Картографиялық проекциялар

Бекітемін

директордың

оқу ісінің орынбасары

__________А.М.Шулембаева

Сабақ жоспары

Күні:

Пән: география

Сынып: 10 «А»

Тақырыбы:§4.Картографиялық проекциялар.

Мақсаты: Сабақта норматив талабына сай оқушылардың оқу материалын 63% меңгеруіндегі логикалық және сыни тұрғыдан ойлау шапшандығын, сөздік қорын, ақпараттық құзіреттілігін дамыту.Жетістікке жеткен адам көрсеткіші ретінде, пәнді сапалы меңгеруге қызығушылық таныту және ынталандыру.

Міндеті: технологиялық картаның регламентін орындау.

І. Қайталау сұрақтар

ІІ. Тірек сөздер

ІІІ. Қилыс сұрақтар

ІV. Сыни сұрақтар

V. Эссе (тақырыптық сөздік қор)

Қайталау сұрақтар

1.Географиялық карталар деген не? Математикалық жолмен анықталып, кішірейтілген және жинақталған жер бетінің пішіні

2.Географиялық карталар көмегі арқылы нені біле аламыз? Жер беті мен оның жекелеген бөліктері туралы жан-жақты мәліметтер

3.Географиялық карталарды қолданудың басты бағыттары қандай? Кез-келген жерге бармай-ақ саяхат жасай аламыз, бағдар жасаймыз, инженерлік жобалауда, әскери істе, ғылым саласында қолдану бағыттары

4.Географиялық карталар қалай бөлінеді? Жалпы географиялық және тақырыптық

5.Топографиялық карталар деген қандай карталар? Жергілікті жерге толық сипаттама беретін ірі масштабты карталар

6.Карталардың негізін не құрайды? Картографиялық кескіндеулер, математикалық негіз, көмекші жабдықтар мен қосымша мәліметтер жиынтығы

7.Картаның негізін құрайтын жиынтық арқылы қандай мәлімет алуға болады? Картада белгіленген объектілердің орналасуы, қасиеттері, өзара байланысы, қозғалысы мен дамуы туралы

8.Географиялық карталардың кескінделу элементтерінің жиынтығын ата. Жер бедері, гидрография, климаттық, өсімдік және топырақ елді мекендер, қатынас жолдары, байланыс құралдары, саяси-әкімшілік бөліну, экономика және мәдениет

9.Ал, тақырыптық және арнаулы карталарда географиялық негіз қалай беріледі? Тақырыптық және арнаулы мәліметтермен тығыз беріледі

10.Карталардың аса маңызды элементтерінің бірі не? Түсіндірме бөлігі

11.Карталардың түсіндірме бөлігі қалай жіктеледі? Шартты белгілер, мәтіндік түсіндірме және кесте

12.Карта масштабында кескіндеуге сәйкес келетін объектілер не арқылы беріледі? Аудандық және сызықтық шартты белгілер арқылы

13.Аудандық шартты белгілермен не белгіленеді? Орман алқаптары, шалғын, көл, батпақ, т.б.

14.Сызықтық шартты белгілерге нелер жатады? Өзен, көл, шекара, құбырды белгілеу

15.Масштабтан тыс белгілер дегеніміз не? Карта масштабында көрсетуге келмейтін шартты белгілер

16.Масштабтан тыс белгілерге нелер жатады? Жекелеген өндіріс орындары, электрстансалары, әуежайлар, ескерткіштер, т.б.

