Халықтың нәсілдік және ұлттық құрамы. Халықтың тілдік құрамы. Діндердің таралуы

Сабақтың тақырыбы: Халықтың нәсілдік және ұлттық құрамы.

Халықтың тілдік құрамы. Діндердің таралуы.

Сабақтың мақсаты: Халықтың нәсілдік, ұлттық құрамы және жер шары

халқының тілдік құрамы әлемдегі ірі тілдер мен діндердің

таралуы туралы білім беру.

Адамзат нәсілі жіктелуін бірұлтты немесе көпұлтты

мемлекеттердің құрылуы, халық тіл топтары, діндердің

ерекшеліктері туралы білік-дағдыны

қалыптастыру.

Дамытушылық: Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту және

қосымша әдебиеттермен оқуға баулу.

Тәрбиелік: Жас ұрпақты елін, жерін, халқын сүюге, тілін, дінін

салт- дәстүрін сақтауға тәрбиелеу.

Көрнекі құралдар: Дүниежүзілік халықтардың картасы, «Дүниежүзілік

халықтың нәсілдік құрамы», «Дүниежүзілік аса ірі

этностар», «Дүниежүзілік нәсілдердің таралуы» картасы,

«Тіл семьялары», «Ірі тілдердің таралуы»,

«Дүниежүзіндегі діндердің таралуы»

Пән аралық байланыс: Тарих, Дінтану.

І.Сыныпты ұйымдастыру.

ІІ. Үйге тапсырманы сұрау.

1). Шығыс және Батыс жарты шарда халықтың неше пайызы орналасқан?

2). Халықтың 61% қай дүние бөлігінде орналасқан?

3). Дүниежүзі бойынша тығыз орналасқан аудандар туралы не білеміз?

4). Халықтың орналасу сипатына қандай жағдайлар жер етеді?

5). Әлеуметтік- экономикалық жағдайлар халықтың орналасуына қалай әсер етеді?

6). Халықтың көші-қоны туралы не білесіз?

7). Күнделікті өмірде көші-қонның қандай түрлерін байқадыңдар?

Жаңа сабақ түсіндіру.

Жоспары:

1.Халықтың нәсілдік құрамы.

2.Ұлттың құрамы.

3.Этностық процестер.

4. Халықтың тілдік құрамы

5. Халықтың діни құрамы.

Эпигроф:

Әр адамда өз анасынан басқа,

Жебеп тұрар, демеп тұрар арқада.

Болу керек құдіретті төрт ана,

Туған тілдің- түп қазығың, айбының.

Туған жерің-сатылмайтын байлығың,

Туған дәстүр, салт санасы, тегі,

Шуақ шашар қадамыңа үнемі және туған тарихы.

-Жер шары халық қандай принцип негізінде топтастырылады? (6-сынып 92-суретті еске салу) Осы сұраққа жауап беру үшін географиялық бастапқы курстарындағы материалдарды еске түсіру қажет.

-Адам қандай нәсілдерге жіктеледі? Деген сұраққа жауап беру үшін «Дүниежүзінде нәсілдердің таралуы» деген сурет пен «Дүниежүзі халықтың нәсілдік құрамы» кестесіне талдау жасап 20-21 сызбанұсқа түрінде қорытындыланады.

Халықтық нәсілдік құрамы

Аустралия лық

Америка лық

Африкалық

Аязилық

Оңтүстік

Солтүстік

Экваторлық нәсілдер

Моңғол тектес нәсілдер

Еуропалық нәсілдер

Дүниежүзілік халықтары

Нәсіл тармақтары

Негізгі нәсілдер

Аралас нәсіл топтары

Нәсілдер

Одан соң «Метис», «Мулат», «Самбо» ұғымдарының мәнін сипаттаймыз.

Экваторлық нәсілдер мулаттар.

Еуропалық нәсілдер

Экваторлық нәсілдер Самболар.

Үндістер

Еуропалық нәсілдер Метистер

Монғолоидтер

Ұлттық құрамы:

Этнос немесе халық дегеніміз- тілі мен ата қонысының шаруашылық сипаты мен мәдениетінің ортақтығы негізінде тарихи қалыптасқан және бірыңғай ұлттық санаға ие адамдардың қауымдастығы бүкіл дүние жүзінде 4 мыңнан астам этнос бар.

21-сызбанұсқа талдау керек

90%-дан астамын негізгі ұлт құрайды (Дания,Швеция, Жапония, Корея, Германия, Франция.)

100-ден астам ұлт өкілдері туралы ( Үндістан, Нигерия, Индонезия, Ресей, АҚШ, Қазақстан).

Дүниежүзіндегі мемлекеттер

Бірұлтты көпұлтты

90%-дан астамын негізгі ұлт құрайды 100-ден астам ұлт өкілдері туралы (Дания,Швеция, Жапония, Корея, ( Үндістан, Нигерия, Индонезия, Ресей,

Германия, Франция.) АҚШ, Қазақстан).

Көпұлтты Қазақстанда 2005 жылдың / 01 қаңтарына қарай этностар үлесі 84,5% (қазақтар -57,8%), орыстар -26,7% аз ұлттар халықтың 15,5 % .

Этностық процестер.

Этностардың араласуы

Этностардың жіктелуі

Этностардың бірігуі

Этностық үрдістер

22- сыбанұсқаны талдау.

