Саба?тын та?ырыбы: "Атмосфера"

Тақырыбы

§ 8.1,8.2.Спирттер.Қаныққан бір атомды спирттер.

уақыты

Білімділік мақсаты:

дамытушылық:

тәрбиелік:

оқушыларға көмірсутектер туындысы – спирттер туралы білімді қалыптвстыру спирттер қасиетіне функционалдық топтардың әсерін түсіндіру құрылысы,қорытынды жасай білуспирттердің физикалық қасиетіне сутектік байланыстың әсерін түсіндіре білу,спирттердің изомериясы мен номенклатурасын түсіндіру,атомдағы молекулалардың өзара әсерін түсіндіре білу білім және дағдыларын қалыптастыру.

талдау,жүйелеу дағдыларын қалыптастыра отырып дамыту,есте сақтау қабілеттерін дамыту,сөздік қорын молайту.

сабақ уақытын бағалауға үйрету,еңбекқорлыққа және пәнге қызығушылығын арттыру.

Сабақ типі:

Жаңа сабақ. беру

Сабақ өткізілу түрі:

Мұғалімнің ауызша түсіндіруі, кітаппен өз бетінше жұмыс істеу,жаттығулар орындау 11-Б-2 көрсету .

Құралдар мен реактивтер:

интерактивті тақта, 11-Б-2

Ұйымдастыру

кезеңі:

(Сабақтың мақсаты мен кезеңдерін анықтау.)

-сабақта қалыпты жұмыс істеуге мүмкіндік жасау ;

-оқушыларды психологиялық дайындау.

Амандасу.Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу ,оны өткізу жоспарын көрсету.

1-2

Үй тапсырмасын тексеру кезеңі:

Сабақтың білімділік мақсаты:

-үй тапсырмасының дұрыс, толық орындалғанын тексеру ;

-білімдеріндегі кеткен кемшіліктерді,тапсырма орындау барысында қиындықтарды анықтау ;

-кеткен кемшіліктерді жою.

Айналым бойынша берілген тапсырманы тексеру.

5-7

Оқушыларды білімді ,саналы және белсенді түрде меңгеруге дайындау кезеңі:

1.Сабақ тақырыбын хабарлау.Оқушылармен біріге отырып сабақ мақсатын айқындау.

Жаңа материалды оқып үйренудің практикалық қажеттілігін көрсету. Оқушылардың алдына оқу проблемасын қою.

Білімді жаңғырту.

(Актуализация )

Білімділік міндеттері: .

-оқушылардың білім алуға деген ынта-ықыласын жұмылдыру.

-оқушыларды білім алудың мақсаттарын анықтауға;

- оқушылардың материалды бір мезгілде қабылдауы ,ой қорытындыларын жасауы,жалпылай және жүйелей білуі.

2.Оқыту проблемалары:

Спирттер.Жіктелуі.Біратомды спирттер.

1.Білімді жаңғырту:

11-Б-2 көрсету:

3-4

Жаңа сабақты түсіндіру кезеңдері:

Білімділік міндеттері:

Берілген материалды оқушылардың қабылдауын есте сақтауын қамтамасыз ету;

- оқушылардың білімді қабылдауына,алған білімнен қорытынды

шығаруға,жүйелеуге қажетті түрлі әдіс –тәсілдерді үйрету;

• оқушылардың білімді қайта жаңғырту әдістерін қабылдауы;берілген оқу материалын өз бетінше ұғынуға ,түсініктерді ,заңдарды, анықтамаларды философиялық тұрғыдан түсінуге көмек жасау.

1.Мұғалімнің аызша түсіндіруі

**** Біз екі элемент- көміртек пен сутектен тұратын органикалық қосылыстарды оқып үйрендік. Құрамына оттек атомдары кіретін қосылыстар белгілі.Бұлар оттекті органикалық қосылыстар. Осы қосылыстардан бірінші спирттерді қарастырамыз.

4 ғасырда адамдар құрамында этил спирті бар сусындар дайындай білген.Жеміс –жидек шырындарын ашытып вино жасаған, бірақ адамдар олардан бас айналдырып естен тандыратын компоненті бөлуді көп кейін үйренді.16ғасырда Алхимиктер виноны қыздырығанда ұшқыш зат буы түзілетінін ,суытқанда дәмі ащы, түссіз сұйықтық түзілетін ашты.Орта ғасырда винодан алынатын спирт «өмір суы» деген атпен күшті дәрілік зат есебінде қолданылды.

Алғаш рет 15 ғасырда «алкоголь» сөзін неміс ғалымы, врач Парацельс этил спиртіне қолданды . Тек 18 ғасырда Лавуазье этил спиртінің құрамына көміртек ,сутек, оттек кіретінін анықтады,ал молекулалық формуласын 1883жылы С2Н6О дәлелдеген Берцелиус. 1834 жылы Жан Батист Дюма и Эжен Пелиго ағаш ұнтақтарын қыздырып, екінші спиртті анықтады.Сондықтан ол ағаштан алынған деп аталады.

А). Құрамында -ОН функционалды гидроксил тобы бар органикалық қосылыстар спирттер мен фенолдар деп аталады.Бірақ фенол молекуласындағы гидроксил тобы тікелей бензол сақинасымен байланысқандықтан оның қасиеттері де өзгеше

Б). Егер көмірсутек атомындағы сутек атомдарының біреуінің немесе бірнешеуінің орнын гидроксил тобымен алмастырсақ ,онда спирттер деп аталатын қосылыстар алынады.

