О?т?стік Американы? жер бедері мен пайдалы ?азбалары.

Бестөбе орта мектебінің

география пәнінің мұғалімі

Мыңбаев Рүстем Тұрғынбайұлы

7 сыныпқа арналған сабақ жоспары

Тақырыбы: Оңтүстік Американың жер бедері мен пайдалы қазбалары.
Сабақ мақсаты: Оқушыларға Оңтүстік Америка жер бедері – жазықтары мен ойпаттары, биік таулары мен таулы үстірттері және пайдалы қазбалары туралы мағлұмат беру
Сабақтың міндеттері:
1.Білімдік: Оқушыларға жер бедерінің сипаты жөнінен айқын екі бөлікке ажыратылатындығын,батысын Анд қатпарлы белдеуі,шығысын гондваналық ежелгі платформа алып жатқандығының басты себептерін жергілікті жермен байланыстыра отырып түсіндіру.Кездесетін термин сөздермен таныстыру.
2.Дамытушылық: Физикалық және саяси-әкімшілік карталарын пайдалана отырып,тапсырмалар орындату арқылы оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру,таным қабілеттерін дамыту.Жоспар арқылы білімді өздігінен игеруге бағыттау.
3.Тәрбиелік: Оқушыларға туған жердің табиғатын,табиғи байлығын қорғауға,табиғатты аялауға, сақтауға үйрету. 
Сабақ түрі: кіріктірілген сабақ (биология,химия)
Сабақ әдісі: сөз,сұрақ-жауап,ауызша,картамен жұмыс,кітаппен жұмыс, жеке жұмыс, қатармен жұмыс, кеспемен жұмыс;
Құрал-жабдықтар: ҚР физикалық картасы, ҚР саяси-әкімшілік картасы, дүние жүзі физикалық картасы, дүние жүзі саяси-әкімшілік картасы, мектеп атласы, кескін карта, кеспелер, интерактивті тақта;
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастырушылық кезең.
1.Сәлемдесу.
2.Балаларды түгендеу.
3.Балалардың назарын сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын тексеру.
География пәнінің мұғалімі: 
«Лездеме сұрақтар»
Оңтүстік Американың табиғат ерекшеліктері
1.Жерінің ауданы,үлкендігі жөнінен нешінші орында?
2.Жер шарында ең мол сулы және су жинау алабы өте үлкен өзен?
3.Материктің солтүстігінде орналасқан д.ж ең биік сарқырама? 
4.Анд тауларында д.ж биік тау көлдерінің ең ірісі?
5.Материктегі д.ж сөнбеген жанартау?
6.Оңтүстік Америка-Жер шарындағы ең.....ең.. 
7.Материктегі аса ірі тау жүйесі,ең ұзын тау?
8.Дүние жүзіндегі ең ірі эстуарийлық өзен сағасы? 
9.Оңтүстік Американың теңіз деңгейінен ең биік нүктесі? 
10.Материктің теңіз деңгейінен ең төмен жатқан нүктесі? 
«Сұрақ бізден,жауап сізден»
1.Жүгеріні,кортопты,және томатты Оңтүстік Америкадан шыққанын дәлелдеген ғалым? 
2.Сол саяхатшының қателігінен Американың байырғы халхын үндістер деп атап кеткен? 
3.Оңтүстік Америкадағы бұғаздың біріне аты берілген саяхатшы? 
4.Отты Жер аралы мен Антарктиканың арасындағы бұғаз оның есімімен аталады?
5.Колумбтан алған картаның арқасында ол Венесуэла мен Гвиананың жағалауларын бойлай жүзіп өткен?
6.Оңтүстік Американың климатының ерекшеліктерін зерттеген орыс ғалымы 
7.Оңтүстік Американың табиғатының ерекшеліктерін зерттеумен айналысқан ботаник. 
ІІІ.Актуалдау:
-Материктің жер бедерін қалай анықтаймыз?
-Физикалық картадағы жасыл түс, сары түс, қоңырқай түс, қою қоңыр түстер қандай объектілерді көрсетеді?
Жер қыртысы деген не?Платформа дегеніміз не, олардың бірнеше ірілерін атаңдар.Геосинклиналь дегеніміз не, оларға қандай жер бедері сәйкес келеді?
ІV. Жаңа тақырыпты түсіндіру
Оңтүстік Америка материгінің жер бедері
Батысы Шығысы
Таулар Жазықтар
Анд Ойпаттар Таулы үстірттер
1.Амазонка Бразилия 
2.Ла-Плато Гвиана
3.Ориноко Патагония
4.Маморе
5.Пантанал
6.Гран-Чако
Пайдалы қазбалары
Таулы ойпатта Анд тауында
Үстіртте мұнай, мыс,қалайы, 
Темір, табиғи газ, 
марганец, тас көмір 
қорғасын,
күміс, уран 
Анд тау аралық үстірт-Пуна 
Үстірттердің бетін қиыршық тастармен қорымдар, тұзды батпақтар-Саларес 
1970ж Перу жер сілкінісі 70 мың адам қаза тапты.
600 мыңнан астам адам баспанасыз қалды.Әрбір 10-15 жыл қайталанады. Боливия жерінде әйгілі қалайы белдеуі с-о 940 км. 
Биология пәнінің мұғалімі:Сейтқалиева Г.
Тірі ағзалар