17.Тақырыптық карталарда қолданылатын басқа да кескіндеу әдістерін ата. Сапалық түс, изосызықтар, қозғалыс сызықтары

18.Тақырыптық карталарда сапалық түс әдісі не үшін қолданылады? Кескінделетін аумақты қандай да бір сапалық белгісіне қарай жеке бөліктерге бөлу үшін

19.Картада сапалық түстер қалай бейнеленеді? Әр түрлі түспен немесе штрихпен

20.Изосызықтар әдісі қандай карталарда қолданылады? Географиялық карталарда да, тақырыптық карталарда да

21.Изосызықтар деген не? Жер бетіндегі қандай да бір құбылысты сипаттай алатын және мөлшерлік мәні бірдей нүктелерді қосатын қисық сызықтар

22.Изосызықтардың қандай түрлерін білесің? Горизонтальдар, изобара, изогиета, изотерма, изобаттар

23.Карталарда қозғалыс сызықтары арқылы не бейнеленеді? Картадағы бағыттар және олардың ауысуы (жолдар, ауа ағыстары, желдің бағыттары, т.б.)

24.Жалпы географиялық карталардың математикалық негізі неден тұрады? Проекция, масштаб, геодезиялық негізден

25.Біз айтқандардан басқа да картографиялық кескіндемелерге нелер жатады? Бедерлі карта, фотокарта,карта-транспорант, глобус, атлас

26.Картография неден құралады? Бірнеше ғылыми-техникалық ғылым салаларының жиынтығынан

27.Картографияның негізі неден тұрады? Картографияның теориялық негізінен, математикалық, тарихи картографиядан, картографиялық информатикадан, карталарды жобалау мен құрастырудан, картаны көркемдеу мен шығарудан, картаны пайдаланудан, картографиялық топонимикадан

28.Картография салалары қалай жіктеледі? Объектісі, мазмұны, жасалуы, масштабы бойынша

29.Ғылым мен техниканың соңғы жетістіктерінің нәтижесінде қандай әдістер қолданылуда? Аэро және ғарыштық түсірілімдер

30.Картография қандай ғылым салаларымен байланысты? Автоматика, электроника, прибор жасау, лазерлі техника, химиялық технология, технологиялық дизайн және полиграфия салаларымен, экономика, әлеуметтану, демография, тарих, этнография, археология, т.б.

Тірек сөздер

1.Глобус 12.Еркін

2.Бұрмалану 13.Анықтау

3.Түрлері 14.1⁰ меридиан

4.Ұзындықтың 15.Топографиялық карта

5.Ауданның 16.Конгресс

6.Бұрыштың 17.Азимут

7.Пішіннің 18.Жер бедері

8.Проекциялар 19.Горизонтальдар

9.Тең ауданды 20.Электрондық карта

10.Тең бұрышты 21.Геоинформатика

11.Тең аралықты

Қиылыс сұрақтар

1.Жердің бетін жазықтықта бейнелеу кезінде бұрмалануға жол берілуінің себебі неде? Жердің формасына сәйкес келмегендіктен

2.Бұрмаланудың қандай түрлері бар? Ұзындықтың, ауданның, бұрыштың және пішіннің бұрмалануы

3.Ұзындықтың бұрмалануы немен түсіндіріледі? Глобуста бірдей болатын меридиан доғаларының картада түрліше болуымен

4.Ауданның бұрмалануы немен түсіндіріледі? Картада бір ендіктің өзінде картографиялық тор ауданының түрліше болуымен

5.Бұрыштардың бұрмалануы неге байланысты? Картадағы параллельдер мен меридиандар қиылысындағы бұрыштардың тікбұрыш емес, көлбеу болуымен

6.Пішіннің бұрмалануы немен түсіндіріледі? Ұзындықтың, ауданның, бұрыштың бұрмалануымен тығыз байланысты болуымен

7.Картографиялық проекциялар деген не? Жер бетін жазықтықта (картада) бейнелеудің математикалық әдістері

8.Картографиялық проекциялардың қандай түрлері бар? Тең ауданды, тең бұрышты, тең аралықты және еркін проекциялар

9.Картаға түсіру кезінде көмекші геометриялық беттердің түріне және картографиялық тордың ерекшеліктеріне қарай проекциялар қалай бөлінеді? Цилиндрлік, конустық жіне азимуттық