В). СПИРТТЕР: БІР АТОМДЫ ЖӘНЕ КӨП АТОМДЫ:

СН3-СН2-СН2-ОН СН2-ОН

1

СН –ОН

1

СН2-ОН

СПИРТТЕР: ҚАНЫҚҚАН ЖӘНЕ ҚАНЫҚПАҒАН,АРОМАТТЫ

СН3-СН-СН3 СН2=СН-СН2-ОН СН2-ОН

1

ОН

СПИРТТЕР: БІРІНШІЛІК,ЕКІНШІЛІК, ҮШІНШІЛІК

ОН

1

*СН3-СН2-СН2- СН2-ОН * СН3-СН-СН2-СН3 * СН3-С-СН3

1 1

ОН СН3

Г). БІРАТОМДЫ СПИРТТЕРДІҢ ҚҰРЫЛЫСЫ

Этил спиртінің құрылысы.

Н Н Н Н

Н—С—О—С—Н Н—С—С—О—Н

Н Н Н Н

а б

Д). Номенклатура: халықаралық номенклатура бойынша көмірсутек атауына «-ол» жұрнағын жалғау арқылы спирт атауы жасалады.Ең ұзын таңдап алып гидроксил тобы жақын жатқан жақтан бастап нөмірлейміз.

5 4 3 2 1

Мысалы: СН3-СН-СН3-СН-СН3

СН3 ОН 4-метил пентанол-2

Е).Изомерия: көміртегі қаңқасының ,гидроскотоп орнының, классаралық изомериясы

Жаңа сабақты қалай қабылдағанын

алғашқы тексеру кезеңі:

Білімділік мақсаты:

1. - оқылған материалды оқушылардың дұрыс меңгергенін анықтау;

-алғашқы берілген түсінікте кеткен кемшілікті анықтау;

- кеткен кемшілікті жою жұмыстары;

Спирттердің құрамы мынадай екі гомолгы мен изомерінің формуласын құрастыр:С5Н12О, С4Н10О, С6Н14О (3нұсқаға )

20-22

Білімді қорытындылау және жүйелеу:

-тапсырмаларды оқушылар өз бетінше орындайтындай дәрежеге жеткізу;

-оқушылар білімі мен сыныптың ерекшелігіне қарай отырып тапсырманың күрделілігін анықтау;

1.Фронталды сұрақтар қою:

Қандай қосылыстарды оттекті қосылыстар деп аталады?

Қандай қосылыстарды фенолдар және спирттер дейді?

Қандай спирттер біратомды,көпатомды,екіатомды, үшатомды деп аталады?

Спирттердің изомериясы неге негізделген?

Дәптерге жазу.

2-3;

6-7

Білімді тексеру және өз бетінше тексеру кезеңі:

-оқушылардың өтілген материалды қаншалықты дұрыс меңгергенін анықтау;

Оқушылардыңіс-әрекеті мен біліміндегі олқылықтарды анықтау.Кеткен олқылықтардың себебін анықтау.

-оқушылардың өзін –өзі бағалау қабілеттерін дамытуға жағдай жасау.

Жаттығуды тексеру .

3-4

Үй тапсырмасын беру кезеңі:

Білімділік міндеттері:

-оқушыларға үй тапсырмасының берілу мақсаты ,мазмұны шығарылу жолы түсінікті болуын қамтамасыз ету

1. Үй тапсырмасын орындауға берілетін нұсқаулар.

Параграф 8.1, 8.2 ( спирттерді алуға дейін) -оқу, жатт. 3,4,5 - жазбаша орындау. (172 бет)

1-2

Сабақ қорытындысын шығару кезеңі.

- жекелеген оқушылар мен сынып жұмысына баға беру.Сабақтың кемшілігі мен қорытындысын шығару. Баға қою.

1-2

Жаңа ұғымдар

Спирттер, фенолдар.

1-2

Тақырыбы

§8.3.Спирттердің қасиеттері.Лабораториялық жұмыс №5

уақыты

Білімділік мақсаты:

дамытушылық:

тәрбиелік:

оқушыларға спирттердің қасиеттері туралы білімді қалыптастыру;

спирттер қасиетіне функционалдық топтардың әсерін түсіндіру құрылысы,қорытынды жасай білуспирттердің физикалық қасиетіне сутектік байланыстың әсерін түсіндіре білу,спирттердің изомериясы мен номенклатурасын түсіндіру,атомдағы молекулалардың өзара әсерін түсіндіре білу білім және дағдыларын қалыптастыру.

талдау,жүйелеу дағдыларын қалыптастыра отырып дамыту,есте сақтау қабілеттерін дамыту,сөздік қорын молайту

сабақ уақытын бағалауға үйрету,еңбекқорлыққа және пәнге қызығушылығын арттыру.

Сабақ типі:

Жаңа сабақ. беру

Сабақ өткізілу түрі:

Мұғалімнің ауызша түсіндіруі, кітаппен өз бетінше жұмыс істеу,жаттығулар орындау 11-Б-2 көрсету .

Құралдар мен реактивтер:

интерактивті тақта, этанол, мыс оксиді , пробиркалар, спирт шамы.

Ұйымдастыру

кезеңі:

(Сабақтың мақсаты мен кезеңдерін анықтау.)

-сабақта қалыпты жұмыс істеуге мүмкіндік жасау ;

-оқушыларды психологиялық дайындау.

Амандасу.Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу ,оны өткізу жоспарын көрсету.

1-2

Үй тапсырмасын тексеру кезеңі:

Сабақтың білімділік мақсаты:

-үй тапсырмасының дұрыс, толық орындалғанын тексеру ;

-білімдеріндегі кеткен кемшіліктерді,тапсырма орындау барысында қиындықтарды анықтау ;

-кеткен кемшіліктерді жою.

Айналым бойынша берілген тапсырманы тексеру.