Прокариот эукариот

Вирустар, Аңырауқұлақтар,өсімдіктер,жануарлар
Бактериялар
Шіріту бактериялары біздің ғаламшарымыздың тазалаушысы.Себебі олар өсімдіктердің қалдықтары мен жануарлардың өлекселеріндегі күрделі ағзалық заттарды ыдыратады.Топырақта қарашіріктің түзілуіне себепші болады.Тау жыныстарын ыдыратып,жартастар мен сусымалы құмдарды құнарлы топыраққа айналдырады.Бактериялар топырақты минералды заттармен байытып қана қоймай ,сонымен бірге топырақтың құрылымын жақсартады.1г қара топырақта 5-6 млрд бактерия болады.
Химия пәнінің мұғалімі: Қалжанова Ж
Пайдалы қазбаның аты
Түсі
Қасиеті
Қайда қолданылады
Тас көмір
қара
Қатты, жылуды жақсы береді.
Үйлерді жылытуға, металл қорытуға
Мұнай
Қоңыр, қара көк, сарғылт сары, ақ
Күл қалдырмай жанады. Сұйықтық зат.
Бензин, жермай, газ алынады. Көліктерге қолнанылады.
Қорғасын
сұрғылт
Өте ауыр, тапталғыш, радиация және рентген сәулелерін өткізбейді.
Үй жиһаздарына, мүсіндер жасауға, аккумулятор өндіруге
Темір (Fe) Темір- жылтыр, күміс түстес ақ металл. Темір иілімді, магнитті және оны жоғалтатын қасиеті бар.Соған байланысты техникада кең қолданылады. Темір зергерлік және кәсіптік бұйым ретінде қолданылады. Темірге алтын күміс,мыс металдарын қосып,түрлі әшекейлер мен тұрмыстық
заттар дайындаған.
Мыс- қызғылт-сары түсті, жұмсақ металл. Ауада жылдым тотығып, ашық қызыл-сары рең береді. Мыс жұқа түрінде көгілдір-жасыл түске ие. Мыс сымдары энергия сақтайтын орамдарда және күшті трансформаторларда қолданылады.
Қалайы- күміс түсті ақ, жұмсақ, иілгіш металл. Қалайының мыспен құймасы – қола өнеркәсібі мен техникада және әсемдік заттар жасауда кеңінен қолданылады. Балқыған қалайыға темір қаңылтырды батырып алса, оған қалайы жақсы жұғады. Қалайы жалатқан темір тотықпайды. Сондықтан қалайы кей жағдайларда темір қаңылтырларды қаптауда қолданылады. Ол “ақ қаңылтыр” деп аталады.
Табиғи газ-Таза табиғи газдың иісі мен түсі болмайды. Табиғи газ көбіне отын ретінде қолданылады. Жанғанда күл қалмай толық жанатындықтан, табиғи газ қоршаған ортаға зияны аз, таза отындардың бірі.
Уран-жоғары энергия көзi болып табылады. Уран – көпжақты қасиеті бар химиялық элементтердің бірі. Республикамызда уран өндіру жерасты ша鬬малау әдісімен жүзеге асырылады. Шай¬малау әдісімен уран өндіру қоршаған табиғи ортаның күйіне кері әсерін тигізуде. Жерүсті жұмыстарының нәтижесінде өсімдік жамылғысы және топырақ қабаттары бұзылып, топырақ және ауа атмосферасы ластануда.
Дамыту: 1.Пайдалы қазбаларын анықта: 1) Анд тауының 2) ойпаттардың 3) таулы үстірттің
2. 1.Материктегі ірі жазықтар мен таулы үстірттердің биіктіктерін анықтаңдар.
2.Саяси - әкімшілік және физикалық карталарды қатар пайдалана отырып,Анд тауларының бойында орналасқан мемлекеттерді анықтап,астаналарын табыңдар. 
3. Анд тауларындағы биік шыңдар мен жанартауларды анықтау.
Бекіту: 1. Жер бедеріне жоспар бойынша сипаттама бер.
2. Материктің батысы мен шығысын венн жүйесі бойынша салыстыру.
3. Кескін картамен жұмыс: 1) Кескін картаға санмен көрсетілген жер бедерін түсіру.
2) таулардың орографиялық сызбасын көрсету
Қорытынды: Елбасы жолдауы- ел келешегі!
«Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту – Қазақстан дамуының басты бағыты»
Үйге тапсырма: §38. Оңтүстік Америка жер бедері мен пайдалы қазбалары.
Бағалау