А?т?бе облысы
Ойыл ауданы
Ш. Берсиев орта мектебі
География п?ні м??алімі
Бекітемін: МДОІЖО Г. К. Ибрашева
К?ні: 11.02.2016 ж 8 «а» класс п?ні: география
Саба?ты? та?ырыбы: Ш?лейт зонасы
Саба?ты? ма?саты: ?аза?станны? ш?лейт зонасына сипаттама беру
Білімділік: ?аза?станны? ш?лейт зонасыны? ерекшеліктеріне сипаттама беруді жал?астыру. Географиялы? ??былыстармен, ??рылымдарды бай?ай біліп, сипаттама бере білуге ?йрету. Адам ?рекетіні? ?серімен болатын таби?ат компоненттеріні? ?згеруі туралы т?сінікті дамыту.
Дамытушылы?: Саба? барысында о?ушыларды? п?нге ?ызы?ушылы?ын арттыру, ойлау ?абілетін, с?йлеу шеберлігін дамыту. О?ушыларды та?ырыпты? карталарды салыстыра отырып ?аза?станда таби?ат зоналарыны? ?алыптасу жа?дайын ?здіктерінен аны?тау?а да?дыландыру. Проблемалы? жа?дайлар ту?ызу ар?ылы о?ушы к?з?арастарын ?алыптастыру.
Т?рбиелік: ?аза?станны? ш?лейт ж?не ш?л зоналарында?ы экологиялы? проблемалармен таныса келе, о?ушыларды ?орша?ан ортаны ?ор?ау?а баулу.?з отанына деген с?йіспеншілік пен патриотты? сезімдерін арттыру. саяси-идеялылы??а, адамгершілікке, е?бек?орлы??а, таби?атты с?йе білуге, маманды? та?дау?а, экономикалы? ж?не экологиялы? к?з?арас?а, эстетикалы? тал?амын арттыру?а, патриотты? сезімге, д?ниетанымдылы??а баулу. О?ушыларды ?з хал?ыны? тарихын о?ып білуге,салт-д?ст?рін са?тау?а,м?дениетті болу?а т?рбиелеу.
К?рнекілігі: ?аза?станны? физикалы? картасы, таби?ат зоналарыны? картасы, атлас. тірек-сызбалары,слайд.
Саба?ты? т?рі: баяндау-??гімелесу,, аралас саба?
Саба?ты? тегі: аралас саба?
Саба?ты? ?дісі: к?рнекілік, баяндау,с?ра?-жауап,сызбамен ж?мыс.
Саба?ты? т?сілі: жалпы класпен,ж?птастыру
П?н аралы? байланыс: математика, физика, химия, биология, ?дебиет, география
Саба?ты? барысы
I. ?йымдастыру кезе?і: О?ушылар мен амандасып, саба??а ?атыстарын тексеру
«Б?л ?андай адам?» тренингі ар?ылы о?ушыларды саба??а психологиялы? белсенділігін ?алыптастыру.
II. ?й тапсырмасын тексеру
1. Дала зонасыны? аума?ы ?анша?
2. Климаты ?андай?
3. Жылды? орташа температурасы (жаз, ?ыс) ?анша?
4. Жауын – шашын м?лшері ?анша?
5. ?андай ?зендер жатады?
6. Топыра?ы ?андай?
7. Жануарлар д?ниесі
8. ?сімдіктер жамыл?ысы
Таби?ат зонасы
Ауданы
Климаты
Орташа температурасы
Жауын-шашын м?лшері
?зендері (?оректенуі)
Жануарлары
?сімдіктері
Топыра
?ы
ІІІ. Жа?а саба?
А) фронталды ??гіме
Уа, ту?ан жер
?адірі?ді келсем білмей кеше г?р
?лан ?айыр жері бар бізді? – ?аза?станымыз.?р адам ?з ту?ан жері, кіндік ?аны там?ан жерін ?мытар ма? ?аза? деп со??ан ж?ректері ?р адам елін ма?таныш етпес пе? Осы дархан ке? даланы? бар байлы?ы са?тау ж?не ба?алау сіздерді? ?олдары?ызда. Таби?атты? берген сыйы жерімізді? байлы?ы оны сіздер жа?сы білесіздер. Бізді? аума?ымызда ?анша таби?ат зонасы бар еді? Біз ?андай таби?ат зонасын зерттеп болды?? Біз осы ке? байта? жерімізді? таби?атыны? ш?лейт зонасымен таныс?алы отырмыз.
?) Шы?армашылы? тапсырма
Б?л ?шін мен сіздерді (р?лдік ойын) саяхат?а ша?ыр?ым келіп отыр. Осы таби?ат зонасын зерттеу ?шін мамандар керек емес пе? Сол мамандарды сайлайы?. Картораф, климатолог, ботаник, гидролог, зоолог, экологтар ш?лейт зонасы туралы м?лімет жинап, зерттеп талдасын.
Картораф Ш?лейт зонасы дала мен ш?л зонасыны? аралы?ында орналасып, Жайы?ты? жа?асынан Алтай тауларына дейін 2900 км созылып жатыр. Республика аума?ыны? 10,8 % - ын алып жатыр. Зонаны? о?т?стік шекарасы 48°С с. е. бойымен ?теді.
Климатолог Ш?лейтті? климаты ??р?а?, тым континентті. Жауын-шашын аз, жылды? жауын-шашынны? м?лшері 180-300 мм аралы?ында. К?ктемні? ая?ы мен жазды? басында жауын-шашын мол т?седі, кыста ж?не жазда аз жауады. Жаз барлы? жерде ысты?. Шілдені? орташа температурасы 22°-24°С, кейде ысты? 40°С-?а дейін жетеді. ?ысы суы?, ашы? аязды к?ндер басым болады. ?а?тарды? орташа температурасы -15°-17°С, е? т?менгі температура зонаны? шы?ысында (-50°С) бай?алады. Ш?лейт зонасында жазда ?зендерді? к?біні? суы тартылып, кеуіп кетеді.