5-7

Оқушыларды білімді ,саналы және белсенді түрде меңгеруге дайындау кезеңі:

1.Сабақ тақырыбын хабарлау.Оқушылармен біріге отырып сабақ мақсатын айқындау.

Жаңа материалды оқып үйренудің практикалық қажеттілігін көрсету. Оқушылардың алдына оқу проблемасын қою.Білімді жаңғырту. (Актуализация )

Білімділік міндеттері: .

-оқушылардың білім алуға деген ынта-ықыласын жұмылдыру.

-оқушыларды білім алудың мақсаттарын анықтауға;

- оқушылардың материалды бір мезгілде қабылдауы ,ой қорытындыларын жасауы,жалпылай және жүйелей білуі.

2.Оқыту проблемалары:

Спирттердің қасиеттері.

1.Білімді жаңғырту:

11-Б-2 көрсету:

3-4

Жаңа сабақты түсіндіру кезеңдері:

Білімділік міндеттері:

Берілген материалды оқушылардың қабылдауын есте сақтауын қамтамасыз ету;

- оқушылардың білімді қабылдауына,алған білімнен қорытынды

шығаруға,жүйелеуге қажетті түрлі әдіс –тәсілдерді үйрету;

• оқушылардың білімді қайта жаңғырту әдістерін қабылдауы;берілген оқу материалын өз бетінше ұғынуға ,түсініктерді ,заңдарды, анықтамаларды философиялық тұрғыдан түсінуге көмек жасау.

1.Мұғалімнің ауызша түсіндіруі

Спирттер ,олардың қолданылуы. Химиялық қасиеттері.

1. Спирттер басқа органикалық заттар сияқты көміртек пен сутектен тұратындықтан,жанғанда жылу бөледі,мысалы:

С₂Н₅ОН+3О₂-СО₂+3Н₂О+1374 кДж

Бірақ олардың әрқайссысы әртүрлі жанады. 1мл әртүрлі спиртті фарфор ыдысқа құйып жандырайық. Гомолгтық қатардың алғашқы мүшелері тез тұтанып, ашық көк жалынмен жанады, ал молекулалық массасы үлкен мүшелері жарқырап жанып, ыдыста күйе қалады. (Осы құбылысқа түсініктеме беріңдер.)

2. Гидроксил тобындағы сутек атомы арқылы жүретін реакциялар:

****** этил спиртінің металл натриймен ОН функционал тобы сутек атомының алмасуы арқылы жүретін реакцияларды білеміз,(активті металдармен - кальций, алюминий, магний):

б- б+ 2е_

2С₂Н₅-О: Н+ 2Na=== H₂+ 2(C₂H₅O: Na)

Спирттегі сутек томының орнын басқанда түзілген өнім натрий этилаты деп аталады, реакциядан кейін қатты күйде бөлінеді.Спирттер басқа сілтілік металдармен әрекеттесіп алкоголяттар түзеді. (Мысалға натрий пропилатының түзілу теңдеуін құрыңдар.)

**** Біз екі элемент- көміртек пен сутектен тұратын органикалық қосылыстарды оқып үйрендік. Құрамына оттек атомдары кіретін қосылыстар белгілі.Бұлар оттекті органикалық қосылыстар. Спирттердің метал­дармен әрекеттесуі О—H полюсті баланыстың үзілуі арқылы жүреді.

2C₂H₅-OH+2Na-H₂+2Na+2(C₂H₅O:)

Бұл реакциядан спирттердің қышқылдық қасиеті көрінеді деуге болады.Бірақ қышқылдар класына жатқыза алмаймыз себебі бұлардыңдиссоциациялану дәрежесі өте аз.

Жаңа сабақты қалай қабылдағанын

алғашқы тексеру кезеңі:

Білімділік мақсаты:

1. - оқылған материалды оқушылардың дұрыс меңгергенін анықтау;

-алғашқы берілген түсінікте кеткен кемшілікті анықтау;

- кеткен кемшілікті жою жұмыстары; Спирттердің құрамы мынадай екі гомолгы мен изомерінің формуласын құрастыр:С5Н12О, С4Н10О, С6Н14О (3нұсқаға )

20-22

Білімді қорытындылау және жүйелеу:

-тапсырмаларды оқушылар өз бетінше орындайтындай дәрежеге жеткізу;

-оқушылар білімі мен сыныптың ерекшелігіне қарай отырып тапсырманың күрделілігін анықтау;

1.Фронталды сұрақтар қою:

Қандай қосылыстарды оттекті қосылыстар деп аталады?

Қандай қосылыстарды фенолдар және спирттер дейді?

Қандай спирттер біратомды,көпатомды,екіатомды, үшатомды деп аталады?

Спирттердің изомериясы неге негізделген?

Дәптерге жазу.

6-7

Білімді тексеру және өз бетінше тексеру кезеңі:

-оқушылардың өтілген материалды қаншалықты дұрыс меңгергенін анықтау;

Оқушылардыңіс-әрекеті мен біліміндегі олқылықтарды анықтау.Кеткен олқылықтардың себебін анықтау.

-оқушылардың өзін –өзі бағалау қабілеттерін дамытуға жағдай жасау.

Жаттығуды тексеру .

3-4

Үй тапсырмасын беру кезеңі:

Білімділік міндеттері:

-оқушыларға үй тапсырмасының берілу мақсаты ,мазмұны шығарылу жолы түсінікті болуын қамтамасыз ету

1. Үй тапсырмасын орындауға берілетін нұсқаулар.

Параграф 8.1, 8.2 ( спирттерді алуға дейін) -оқу, жатт. 3,4,5 - жазбаша орындау. (172 бет)

1-2

Сабақ қорытындысын шығару кезеңі.

