікірлерін айтады. Егер де жауын-шашын м?лшері ?згерсе ол бірте-бірте ?сімдік, жануарлар, топыра? т?рлеріні? ?згеруіне ?серін тигізеді.
О?ушылар б?рын ал?ан білімдеріне с?йене отырып, м??аліммен бірге зоналарды? климатын, ?зендерін, топыра?ын, ?сімдік пен жануарларын аны?тайды. Алдымен о?ушылар ш?л зонасында ?сетін ?сімдіктерді? т?рлерін (сексеуіл, ж?згін, жы??ыл, жусан) суреттен ?арай отырып, б?л ?сімдіктерді? ш?лді жерде ?суіне ?андай бейімділігі бар екенін о?ушылардан с?ра?аннан кейін, олар б?л ?сімдіктеріні? жапыра?тары тікенекке айнал?анын, тамыры ?зын болатынын айтады. О?ушылар ш?л зонасыны? климаты мен ?сімдіктеріні? ?згеруіне с?йкес жануарлар д?ниесі де ?згеше болатынын, онда?ы жануарлар да ш?лді? таби?ат жа?дайына жа?сы бейімделгенін айту?а тырысу керек. О?ушылар ш?л жануарларын ?здері атап ?теді.
О?ушылар ?аза?станда ??мды, сазды ш?лдер бар екенін айтады. оларды? ішінде ?ызыл??м, Арал ма?ы ?ара??мы, Нарын, Мойын??м ш?лдері бар екенін айтады.
Ш?л ж?не ш?лейт зоналарыны? жануарлар д?ниесіне то?талып, о?ушыларды? іздену ж?мыстарын ты?дайды, ?ызыл Кітап?а енген жануарлар д?ниесіне то?талады. О?ушылар осы зонада?ы ?оры?тарды атап, олар не ма?сатпен ?йымдастырыл?аны туралы ?ткен саба?тарда ал?ан білімдеріне с?йене отырып айтады, ?з пікірлерін орта?а салады.
3
М??алім жа?а та?ырып бойынша с?ра?тар мен тапсырмалар береді:
1) ?аза?станны? кескін картасына ш?лейт ж?не ш?л зоналарыны? шекараларын сызы?дар.
2) ?аза?станда ш?лді? ?андай т?рлері бар?
3) ??мды ш?л, сазды ш?л, тасты ш?лдерді? атын д?птерлері?е жаз.
4) ?сімдіктер ш?лге ?алай бейімделген?
5) Ш?л ж?не ш?лейт зоналарыны? жануарлары ?ор?ану ?шін ?андай бейімділікке ие бол?ан?
О?ушылар м??алімні? с?ра?тарына о?улы? пен та?ырыпты? карталарды пайдалана отырып жауап береді. М?нда олар е? алдымен кескін картамен ж?мыс істейді. Я?ни кескін карта?а таб?и? зоналарды? шекараларын д?рыс т?сіруге тырысады.
Кейін ?аза?станда ??мды, сазды, тасты ш?лдер бар екенін айтады. ?ара??м, Арал ма?ы ?ара??мы, ?ызыл??м, Бетпа?дала, ?стірт атауларын д?птерлеріне жазып алады.
Б?л зоналарда?ы ?сімдіктер мен жануарларды? ерекшеліктеріне то?талады. Оларды ?ор?ау ?шін ?оры?тар мен ?оры?шалар ?йымдастырылады.
4
О?ушыларды? саба? ?стіндегі о?у ?рекетіне байланысты, жауаптарыны? д?рысты?ына ?арай ба?алайды.
О?ушылар ба?аларын кнделіктеріне ?ойдырып алады.
5
?й тапсырмасына осы т?рт зона туралы кесте толтыру. Та?ырыпты ?айталау.
6
Саба?ты? арты?шылы?тары мен кмшіліктерін аны?тап саба?ты ?орытындылайды.
О?ушылар саба?ты? арты?шылы?тары мен кемшіліктерін аны?тап, саба?ты? ?ызы?ты жерлерін айтып, саба?ты ?орытындылайды.
