География, 8 сынып.
Та?ырыбы: Сарыар?а
Ж?мыс д?птері (аралас саба? – 45 минут)
(О?ушы д?птерінде асты сызыл?ан курсивс?здерді? орнына бос орын ?алдырылады).
О? жа? ба?анда?ы тапсырмаларды ??растырушы м??алімдерді? есіне:
І кезе?. М??алім ал?аш?ы 5-7 минутта: а) ?йымдастыру с?тін ?ткізеді; б) ?ткен та?ырып бойынша берілген де?гейлік тапсырмаларды ?йде ая?тап орындап келу д?режесі тексеріледі; в) т?мендегі «К?пір» тапсырмаларын тексереді (алдымен жеке тексеріп шы?ады, сосын фрондалды тексереді).
«К?ПІР» тапсырмалары
(о?ушылар ?йде орындап, б?гінгі саба??а дайындалып келеді)
С?ра?тар?а жауап бер.
1. Сарыар?а ?аза?станны? ?ай б?лігінде орналас?ан?
Ж: Б?л ?лке Орталы? ?аза?станны? к?пшілік б?лігін алып жатыр.
2. Сарыар?а батыстан шы?ыс?а дейінгі ?зынды?ы ?анша?
Ж: Сарыар?а батыстан шы?ыс?а дейінгі ?зынды?ы 1200 км.
3. Сарыар?аны? ені шы?ыс ж?не батыс б?лігінде ?анша?
Ж: Ені шы?ысында 400 км, батысында 900 км.
ІІ кезе? (топты? ж?мыс) жа?а саба?ты топты? ж?мыс барысында о?ушыларды? ?з бетімен ме?геруіне жа?дай жасау: а) о?ушылар т?мендегі «Білу», «Т?сіну», «Талдау», «Жина?тау» т?сілдеріне с?йкес тапсырмаларын ?здері толтырады (10 минут); ?) жауаптарын м??аліммен бірге талдайды (10 минут). Н?тижесі ауызша марапатталады.
1-?адам: теория бойынша «Білу» ?шін та?ырып мазм?нынан кім? Не?
кімні?? кімге? кімді? кімде? кімнен?кіммен? ?андай? ?ай? ?ашан? Не істеді? сия?ты с?ра?тар?а жауап беретін толы? а?парат іріктелінуі керек.
Бос орын?а ?ажетті с?здерді о?улы?тан тауып жазы?дар:
1. Сарыар?а батыста Тор?ай ?стіртімен, шы?ыста Сауыр-Тарба?атай тау ж?йесімен, солт?стігінде Солт?стік ?аза?стан жазы?ымен, о?т?стік-батысындаТ?ран ойпатымен шектеседі.
2. Сарыар?а ?лкесі негізінен м?жілген ж?не тегістелген ?ыраттардан, ?са? шо?алы аласа таулардан т?рады.
3. Сарыар?аны? шы?ыс б?ігі батысына ?ара?анда биігірек.
4. Сарыар?а палезойды? магмалы? ж?не ш?гінді жыныстарынан (гранит, порфирит, кварцит) ??рал?ан аласа таулы айма? болып келеді.
5. Б?л ?лкедегі е? биік тауы – ?ызыларай. Оны? биік н?ктесі – А?сора? (1565 м).
6. Одан солт?стікке ?арай ?ар?аралы (1403 м), Кент (1460 м) таулары, одан ?рірек Баянауыл (950 м), шы?ысында Шы??ыстау (1300 м) таулары жатыр.
7. Сарыар?ада?ы ірі ойыс – Те?із-?ор?алжы? ?азанш???ыры.
8. Сарыар?аны? солт?стік-батысында – К?кшетау, о?т?стік-батысында – ?лытау тау ж?йелері орналас?ан.
9. Таулар арасында таби?аты с?лу к?лдер бар.
10. Сарыар?а – пайдалы?азбалар?а бай ?лке.
11. ?ара?анды мен Екібаст?з к?мір ?ндіруді? ірі оша?тары болып табылады.
12. Жез?аз?ан, ?арса?пай, Атасу, Сая?, ?о?ырат кен орындары мыс, темір, марганец кендеріне бай.
13. Сарыар?аны? жылды? ыл?ал м?лшері 200-300 мм. ?са? шо?ылы тауларда ыл?ал молыра? т?седі. ?са? шо?ылы тауларда ыл?ал молыра? т?седі (370 мм).
14. Сарыар?аны? басты ?зендері – Есіл, Н?ра, Сарысу, Сілеті, Шідерті, То?ырауын ж?не т.б.
15. Т?щы к?лдер К?кшетау айма?ында Бурабай, Шортанды ж?не ?ор?алжы? к?лі. ?ор?алжы?да ?оры? бар.
16. Сарыар?а жері дала, ш?лейт ж?не ш?л зоналарына кіреді.
17. Дала зонасыны? о?т?стігін ала Те?із бен Сарысу жазы?тары, ?лытау, ?ар?аралы, Шы??ыстау бойлары ш?лейт зона?а кіреді.
18. Ш?л зонасы ?лытауды? о?т?стігі мен Жез?аз?ан ма?ын, Солт?стік Бал?аш жа?алауын ?амтиды.
19. ?ара?айлы ормандарда б??ы, елік кездессе, дала мен ш?лейт жерлерді а?б?кен, ?ас?ыр, т?лкі мекендейді. К?лдерінде ??стар к?п. ?ор?алжы? ?оры?ы 1968 жылы ??рылды.