- жекелеген оқушылар мен сынып жұмысына баға беру.Сабақтың кемшілігі мен қорытындысын шығару. Баға қою.

1-2

Рефлексия кезеңі:

Білімділік міндеттері:

-оқушы мен мұғалім арасындағы дұрыс қарым қатынасты тудыру.

-оқушылардыңөзін өзі басқару және басқа адамдармен дұрыс қарым –қатынас принципін үйрету.

1-2

1-2

Тақырыбы

§ 8.4.Көп атомды спирттер.

уақыты

Білімділік мақсаты:

дамытушылық:

тәрбиелік:

оқушыларға көп атомды спирттер туралы білімді қалыптыстыру спирттер қасиетіне функционалдық топтардың әсерін түсіндіру құрылысы,қорытынды жасай білу,спирттердің физикалық қасиетіне сутектік байланыстың әсерін түсіндіре білу,спирттердің изомериясы мен номенклатурасын түсіндіру, молекуладағы атомдардың өзара әсерін түсіндіре білу білім және дағдыларын қалыптастыру.

талдау,жүйелеу дағдыларын қалыптастыра отырып дамыту,есте сақтау қабілеттерін дамыту,сөздік қорын молайту.

сабақ уақытын бағалауға үйрету,еңбекқорлыққа және пәнге қызығушылығын арттыру.

Сабақ типі:

Жаңа сабақ. беру

Сабақ өткізілу түрі:

Мұғалімнің ауызша түсіндіруі, кітаппен өз бетінше жұмыс істеу,жаттығулар орындау 11-Б-2 көрсету .

Құралдар мен реактивтер:

интерактивті тақта, 11 -ЕТЖ-1, глицерин, спирт шамы, сілті,мыс сульфаты,сымтемір

Ұйымдастыру

кезеңі:

(Сабақтың мақсаты мен кезеңдерін анықтау.)

-сабақта қалыпты жұмыс істеуге мүмкіндік жасау ;

-оқушыларды психологиялық дайындау.

Амандасу.Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу ,оны өткізу жоспарын көрсету.

1-2

Үй тапсырмасын тексеру кезеңі:

Сабақтың білімділік мақсаты:

-үй тапсырмасының дұрыс, толық орындалғанын тексеру ;

-білімдеріндегі кеткен кемшіліктерді,тапсырма орындау барысында қиындықтарды анықтау ;

-кеткен кемшіліктерді жою.

Айналым бойынша берілген тапсырманы тексеру.

5-7

Оқушыларды білімді ,саналы және белсенді түрде меңгеруге дайындау кезеңі:

1.Сабақ тақырыбын хабарлау.Оқушылармен біріге отырып сабақ мақсатын айқындау.

Жаңа материалды оқып үйренудің практикалық қажеттілігін көрсету. Оқушылардың алдына оқу проблемасын қою.

Білімді жаңғырту.

(Актуализация )

Білімділік міндеттері: .

-оқушылардың білім алуға деген ынта-ықыласын жұмылдыру.

-оқушыларды білім алудың мақсаттарын анықтауға;

- оқушылардың материалды бір мезгілде қабылдауы ,ой қорытындыларын жасауы,жалпылай және жүйелей білуі.

2.Оқыту проблемалары:

Көпатомды спирттер.

1.Білімді жаңғырту:

(нашар үлгеретін оқушылармен жұмыс)

Қандай қосылыстар оттекті органикалық қосылыстар деп аталады? Қандай қосылыстар фенолдар және спирттер деп аталады?

Қандай спирттер біратомды, көпатомды, біріншілік, екіншілік,үшіншілік деп аталады?

Спирттердің изомериясы неге байланысты?

*Жаттығу орындау:

1. 11-ЕТЖ-1жұмыс істеу № 6-30. 149бет

3-4

Жаңа сабақты түсіндіру кезеңдері:

Білімділік міндеттері:

Берілген материалды оқушылардың қабылдауын есте сақтауын қамтамасыз ету;

- оқушылардың білімді қабылдауына,алған білімнен қорытынды

шығаруға,жүйелеуге қажетті түрлі әдіс –тәсілдерді үйрету;

• оқушылардың білімді қайта жаңғырту әдістерін қабылдауы;берілген оқу материалын өз бетінше ұғынуға ,түсініктерді ,заңдарды, анықтамаларды философиялық тұрғыдан түсінуге көмек жасау.

Мұғалімнің ауызша түсіндіруі

**** Құрылысы. ). Егер көмірсутек атомындағы сутек атомдарының екуінің орнын гидроксил тобымен алмастырсақ ,онда ол екі атомды спирт этиленгликол деп аталатын қосылыстар алынады.

В). СН₂ СН₂

I I

он он

*** Егер көмірсутек атомындағы сутек атомдарының үшеуінің орнын гидроксил тобымен алмастырсақ ,онда ол үш атомды спирт гли­церин деп аталатын қосылыстар алынады.

СН₂—СН—СН₂

I I I

он он он

Егер көмірсутек атомындағы сутек атомдарының бірнешеуінің орнын гидроксил тобымен алмастырсақ ,онда көпатомды спирттер деп аталатын қосылыстар алынады. .

Физикалық қасиеттері.Көпатомды спирттердің маңызды өкілдері— этиленгликоль жіне глицерин –түссіз шырын тәрізді,түссіз,тәттілеу дәмі бар,суда жақсы еритін заттар.Бұл қасиеттер басқа да көп атомды спирттерге тән.

Химиялық қасиеттері.Моно- және по­лиатомды спирттердің қасиеттері бір –біріне ұқсас. Бұл натриймен әрекеттесуінен көрінеді:

1. СН₂-ОH СН₂ — ОNa

I + 2Na I + Н₂

СН₂-ОH СН₂ — ОNa

2. галогенсутектермен:

СН₂—ОН СН₂—Cl

I + НCl ------- I + H₂O

СН₂—ОН СН₂—Cl

Бірақ көп атомды спирттер ерекше қасиеттерге де ие.