Тілдік құрамы

Дүние жүзінде халық саны 6 млрд-тан астам, тілдер саны- 3 мыңнан астам. Кейбір ғылыми еңбектерде 5 мың деп шамалайды.

Қазіргі кезде саны аз аустралиялық аборигендердің 250, Солтүстік Америка үндістерінің 170 тілі жойылу алдында тұр. Дүниежүзіндегі тілдерді 45-тен астам тіл тобына оларды өз кезінде 20 тілдік семьяға топтастырады.

22-сызбанұсқа

Тілдің құрамы

Тіл топтары

Тілдердің пайда болуы

Тілдердің таралу шекарасы

Оқшау тілдер оларға жапон, корей тілдері, испанияда тұратын басктердің тілі (шығу тегі белгісіз)

Еуропаның тілдердің таралу аясының кеңеюі. Ұлы географиялық ашылулар кезеңімен тығыз байланысты.

Үнді еуропаның 40%

Қытай-тибет 20%

Нигер-кордофан 80% және афразиялық 7%

Еуропаның бұрынғы отарларында еуропалық тілдер мемлекеттік тілдер ретінде Африканың 21 елінде француз тілі,

19-елінде ағылшын тілі.

5-елінде португал тілі мемлекеттік тіл.

Кең тараған алты тіл (ағылшын, француз, орыс, испан, араб және қытай) БҰҰ-ның жұмыс тілдері болып саналады.

23-сызбанұсқа

Діни құрамы

- Қандай діндерді білесіңдер

- Сендер қандай дін тобына жатасыңдар?

- Қандай ұлттық діндерді білесіңдер?

Діндер түрлері

24-сызбанұсқа

Әлемдік ұлттық, дәстүрлі діни нанымдары сипаттап ерекшеліктерін анықтау қажет ол үшін

8-кестені талдау.

Рет саны	Әлемдік діндер	Қалыптасу тарихы	Басты ағымдар	Басты таралу аймақтары
1	Христиан	Б.з.д. Рим империясының шығысында Израиль жерінде пайда болды	Католик Протестант Провославие	Еуропа, Азия,Америка, Африка
2	Ислам	610 жылы Арабия түбегінде қаланды	Суннит Шиит	Азия (Арабия, солтүстік Африка)
3	Буддизм	Б.з.д.ІІғ.қалыптасты	-	Азия (Қытай, Жапония, Корея,Мьянма, Шри-Ланка және т.б.)

Ұлттық діндердің басты ерекшеліктері берілгендіктен, сабақ барысында қолдану.

9-кесте. Этностық (ұлттық ) діндердің таралуы, ауқымы әлемдік діндерге қарағанда тар олар белгілі бір ұлт өкілдерін ғана қамтиды.

Рет саны	Ұлттық діндер	Басты ерекшеліктері
1	Иудаизм	Б.з.д.VIIғ.Палестина жерінде пайда болған, Израиль мемлекеті мен еврит қауымдастығы бар аймақтарда таралған
2	Индуизм	Б.з.д.VI ғ.Үнді өзенінің орта ағысындағы діни ағым. Үндістан,Непал, Шри-Ланка жерінде таралған.
3	Даосизм және конфуцийлік	Б.з.д.VІ ғ.Ежелгі Қытай жерінде қалыптасты. Қытай,Корей, Жапонияның кейбір аудандарында, Сингапур, Малайзияның қытайлар тұратын бөлігінде таралған.
4	синтоизм	VI- VIІІғғ.Жапония жерінде негізі қаланды. Қазірге дейін жапон халқының діни нанымы болып саналды.

25-сызбанұсқа

Діндердің таралуы

Дәстүрлі (жергілікті) діндер алғашқы қауымдық құрлыс кезінде пайда болып, осы күнге дейін кейбір халықтарда сақталып қалған.

Дәстүрлі сипат алған діни нанымдардың мынадай түрлерін ажыратуға болады:

а) анимизм-рухқа, оның мәңгілігіне және аруақтардың бар екеніне сену;

ә) ата-бабалар рухына табыну;

б) тотализм-тайпаның шығу тегін өздері қасиетті деп танитын өсімдікпен немесе жануарлармен байланыстыру.

в) Фетимизм-заттарға табынып, олардың айрықша күшіне сену.

г) Шаманизм-айрықша қаиеттерге ие бақсылардың (маман) аруақтармен сөйлесе алатын қабілетіне сену.

Оқушыларға сұрақ.

-Біздің елімізде діни бағдары басқаша топтар бар ма?

-«Елдің жүзге бөлінгенінен, дінге бөлінгені жаман» дегенді қалай түсінесіңдер.

- Мына суретке қарап не айта аламыз?

Сириядағы соғысқа 150 қазақ “джихад” үшін барған

21 қазан, 2013 6:09 пікір

Жалпы сабақ сұрақ-жауап түрінде өтеді.

Бекіту сұрақтары берілмейді.

Себебі сабақ барысында сұрақтарға жауап алу арқылы оқушылардың жаңа тақырыпты игергендігін байқап отырмыз.

Үйге тапсырма.

1. Діндер туралы хабарлама дайындаңдар.

2. Діндердің таралу аймақтарын кескін картаға салыңдар.

Тәжірибе алмасу сабағы

Тақырыбы:

Халықтың нәсілдік және ұлттық құрамы.

Халықтың тілдік құрамы. Діндердің таралуы

Өткізген: география пәні мұғалімі

Қашқымбаева Т.

2012-2013 оқу жылы