Ботаник ?сімдіктері
Ш?л дала зонасында даланы? ?рі ш?лді? ?сімдіктері тарал?ан. ?сімдік жамыл?ысы негізінен бетеге, жусан,т?ймеда?ы, боздан ??ралады. Кейде жусан к?лемді жерлерді алып жатады. М?ндай жерлерді? т?сі біркелкі ашы? болып к?рінеді. Кей жерлерде жусанны? арасында изен, ебелек, теріскен, к?кпек ?седі. Еспе суы жер бетіне таяу жат?ан сорта?ды жерлерде ши ?седі. ?лытау, Ортау, Б??ылы, ?ызыларай, Шы??ыстау ж?не т.б. жоталарды? а??арлары арасында ?р т?рлі шал?ын ш?птер к?п ?седі. Б?л тауларды? беткейлерінде ?айы?, к?ктерек ж?не ?ара?ай шо? ормандары кездеседі. Б?ларды? арасында долана, мойыл, итм?рын, ?ара?атж?не та??урай ?седі.
Гидролог Т?ра?ты а?атын е? ірі ?зендері - Ойыл, Жем, Top?ай, Сарысу, Аяг?з. Ш?лейт зонасында 3000-нан астам к?лбар. Оларды? к?пшілігіні? суы кермек немесе ащы болады.
Зоолог Жануарлары
Дала мен ш?лде кездесетін ш?лейт жануарларынан сарыш?на?,?осая?, ??м тыш?аны, ??м ?ояндары сасы? к?зен, ?арса?, т?лкі,?ас?ыр мекендейді. Сонымен бірге онда к?зен ж?не т?лкі бар. ??стардан б?ркіт, бозтор?ай кездеседі. Бір кездерде жер ?айыстыр?ан а?б?кендер мен ?ара??йры?тар ?азіргі кезде некен-сая? ?ана кездеседі. Ш?лейтте кесіртке мен жыландар к?п. Б?л ??ірде зиянсыз жыландардан — ?ара ш?бар жылан, кіші сарыбасжылан, су жыланы, улы жыландардан - с?р жылан, ?ал?ан т?мсы? жылан бар.
Сонымен балалар, ш?лейт зонасы туралы біраз хабардар бол?ан секілдіміз. Біз ?ай жерде т?рмыз?
Біз мекеніміз туралы не білеміз? (видео ролик)
?те жа?сы!
Енді сіздер шарша?ан боларсыздар, сол себепті сергіту с?тіне мен «Е?, е?.» ойынын ойнайы?
1. ?аза?станмен шектесетін е? ?лкен мемлекет? (ресей)
2. ?аза?станда?ы е? ?зын ?зен? ( Ертіс.)
3. Е? ?лкен к?л – Каспий.
4. Е? ??нарлы топыра? – ?ара топыра?.
5. Е? Ірі б?ген – Б??тырма.
6. Е? ке? тарал?ан топыра? т?рі – ?о?ыр, ?о?ыр-с?р.
7. Экологиясы е? нашар к?л – Арал.
8. Е? ?лкен материк (еуразия)
9. Е? суы? м?хит? (солт?стік м?зды м?хит)
10. Е? ?лкен арал? (гренландия)
11. Е? су?а т?зімді жануар? (т?йе)
12. Е? биік шы?? (эверест)
13. Е? ?лкен м?хит? (тыны? м?хиты)
14. Е? тере? ш???ыма? (мариан)
15. Е? ысты? материк? (африка)
І?. Саба?ты пысы?тау
О?ушыларды? жа?а білімді игеру де?гейін тексеру барысында «Ысты? орынды?» стратегиясын пайдалану. О?ушылар саба??а байланысты бір-бір с?ра?тан жазып ?обдиша?а салады. Жеребе бойынша 1 о?ушы ортада?ы орынды??а келіп отырады. ?обдиша?а салын?ан с?ра?ты та?дау ар?ылы сол с?ра??а жауап береді. Жауап бере алмаса келесі о?ушы алмастырады.
С?ра?тарды? мазм?ны:
1. Ш?лейт зонасыны? географиялы? орныны? ерекшелігі ?андай?
2. ?зынды?ы ?анша?
3. Батыс ?аза?стан облысы ?андай таби?ат зоналарында орналас?ан?
4. Климатыны? континентті ж?не ??р?а? болуына ?андай факторлар ?сер етеді?
5. Жауын шашын м?лшері?
6. Ш?лейт зонасында топыра?ты? ?андай т?рлері бар?
7. Топыра? ??рамында ?ара шіріндіні? м?лшері ?анша?
8. Негізгі ?зендері
9. Жануарларына не жатады
10. ?сімдіктері
?ылыми ?а?идаларды дамыту ?шін ш?лдегі негізгі м?селелерді ай?ындау ж?не оны? шешу жолдарын ?арастыру ж?нінде о?ушыларды? ой-пікірлері, ?сынсытары ты?далады.
?. Саба?ты бекіту
Асоцация ??ру
VІ. Ба?алау:
М??алім ?орытынды ба?алайды.
?ІІ. Кері байланыс
О?ушылар саба??а байланысты к??іл к?йлерін стикерге жазып, та?та?а іледі.
?ІІІ. ?йге тапсырма:
«Ш?лейт зонасы» та?ырыбын о?у, м?ліметтер ?келу дайындау.