Лабораториялық тәжірибе №6.

3.Сынауықтағы сілті ерітіндісіне бірнеше тамшы мыс купоросының ерітіндісін тамызып,түзілген мыс гидроксидіне Си (ОН) ₂ этиленгликоль немесе глицерин құямыз,сонда ашық көк түсті мыс гликоляты немесе глицераты түзіледі. Бұл көпатомды спирттерді сапалық анықтау реакциясы. Көпатомды спирттер мысалында біз тағы да сандық өзгерістердің сапалық өзгерістерге ауысатынына көз жеткіземіз: молекуладағы гидорксил тобының санының өсуі ,атомдардың өзара әсеріне әкеледі,яғни көпатомды спирттерде ,біратомды спирттермен салыстырғанда жаңа қасиеттің пайда болуын көрсетеді.

4. гликолдар жай эфирлер түзеді:

СН₂—ОН СН₂—ОС2Н5

I + С2Н5ОН ------- 1 + H₂O

СН₂—ОН СН₂—ОН

Алынуы.

1. Біратомды спирттер сияқты галогенсутектерін сумен әрекеттестіру арқылы аламыз.Мысалы 1,2-дихлорэтанның гидролизімен:

СН₂С1—СН₂С1 + 2Н₂О— СН₂ОН—СН₂ОН + 2НС1

2. этилен көмірсутектерінің ерітіндісін тотықтыру арқылы этиленгликоль аламыз:

СН₂ ==СН₂ --------СН₂ОН—СН₂ОН

3. глицеринді өсімдік майы мен мал майларын сілті қатысында алады.

Көбінесе қолданылатын көпатомды спирт — глицерин —майларды айыру арқылы алады,қазіргі кезде, мұнай өнімдерін крекингілеу кезінде түзілетін пропиленнен синтетикалық әдіспен алады.Этиленгликоль органикалық заттарды ситездеуде «мысалы лавсан полимерін алуда» қолданылады. Көп мөлшерде қатпайтын зат-антифриздер алу үшін пайдаланылады.

Әрбір автокөлік жүргізетін жүргізуші біледі,қыс кезінде двигателге су құйылған көліктерде су қатады.Егер этиленгликолдың біршама мөлшерін суда ерітсе, бұндай ерітіндінің қату температурасы біршама төмендейді.Мысалы, құрамында 25% этиленгли­коль бар ерітінді,—12 °С, қатады,ал 55% этиленгликоль —тек—40 °Сқатады.

Глицериннің қолданылуы оның гигроскопиялық қасиетіне байланысты. Медицинада ол қол терісін жұмсартатын майлар жасау үшін,ал өндірісте теріні құрғаудан,ал мата жасау өндірісінде матаның иілгіштік,жұмсақтық қасиет беру үшін қолданылады. Глицерин применяется для получения синтети­калық шайыр және қопарылғыш заттар жасауда,мысалы нитроглицерин алуда қолданылады.

Жаңа сабақты қалай қабылдағанын

алғашқы тексеру кезеңі:

Білімділік мақсаты:

1. - оқылған материалды оқушылардың дұрыс меңгергенін анықтау;

-алғашқы берілген түсінікте кеткен кемшілікті анықтау;

- кеткен кемшілікті жою жұмыстары;

Спирттердің құрамы мынадай екі гомолгы мен изомерінің формуласын құрастыр:С5Н12О, С4Н10О, С6Н14О (3нұсқаға )

20-22

Білімді қорытындылау және жүйелеу:

-тапсырмаларды оқушылар өз бетінше орындайтындай дәрежеге жеткізу;

-оқушылар білімі мен сыныптың ерекшелігіне қарай отырып тапсырманың күрделілігін анықтау;

1.Фронталды сұрақтар қою:

Дәптерге жазу.

11-ТЖ -1

154 бет

№6-46, 6-47, 6-49, 6-50 –бірінші деңгей;

6-57-6-59 –екінші деңгей.

2-3;

6-7

Білімді тексеру және өз бетінше тексеру кезеңі:

-оқушылардың өтілген материалды қаншалықты дұрыс меңгергенін анықтау;

Оқушылардыңіс-әрекеті мен біліміндегі олқылықтарды анықтау.Кеткен олқылықтардың себебін анықтау.

-оқушылардың өзін –өзі бағалау қабілеттерін дамытуға жағдай жасау.

Жаттығуды тексеру .

3-4

Үй тапсырмасын беру кезеңі:

Білімділік міндеттері:

-оқушыларға үй тапсырмасының берілу мақсаты ,мазмұны шығарылу жолы түсінікті болуын қамтамасыз ету

1. Үй тапсырмасын орындауға берілетін нұсқаулар.

Параграф 8.4 -оқу, жатт. 3,4,5 - жазбаша орындау. (172 бет)

1-2

Сабақ қорытындысын шығару кезеңі.

- жекелеген оқушылар мен сынып жұмысына баға беру.Сабақтың кемшілігі мен қорытындысын шығару. Баға қою.

1-2

Жаңа ұғымдар

Спирттер, фенолдар.

1-2

Тақырыбы

§ 8.5.Фенолдар

уақыты

Білімділік мақсаты:

дамытушылық:

тәрбиелік:

оқушыларға фенолдар туралы білімді қалыптастыру: құрылысы, номенклатурасы,алыну әдістері, қасиеттері;фенолдың құрылысын түсіндіре білу,ағзаға фенолдың әсерін түсіндіре білу білік- дағдыларын дамыту қорытынды жасай білу, талдау,жүйелеу дағдыларын қалыптастыра отырып дамыту,есте сақтау қабілеттерін дамыту,сөздік қорын молайту.