20. Сарыар?аны? мы?да?ан жылдар бойы жел, су ?серімен ?гілген, м?жілген аласа таулары мен оларды? баурайында?ы к?лдерде неше т?рлі пішіндегі тас м?сіндер: К?кшетауда?ы ш?ккен бура, жеке батыр бейнелері, ж?мба? тас, о? жетпес, ?ар?аралыда?ы тас ??рба?а, Баян тауында?ы мыстан кемпір ж?не т.б. ?шырайды.
2-?адам: теорияны «Т?сіну» ?шін неге? неліктен? себебі? не ?шін? Д?лелде, т?сіндір с?ра?тары о?ушыны? жо?арыда берген жауаптарына ?ойылады (оларды тере?дету ?шін)
Себебін аны?та?дар.
1. Не себепті Сарыар?аны? аласа таулары м?жілген?
Ж: Себебі, б?л ?лкені? жер бедеріні? ?алыптасуында жыныстарды? жату ба?ыты мен ?гілу процесі басты р?л ат?ар?ан.
2. Не себепті Сарыар?ада?ы палезойды? магмасы мен ш?гінді жыныстары тек биік жерлерде ?ана к?рініп жатыр?
Ж: Себебі, олар жазы?тар мен ойыстарда палеоген д?уіріндегі к?л ж?не те?із ш?гінділеріні? астында ?ал?ан.
3. Не себепті Сарыар?аны? климаты ??р?а? континентті болып келеді?
Ж: Себебі, Сарыар?а м?хиттан алыс жатыр.
4. Не себепті Есіл ?зенінде ?ана т?ра?ты су а?ыны бар?
Ж: Себебі, бас?а ?зендер жаз айларында ??р?ап, ?зіліп-?зіліп ?ара су?а айналады.
5. Не себепті Ертіс – ?ара?анды каналы салынды?
Ж: Себебі, Орталы? ?аза?станды т?щы сумен ?амтамасыз ету ма?сатында.
3-?адам: теорияны «Талдау» ?шін
1.Салыстыр,
2. Айырмашылы?ы неде?
3. ??састы?ы неде?
4.Та?ырыпты? басты идеясын жаз деген тапсырмалар болу керек. Немесе 1-3 тапсырмаларды Венн диаграммасы ар?ылы ?амту?а болады.
1.Венн диаграммасы ар?ылы ?аза?станны? к?лдері мен б?гендерін салыстыры?дар.
Ш?лейт зонасы ??састы?ы Ш?л зонасы
2.Та?ырыпты? басты идеясы неде?
Сарыар?аны? таби?ат зоналары туралы білім алу.
Орта? ?асиет:
Сарыар?аны? таби?ат зоналары. Жусан, боз, бетеге ?сімдіктері тарал?ан.
Ерекшелігі:
1. ?лытау, ?ар?аралы, Шы??ыстау бойлары кіреді. ?ош?ыл ?ызыл ?о?ыр топыра?ты.
2. ?лытауды? о?т?стігі мен Жез?аз?ан ма?ын, Солт?стік Бал?аш жа?алауын ?амтиды. ?о?ыр топыра?ты.
4-?адам: теорияны «Жина?тау» ?шін ?орытынды шы?ар, аны?тама бер, мазм?нды ж?йеле, кестені, тірек сызбаны, с?зж?мба?ты толтыр немесе ?зі? ??растыр та?ы с.с. бас?а т?рдегі тапсырмалар о?ушыны? жо?арыда?ы «та?ырыпты? басты идеясына» жаз?ан жауабына ?ойылады.
1. «Сарыар?а» с?зж?мба?ын шеш:
ТАС
К?МІР
АЛЮМИНИЙ
ТЕМІР
МЫС
БАРИТ
ФЛЮОРИТ
?О?ЫР К?МІР
АЛТЫН
О?улы?пен ж?мыс (5 минут): т?мендегі «?олдану» ж?не о?ушыны? та?ырып мазм?нына «Ба?а беруі» т?сілдеріне с?йкес, я?ни рефлексия жасау?а, эссе жазу?а арнал?ан, практика ж?зінде бекіту тапсырмалары орындалады. Н?тижесі ауызша марапатталады.
5-?адам: практика ж?зінде «?олдану» (о?улы?пен ж?мыс ж?ргізу барысында тек ?арапайым тапсырмалармен бекіту ж?ргізіледі. Дайын формулалар ар?ылы есептер шы?ару
Кескін картамен ж?мыс Кескін картадан Сарыар?аны? шекарасын б?ліп алып, пайдалы ?азбаларын т?сірі?дер.
6-?адам: : практика ж?зінде «Ба?а беру» (Сен ?алай ойлайсы?? Не істер еді??
Сен ?алай ойлайсы??
1 Сен ?алай ойлайсы? Сарыар?а жеріне ?ор?алжын ?оры?ынан бас?а ?оры? ??ру?а болады ма?
ІІІ кезе?: Де?гейлік тапсырмаларды орындап, балл жинау
ІІІ кезе? (кері байланыс – ба?алау кезе?і): Жеке ж?мыс. Жо?арыда ме?герген мазм?нды ?ш де?гейге іріктеп (?р де?гейді? білімділік, біліктілік, я?ни ??зыреттілік де?гейін аны?тайтын тапсырмалар) оларды біртіндеп орындату ар?ылы балл жинату барысында о?ушыны? ??зіреттілік де?гейін аны?тап, ?діл ба?алау ж?зеге асырылады. Б?л тапсырмаларды о?ушылар саба?ты? со?ына дейін ?ал?ан 15 минутты? 12 минутында орындайды + 3 минут ?ортынды жасалады. ?ал?ан тапсырмаларлы ?йде ая?тап келеді. ?орытынды балл саны д?ст?рлі ба?а?а айналдырылып, келесі саба?ты? басында сынып журналына ?ойылады, мониторингке тіркеледі.