?аза?станны? топыра?ыны? т?рлері

География 8-сынып

Сабақтың тақырыбы: Қазақстанның топырағы

Сабақтың мақсаты:

1.Білімділік: топырақ және оның құрамы, құрылысы, түрлері, топырақтың құнарлылығын арттыру жолдары жайлы толық мағлұмат беру.

2.Дамытушылық: шығармашылық тапсырмалар беру арқылы білімдерін толықтыру.

3.Тәрбиелік: топырақтың адам өмірінде алатын орны, ерекшеліктері, маңызы жайында айтып, оларды қорғап,аялауға баулу. Сонымен қатар, табиғат компоненттеріне зиян келтірмеуге, оны тиімді пайдалануға тәрбиелеу.

Көрнекілік: Қазақстанның физикалық картасы, топырақ коллекциясы, топырақтың қабаттары туралы кесте.

Сабақтың түрі: шығармашылық сабақ

Сабақтың әдістері: түсіндіру, әңгімелеу, өткенді еске түсіру

Пәнаралық байланыс: биология, химия, әдебиет, өлкетану

Сабақтың барысы:I.Ұйымдастыру II.Өткенді еске түсіру

III. Жаңа сабақ

Мұғалімнің сөзі: Топырақ-табиғат компоненттерінің бірі. Жердің геологиялық тарихында алдымен пайда болған топырақ. Алғашқы жұқа топырақ қабаты 500 млн жыл бұрын кембрий дәуірінде пайда болыпты. Топырақты зерттейтін топырақтану ғылымы-жас ғылым. Оның негізін салған орыс ғалымы В.В. Докучаев-топырақтың табиғи және тарихи дене екенін анықтады.

Оқушылардың өздігінен орындайтын жұмыстары:( оқушылар өздігінен жұмыстарды орындай арқылы жаңа тақырыпты өздері меңгереді)

Топырақты құрайтын факторлар: су, ауа,жылу,өсімдік және тірі ағзалардың әсерінен,тау жыныстардың үгілуі нәтижесінде жер қыртысының беткі қабатында пайда болған ерекше табиғи құрылым.

Топырақтың түзілуі: өте ұзаққа созылатын құбылыс.

1.Таулар үгіліп,мүжіліп,шыңдар аласарады.

2.Құм мен саздар суға шайылып,желдің күшімен ауаға ұшады,шаңданады

Топырақтың ең негізгі қасиеті:табиғи құнарлылығы,яғни құрамында өсімдіктің тез әрі жақсы өсуіне жағдай жасайтын қоректік заттардың мол болуы.

Топырақтың қалыптасуы:аналық тау жыныстарынан кейін топырақ түзуші жетекші фактор ағзалардың тіршілік әрекеті.Олар тасты бұзатын қышқылдар шығарады.Қышқылдар тау жыныстарын ерітуінен,одан шірінді пайда болған шірінді үгілген майда жыныстармен араласып кіріккен.

Жануарлар дүниесінің топырақ түзуге әсері: топырақты байытады,өлгендері шірінді мөлшерін көбейте түседі.Шұбалшындар топырақ пен органикалық қалдықтарды асқазан шырынымен шылап өзгертіп,өңдеп шығарады.

Топырақ түзудегі климаттың маңызы: тірі организмдердің тіршілігі климатқа байланысты.Аязды кезеңде топырақтың түзілуі тоқтайды,ал қуаңшылық кезеңде баяулайды.

Адам баласының топырақтың түзілуіне тигізетін әсері әр түрлі: топырақты тыңайтады,құнарлылығын арттырады,жерді суарады,батпақты құрғатып жатады.

Топырақ

Географиялық тілмен Биологиялық тілмен

Жер бетінің майда,ұнтақталған Өсімдіктерді қоректік заттармен және

Құнарлы қабаты. сумен қамтамасыз ететін жер қабаты.

Топырақтың құрылысы

құрылымды құрылымсыз

топырақ түйіршіктерінің арасында ауа болып, құрамындағы қарашірік ұсақталып

құм мен сазды қарашірік біріктіріп тұрса, түйіршіктер бір-бірімен тығыз жанасады,

немесе түйіршіктері кесек болып келсе, немесе түйіршіктері ұсақ болып

келетін топырақ.

Т. Бердияров

Алтын деген неге қымбат соншама?

Алтын іздеп талайлар жол таппаган.

Топырақтың түсі қара болса да,

Адам үшін ол береді аппақ нан,

Ғ. Орманов

Жер қарт анаң өсірген сені асырап,

Қашан да ылғи қарайды, саған сынап.

Бабын тапсаң, барын ол аямайды,

Ала алмайсың еш нәрсе алдап-сулап.

Мақал-мәтелдер

Байлықтың атасы-еңбек, анасы-жер.

Жері байдың - елі бай.

Күте білсең, жер жомарт.

Үйге тапсырма: мазмұндау,кескін картаға топырақты түсіру.

Сабақты қортындылау:

Сабақты бағалау