сабақ уақытын бағалауға үйрету,еңбекқорлыққа және пәнге қызығушылығын арттыру.

Сабақ типі:

Жаңа сабақ. беру

Сабақ өткізілу түрі:

Мұғалімнің ауызша түсіндіруі, кітаппен өз бетінше жұмыс істеу,жаттығулар орындау 11-Б-2 көрсету .

Құралдар мен реактивтер:

интерактивті тақта, 11-Б-2.11-ТЖ-1. «Фенолдың ағзаға зияндылығы» хабарлама.

Ұйымдастыру

кезеңі:

(Сабақтың мақсаты мен кезеңдерін анықтау.)

-сабақта қалыпты жұмыс істеуге мүмкіндік жасау ;

-оқушыларды психологиялық дайындау.

Амандасу.Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу ,оны өткізу жоспарын көрсету.

1-2

Үй тапсырмасын тексеру кезеңі:

Сабақтың білімділік мақсаты:

-үй тапсырмасының дұрыс, толық орындалғанын тексеру ;

-білімдеріндегі кеткен кемшіліктерді,тапсырма орындау барысында қиындықтарды анықтау ;

-кеткен кемшіліктерді жою.

Айналым бойынша берілген тапсырманы тексеру.

5-7

Оқушыларды білімді ,саналы және белсенді түрде меңгеруге дайындау кезеңі:

1.Сабақ тақырыбын хабарлау.Оқушылармен біріге отырып сабақ мақсатын айқындау.

Жаңа материалды оқып үйренудің практикалық қажеттілігін көрсету. Оқушылардың алдына оқу проблемасын қою.

Білімді жаңғырту.

(Актуализация )

Білімділік міндеттері: .

-оқушылардың білім алуға деген ынта-ықыласын жұмылдыру.

-оқушыларды білім алудың мақсаттарын анықтауға;

- оқушылардың материалды бір мезгілде қабылдауы ,ой қорытындыларын жасауы,жалпылай және жүйелей білуі.

2.Оқыту проблемалары:

Фенолдар

1.Білімді жаңғырту:

11-Б-2 көрсету:

3-4

Жаңа сабақты түсіндіру кезеңдері:

Білімділік міндеттері:

Берілген материалды оқушылардың қабылдауын есте сақтауын қамтамасыз ету;

- оқушылардың білімді қабылдауына,алған білімнен қорытынды

шығаруға,жүйелеуге қажетті түрлі әдіс –тәсілдерді үйрету;

• оқушылардың білімді қайта жаңғырту әдістерін қабылдауы;берілген оқу материалын өз бетінше ұғынуға,түсініктерді ,заңдарды, анықтамаларды философиялық тұрғыдан түсінуге көмек жасау.

1.Мұғалімнің ауызша түсіндіруі

****Арендердің әртүрлі гидроксил туындылары болады . Гидроксил топтары тікелей бензол сақинасымен байланысқан –фенолдар,бүйір тізбек арқылы байланысса кейінгілері аромат спирттерге жатады.

Ең қарапайым бензолдың бір атомды гидроксил туындысы фенол С₆Н₅ОН,

Қасиеттері:Фенол - - түссіз,өзіне тән иісі бар кристалды зат. Ауада тотығып қызыл қоңыр түсті болады. Фенол тез балқиды,сынауыққа салып ыстық суда ұстаса (/t_бал +42 °С) балқиды.

Фенол молекуласында гидроксил тобының болуынан кейбір химиялық қасиеттері біратомды спирттерге ұқсайды. Егер фенолды аздап қыздырып металл натрийді салса,сутектің бөлінуін байқауға болады.. Бұнда алкоголяттар сияқты, натрий феноляты деген зат түзіледі:

О-ОН + 2Na- О- ОNa+Н₂

Но в отличие от алкоголяттардан айырмашылығы ,фенолға натрийдің реакциясын тек сілті ерітіндісі қатысында жүргізгенде ғаға фе­ноляттар түзіледі. Натрий феноляты суда ериді:

С₆Н₅ОН + NаОН--С₆Н₅ОNа + Н₂О

6- 6+ + _ _ +

С₆Н₅О:Н+Na+OH ---- (С₆Н₅О:)+Na+H₂O

Бұл реакциялардан фенолдың қышқылдық қасиеті көрінеді. Фенолдың диссоциациялану дәрежесі су мен спирттерге қарағанда жоғары, сондықтан оны карбол қышқылы деп те атайды. Дегенмен фенол —әлсіз қышқыл: көмір қышқылы да оған қарағанда күшті қышқыл деп есептеледі-натрий фенолятынан фенолды ығыстырып шығарады. Неге фенол спирттермен салыстырғанда күшті қышқыл болып есептеледі? Бұл сұраққа жауап беру өте күрделі.Фенолдағы бензол сақинасының п-электрондары өзіне оттек атомының жұптасқан электрондарын тартады.Осы кезде оттек атомынының электрон бұлтының тығыздығы азайып,ол сутек атомындағы электронды өзіне тартады.Гидроксил тобындағы сутек атомында О—Н, яғни сутек атомының қозғалғыштығы артып, бұл протонның жеңіл бөлінуіне әкеледі.Спирттің гидроксил тобындағы О—Н тобындағы, оттек атомы электронды басқа атомға ығыстырмайды.

