А.Розыбакиев атында?ы орта мектеп м??алімі Н.Б.Аязбаева
14.02.2015 ?аза?станны? физикалы? географиясы
8? сынып
Саба?ты? та?ырыбы Ш?лейт ж?не ш?л зонасы
Жалпы ма?саттары
О?ушылар?а зонаны? жер бедері, климаты таби?ат зоналарыны? ?алыптасуына ж?не таби?ат компоненттеріні? ?зара байланысы ж?нінде білім беру;
О?у н?тижесі
О?ушыларды? орманды дала ж?не дала зоналарын ажырата алады, картадан таби?ат зоналарыны? шекарасын на?ты аны?тай біледі
Т?йінді идеялар
О?ушы?а т?рткі болатындай «ми?а шабуыл» ?дісі бойынша с?ра?тар ?ойып, оларды? еркін ойлауына, ?зіндік пікірін ?алыптастыруына ы?палын тигізеді. Та?ырып?а сай топпен ж?мыс ар?ылы диалогті о?ыту ар?ылы сыни т?р?ыдан ойлау ?абілетін дамытады.
Негізгі дерекк?здер немесе ресурстар
электронды о?улы?, о?улы?, интернет материалдары, слайдтар ж?не кеспе ?а?аздар, ?сімдік ж?не жануарлар ?лемі, буклеттер, постер, атлас
О?ыту ?дістері
Интерактивті о?ыту (с?ра?-жауап, салыстыру, жина?тау, аны?тау), топты?, жеке ж?мыс
Тапсырмалар
Кестемен ж?мыс, логикалы? тапсырмалар, кескін карта?а ш?лейт (ашы? сары т?спен) ж?не ш?л (?о?ыр т?спен) зоналарыны? шекараларын сызу, постермен ж?мыс
Саба? барысы
?йымдастыру 3 мин
Сыныпты т?гендеп, шатты? атмосферасын ?алыптастыра отырып топ?а б?лу
Топ?а б?ліну
?й тапсырмасын тексеру 5 мин
Интербелсенді та?тадан «о?ай ж?не ?иын» с?ра?тар ?дісі бойынша кестені толтыру. 1 тапсырма Сан ж?не ?ріптерді пайдаланып, ?р таби?ат зонасына т?н белгілерін к?рсету.
А – орманды дала зонасы
? - дала зонасы
Зоналарды? белгілері
Зоналар
- Батыстан шы?ыс?а ?арай 2200 км-ге созыл?ан ке? ал?апты ?амтиды, шамаман 540-550 с.е. аралы?ында орналас?ан.
- ?аза?стан жеріне тек о?т?стік шеті с?йірленіп кіреді.
- Батыс Сібір жазы?ы мен Жалпы Сырт ?ыратыны? аз?ана б?лігін алып жатыр.
- Топыра?ы ?ара ж?не ?ызыл ?о?ыр типіне жатады.
- Б?л зонада Дуброва, Мамлют ?оры?шалары орналас?ан.
- Ты? ж?не ты?ай?ан жерлерді игеру жылдарында зонаны?
28 млн га жері жыртыл?ан.
- Ш?птесін ?сімдіктерден боз, бетеге, ат?она?, еркекш?п, ?а?ба? ?седі.
- Зонада ??стардан дуада? бар. Кейбіреуіні? салма?ы 16 кг-?а жетеді.
- Б?л зонада жауын-шашын 300-350 мм, топыры? шіріндісі-9%
- Б?л зонада Наурызым ?оры?ы орналас?ан.
?й тапсырмасын бекіту 3 мин
Д?рыс жауабын о?ып берем, ба?алау шкаласын ?сынам
д?рыс жауабы 10-9- «5»
д?рыс жауабы 8-5- «4»
д?рыс жауабы 4-3- «3»
д?рыс жауабы 1-2- «2»
О?ушылар ?зін-?зі ба?алайды
Жа?а саба?ты ме?герту 25 мин
?ызы?ушылы?ты ояту «Ми?а шабуыл», жа?а саба?ты? та?ырыбын ашу
«Са?асыз ?зендері, жапыра?сыз а?аштары, жер бетін суламайтын ??р?а? жа?быры, а?ынсыз к?лдері бар б?л ?ажап....(ш?л мен ш?лейт)»
Ш?л-ш?лейт зоналары туралы ба?дарлы карта бойынша жа?а білімді т?сіндіру.
??ым с?здерді? мазм?нын ажырату
То?ай-ш?лдегі ?зен а??арларында ?алы? б?талар.
Сантонин-дермене жусанны? ашылма?ан г?лінен жасалатын д?рі
Эфемерлер- к?ктемде тез ?сіп жетіліп, ?урап ?алатын ш?птесін ?сімдіктер.
Кластер ?дісі ар?ылы постермен топты? ж?мыс. 10мин
2-тапсырма
Ш?лдерді географиялы? орны мен т?ріне ?арай топтастыру
Ба?алау пара?ын ?сынам.
3-тапсырма ж?пты? ж?мыс. 5 мин
кескін карта?а ш?лейт (ашы? сары т?спен) ж?не ш?л (?о?ыр т?спен) зоналарыны? шекараларын сызу
PISA- ба?дарламасы бойынша дайын тапсырмаларды ?р топ?а таратып берем, пікірлерін ты?даймын. Формативті ба?алаймын.
Ш?лдер туралы бейне фильмді к?рсету
Ба?дарлы картамен ж?не д?птермен ж?мыс
Постермен ж?мыс
Топ аралы? ба?алау
О?ушылар топ ішінде ж?птасып кескін картамен ж?мыс ж?ргізеді
Білімдерін ба?алау
4 тапсырма бойынша орта? ба?аларын шы?арам
Кері байланыс
?йге тасырма
О?улы?ты? 154-158 беттерін о?у, Барсакелмес ж?не ?стірт мемлекеттік ?оры?тары туралы ?здік ж?мыс
Ба?дарлы карта
Таби?ат зоналары
Климатты? жа?дайлар
Топыра? т?рлері
?сімдіктері
Жануарлары
1Жайы?ты? жа?асынан Алтай тауларына дейін 2900 км-ге, о?т?стік шекарасы 480 с.е. бойымен ?теді Ш?лейт зонасы (?аза?стан территориясыны? 14%-ын алып жатыр)
Климаты ??р?а?,континентті. Шілдені? орташа температурасы +220-+240 ?а?тарды? орташа температурасы -150-170 е? т?менгі тем -500, е? жо?ар?ы 400. Жауын-шашын180- 300 мм м?лшерінде
Ашы? ?ара, с?р ?о?ыр, ?ыз?ылт-к?ре?. ?ара шіріндісі (гумсы)
2-3%
Бетеге, боз, т?ймеда?ы, жусан, ши. Тау беткейлерінде ?айы?, к?ктерек, ?ара?ай, б?талы а?аштар кездеседі.Ш?лдегі ?зен жайылымдарында тал, ??ра?, ?амыс ?седі.
Сарш?на?, егеу??йры?, ?осая?тар, ??м тыш?андар, т?лкі, елік, ?ас?ыр, сасы? к?зен, ?арса?, ??стардан бозтор?ай, б?ркіт А?б?кенден мен ?ара??йры?тар, байырмен жор?алаушылар
2Ш?л зонасы Каспий те?ізімен Тарба?атай тауыны? етегінен б?кіл о?т?стік б?лігін алып жатыр (республиканы? жер к?леміні? 44%-ын алып жатыр). Жалпы жер к?лемі 117 млн. га. Зонада ??мды ж?не сазды ш?лдер тара?ан, тасты ш?лдер аз тарал?ан.
Климаты тым континентті, аса ??р?а?. Жауын-шашын – 100мм. Шілдеде солт +240+260, о?т?стікте +280+300,??м бетінде 700 , ?а?тарда -60-100-?а дейін.
Ашы? ?ыз?ылт топыра?та шірінді 2,5%, о?т?стігінде с?р-?о?ыр топыра? шіріндісі
1-1,2%
Б?л зонаны? бас?алардан ерекшелігі
жер асты артезиан алаптары басым.
?зен а??арларында ?алы? б?талардан т?ратын –То?айлар кездеседі.Жанта?, ше?гел, тал, жиде, шыр?ана?, жы??ыл, ?ара сексеуіл,ши т.б.
Ш?лдеБарсакелмес ж?не ?стірт мемлекеттік ?оры?тары ?йымдастырыл?ан.
Сарш?на?, ?осая?, ала?оржын, ?ас?ыр, борсы?, суыр, ?арса?, То?айларда батпа? ??стары, ?аз, ?йрек, а???тан, ?ызыл ?йрек, с?р кекілік, ?ыр?ауыл А?б?кенден мен ?ара??йры?тар, байырмен жор?алаушылар, тасба?алар, кірпілер, кемірушілер мен улы ?рмекшілер.
Бекіту. PISA-тапсырмалары
1-топ: М?тін ішінен на?ты ?ателерді тап ж?не астын сыз.
«Бірде екі а?шы жолбарысты ?алай аула?андары туралы с?з жарыстыра отырып, бірін бірі толы?тыра т?сті:
Б?л ?ара??м ш?лінде бол?ан о?и?а еді. Біз ш?л мен аптаптан ?лсіреп, ?ш к?н бойы а?ны? ізіне еріп отырды?. Т?йелер шыдамай, ш?гіп жатып ?алды. Бір бірімізді с?йемелдеп, ая?ымыз ?ыз?ан тас пен ша?ыл?а к?йіп, ?ре? дегенде бір ?лкен ?зенге жеттік. Сол жерде ш?лімізді басып ап,ша? бас?ан киімдерімізді ла?тырып тастап, су?а к?мп беріп ?ойып кеттік. М?лдір суда ?за? ж?зіп, жа?ада ?сіп т?р?ан сексеуіл орманыны? к?ле?кесінде аптаптан ты?ылып, су жа?асында демалды?. Енді ары ?арай не істейтінімізді ойластырды?. А?ыры тапты?: сексеуіл б?та?ынан сал жасап,сонымен аман есен жа?ын жердегі елді мекенге жетіп алды?.»
2-топ:
Ш?л далада келе жат?ан керуенні? алдынан к?тпеген жерден айдын к?л шы?а кетеді. Саяхатшылар к?лге асы?а жеткен кезде к?л ?айып болады? Неге? Сізді? пікірі?із?..
3-топ:
Ш?л мен ш?лейт бол?анды?тан жауын-шашын аз т?седі. Себебі жо?ары температурада су бу?а айналады. Сізді? пікірі?із?..