Бензол сақинасындағы сутек атомдары,бензолдағыдай қасиеттерін сақтай ма? Соны қарастырайық. Бензол бром суымен әрекеттеспейді.Егер бром суын фенолға құйсақ,онда ақ түсті трибромфенол тұнбасы түседі:

С₆Н₅ ОН +3Br₂ --- С₆Н₂ Br₃ ОН +3HBr

Сондықтан бензол сақинасының реакцияға түскіштік қабілетін молекуладағы гидроксил тобының болуынан іздеу керек,ал қалған құрылысы жағынан фенол мен бензол бірдей.Оттек атомының бөлінбеген электрон жұбы,бензол сақинасына тартылып,оның реакцияға түскіштік қабілетін арттыратын, электрон бұлтының тығыздығын көбейтеді.Әсіресе 2,4,6 жағдайында белсенділігі өседі. Бұл жағдайды толуолды бромдау мысалында көруге болады.

Бұнда біз,молекуладағы атомдардың өзара әсерін: фенол молекуласындағы бензол сақинасы гидроксил тобына әсер етіп,оның қышқылдық қасиетін арттырса, гидроксил тобы бензол сақинасына әсер етіп,ондағы сутек атомдарының орнын оңай басуын ықпал етеді.

Қолданылуы және алынуын. Фенол көптеген микроор­ганизмдерді өлтіретін болғандықтан жиғаздарды,оның ерітіндісі хирургиялық аспаптарды,қамбаларды­ залалсыздандыруға қолданылады.Бояғыш,дәрілік заттар жасауда пайдаланылады.Әсіресе көп мөлшерде фенолоформальдегид пласт­массаларын алуда жұмсалады. Таскөмірден алынатын шайырдан өндіріске қолданылатын фенол алынады.

Бірақта бұл фенолға деген қажеттілікті өтемейді.Сондықтан оны көп мөлшерде синтетикалық жолмен бензолдан өндіреді.

Фенол өндіруде және өнеркәсіптегі ең маңызды мәселе,тірі -тіршілік ағзасына,жан-жануарға үлкен қауіп тудыратын құрамында зиянды фенолы бар өндіріс қалдықтарынан қоршаған ортаны қорғау.Фенолдың қоршаған ортаға таралмауы үшін,әртүрлі әдістер қолданылады:құрамында фенол бар газдарды катализдік тотықтырады,суларды озондайды,фенолды еріткіштермен бөліп алады т.б. Басқа да қоршаған ортаны қорғаудың пәрменді әдістерін іздестіруде.

Жаңа сабақты қалай қабылдағанын

алғашқы тексеру кезеңі:

Білімділік мақсаты:

1. - оқылған материалды оқушылардың дұрыс меңгергенін анықтау;

-алғашқы берілген түсінікте кеткен кемшілікті анықтау;

- кеткен кемшілікті жою жұмыстары;

Фенолдардың құрамы мынадай екі гомолгы мен изомерінің формуласын құрастыр:С7Н8 О, (3нұсқаға )

20-22

Білімді қорытындылау және жүйелеу:

-тапсырмаларды оқушылар өз бетінше орындайтындай дәрежеге жеткізу;

-оқушылар білімі мен сыныптың ерекшелігіне қарай отырып тапсырманың күрделілігін анықтау;

1.Фронталды сұрақтар қою:

Қандай қосылыстарды оттекті қосылыстар деп аталады?

Қандай қосылыстарды фенолдар және спирттер дейді?

Дәптерге жазу.

Жаттығу№3,7(179 бет)

2-3;

6-7

Білімді тексеру және өз бетінше тексеру кезеңі:

-оқушылардың өтілген материалды қаншалықты дұрыс меңгергенін анықтау;

Оқушылардыңіс-әрекеті мен біліміндегі олқылықтарды анықтау.Кеткен олқылықтардың себебін анықтау.

-оқушылардың өзін –өзі бағалау қабілеттерін дамытуға жағдай жасау.

Жаттығуды тексеру .

1. 11-ТЖ -1

158 - 159 бет

№6-85, 6-86, 6-88 –бірінші деңгей;

№6-97 - 6-99 –екінші деңгей.

3-4

Үй тапсырмасын беру кезеңі:

Білімділік міндеттері:

-оқушыларға үй тапсырмасының берілу мақсаты ,мазмұны шығарылу жолы түсінікті болуын қамтамасыз ету

1. Үй тапсырмасын орындауға берілетін нұсқаулар.

Параграф 8.5-оқу, жатт. 10,11 - жазбаша орындау. (179 бет)

1-2

Сабақ қорытындысын шығару кезеңі.

- жекелеген оқушылар мен сынып жұмысына баға беру.Сабақтың кемшілігі мен қорытындысын шығару. Баға қою.

1-2

Жаңа ұғымдар

фенолдар.

1-2

Тақырыбы

§8.6.Көмірсутектер, спирттер, альдегидтер, карбон қышқылдары арасындағы генетикалық байланыс.

уақыты

Білімділік мақсаты:

дамытушылық:

тәрбиелік:

оқушыларға көмірсутектер, спирттер, альдегидтер, карбон қышқылдарының химиялық қасиеттері, алынуы туралы білімді бекіту;

көмірсутектер, спирттер, альдегидтер, карбон қышқылдарының гомолог,изомерлерінің құрылымдық формуласын және алынуы мен химиялық қасиеттерін сипаттайтын реакция теңдеулерін құру дағдыларын жетілдіру, қалыптастыра отыр,олардың арасындағы генетикалық байланыс туралы білімді қалыптастыру; талдау,жүйелеу,қорытынды шығару құрылымдық формула және реакция теңдеулерін құру дағдыларын қалыптастыра отырып дамыту,есте сақтау қабілеттерін дамыту,сөздік қорын молайту.

сабақ уақытын бағалауға үйрету,еңбекқорлыққа және пәнге қызығушылығын арттыру.

Сабақ типі:

Жаңа сабақ.

Сабақ өткізілу түрі:

Мұғалімнің ауызша түсіндіруі, кітаппен өз бетінше жұмыс істеу,жаттығулар орындау. 11-ТҚ-12, 11-ТЖ-1

Құралдар мен реактивтер:

интерактивті тақта, 11-ТҚ-12, 11-ТЖ-1

Ұйымдастыру

кезеңі:

(Сабақтың мақсаты мен кезеңдерін анықтау.)

-сабақта қалыпты жұмыс істеуге мүмкіндік жасау ;

-оқушыларды психологиялық дайындау.

Амандасу.Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу ,оны өткізу жоспарын көрсету.

1-2

Үй тапсырмасын тексеру кезеңі:

Сабақтың білімділік мақсаты:

-үй тапсырмасының дұрыс, толық орындалғанын тексеру ;

-білімдеріндегі кеткен кемшіліктерді,тапсырма орындау барысында қиындықтарды анықтау ;

-кеткен кемшіліктерді жою.

Айналым бойынша берілген тапсырманы тексеру.

5-7

Оқушыларды білімді ,саналы және белсенді түрде меңгеруге дайындау кезеңі:

1.Сабақ тақырыбын хабарлау.Оқушылармен біріге отырып сабақ мақсатын айқындау.

Жаңа материалды оқып үйренудің практикалық қажеттілігін көрсету. Оқушылардың алдына оқу проблемасын қою.Білімді жаңғырту. (Актуализация )

Білімділік міндеттері: .

-оқушылардың білім алуға деген ынта-ықыласын жұмылдыру.

-оқушыларды білім алудың мақсаттарын анықтауға;

- оқушылардың материалды бір мезгілде қабылдауы ,ой қорытындыларын жасауы,жалпылай және жүйелей білуі.

2.Оқыту проблемалары:

Көмірсутектер, спирттер, альдегидтер, карбон қышқылдары арасындағы генетикалық байланыс

1.Білімді жаңғырту:

1.Фронталды сұрақтар:

• Альдегидтер мен карбон қышқылдарын анықтайтын сапалық реакцияларды ата?

• Көмірсутектердің тотығу реакциясы қалай жүреді?

• Алкендер, алкиндер, алкадиендердің полимерлену реакциясы қалай жүреді?

3-4

Білімді қорытындылау және жүйелеу:

-тапсырмаларды оқушылар өз бетінше орындайтындай дәрежеге жеткізу;

-оқушылар білімі мен сыныптың ерекшелігіне қарай отырып тапсырманың күрделілігін анықтау;

1. «Көмірсутектер, спирттер, альдегидтер, карбон қышқылдары арасындағы генетикалық байланыс» карточкаларды қолданып, тақырыбында дәптермен жұмыс:

(1 вариант):

1 нұсқа:

№1.

С12 КОН СиО Ад2О

СН4 ------СН3С1-----СН3ОН----------НСОН----------------НСООН

КС1 Си,Н2О 2Ад

№2.

С3Н6О2

Судағы ерітіндісі метилоранждың түсін қызыл түске өзгертеді; хлормен мынадай қосылыс түзеді С3Н5С1О2; натрий тұзымен этан түзіледі.

Пропан қышқылы индикатор метилоранждың түсін қызыл түске өзгертеді: С1-С1+СН3—СН2—СООН---------------НС1 + С1-СН2—СН2—СООН

СН3—СН2—СООNa + NaOH-----------C2H6 + Na2CO3

№3.

С2Н5Br

Бромэтан----------этанол-------------этан қышқылы

218 г х г 92г х г

С2Н5Br + KOH --------- С2Н5OH + KBr С2Н5OH + O2 ---------------CH3COOH +Н2О

109г/м 46 г/м 46г/м 60 г/м

Х=92 грамм х=120 грамм

2.11-ЕТЖ-1 жұмыс жасау, № 7-106-7-113 (179)

7-106

НСООН + күміс оксиді ---------Н2СО3 + 2 күміс

0,01моль 0,02моль

2,32 х= 2,16

232 2*108

7-107

12.20 г у л

2С6Н5—СООН + 17О2 ------- 14СО2 + 6Н2О

2* 122 г/м 17*22,4л/м

1.13,55 -100% у=12,2*17*22,4:2*122=19,04 литр

Х г -90 % х= 12,20 г

Жауап: жетеді

7-108

14250 г у г

2С17Н35СООН + Na2CO3 --------- 2С17Н35СООNa + CO2 + Н2О

106 2*306

15000 г - 100%

Х г ----95 % х= 14250 г

У= 82,27

Білімді тексеру және өз бетінше тексеру кезеңі:

-оқушылардың өтілген материалды қаншалықты дұрыс меңгергенін анықтау;

Оқушылардыңіс-әрекеті мен біліміндегі олқылықтарды анықтау.Кеткен олқылықтардың себебін анықтау.

-оқушылардың өзін –өзі бағалау қабілеттерін дамытуға жағдай жасау

1.Жаттығуларды тексеру.

3-4

Үй тапсырмасын беру кезеңі:

Білімділік міндеттері:

-оқушыларға үй тапсырмасының берілу мақсаты ,мазмұны шығарылу жолы түсінікті болуын қамтамасыз ету

1. Үй тапсырмасын орындауға берілетін нұсқаулар.

2.Дәптерге жазғандарын тексеру .

Параграф 8.1 –8.5 –қайталау, 8.6 –оқу, №7-118,7-120 (11-ТЖ-1)

1-2

Сабақ қорытындысын шығару кезеңі.

- жекелеген оқушылар мен сынып жұмысына баға беру.Сабақтың кемшілігі мен қорытындысын шығару. Баға қою.

1-2