10.Картографиялық бұрмаланудың сипаты мен дәрежесін қалай анықтауға болады? Картографиялық торды глобустың градустық торымен салыстыру арқылы

11.1⁰ меридиан доғасының ұзындығы қаншаға тең? 1110 км-ге

12.Топографиялық карталар деген не? Ірі масштабты жалпы географиялық карталар

13.ХІХ ғасырдың соңында Халықаралық географиялық конгресте не қабылданды? Дүниежүзінің халықаралық миллиондар картасы

14.Географиялық координата қалай анықталады? Кез келген нүктенің экватор мен бастапқы меридианнан градуспен алғандағы қашықтығы

15.Нүктенің солтүстік не оңтүстік ендік екендігі қалай анықталады? Берілген нүкте экватор сызығынан солтүстікте жатса солтүстік ендік, оңтүстікте жатса оңтүстік ендік болады

16.Нүктенің батыс не шығыс бойлық екендігі қалай ажыратылады? Берілген нүкте бастапқы меридианнан шығыста орналасса шығыс бойлық, батыста орналасса батыс бойлық болады

17.Бастапқы меридиан қай жерден өтеді? Лондон маңындағы Гринвич астрономиялық обсерваториясы арқылы

18.Бастапқы меридиан қашан бекітілген? 1884 жылы

19.Азимутты анықтау деген не? Қажетті бағыттағы бұрышты анықтау

20.Нағыз азимут деген не? Солтүстік пен кез келген нүктенің арасындағы сағат тілімен бағыттас бұрышты анықтау

21.Магниттік азимут деген не? Табиғатта тұсбағдар көмегімен анықтау

22.Магниттік бұрылу бұрыштары деген не? Жердің магниттік және нағыз полюстері сәйкес келмейтіндіктен олардың арасында пайда болатын бұрыш

23.Магниттік бұрылу бұрыштарының түрлерін ата. Дұрыс шығыстық бұрылу және теріс батыстық бұрылу

24.ХІ ғасырда қытай ғалымы Шэнь Гуа қандай жаңалық ашты? Магнит тілінің географиялық полюстерден ауытқу заңдылығын

25.Ұсақ масштабты карталарда жер бедері қалай бейнеленеді? Қат-қабат бояулармен және горизонтальдардың көмегімен

26.Гипсометриялық карта деген не? Жер бедері дәл кескінделген оқу карталары

27.Изобат деген не? Бірдей тереңдікті қосатын сызықтар

28.Тереңдік шкаласы деген не? Мұхит тереңдігін көрсететін сандық көрсеткіштер

29.Компьтерлік техниканың нәтижесінде қандай карталар жасауға болады? Электрондық карталар

30.Геоинформатика ғылымы қашан пайда болды? ХХ ғасырдың 60-жылдары

Сыни тұрғыдан сұрақтар

1.Жердің бетін жазықтықта бейнелеу кезінде бұрмалануға жол берілуінің себебі, Жердің формасына сәйкес келмегендіктен. +

2.Бұрмаланудың ұзындықтың, ауданның, бұрыштың және пішіннің бұрмалануы сияқты түрлері бар. +

3.Ұзындықтың бұрмалануы картада бірдей болатын меридиан доғаларының глобуста түрліше болуымен түсіндіріледі. –

4.Ауданның бұрмалануы картада бір ендіктің өзінде картографиялық тор ауданының бірдей болуымен түсндіріледі. –

5.Бұрыштардың бұрмалануы картадағы параллельдер мен меридиандар қиылысындағы бұрыштардың көлбеу емес, тікбұрыш болуымен. –

6.Пішіннің бұрмалануы ұзындықтың, ауданның, бұрыштың бұрмалануымен тығыз байланысты болуымен түсіндіріледі. +

7.Картографиялық проекциялар деген Жер бетін жазықтықта (картада) бейнелеудің географиялық әдістері. –

8.Картографиялық проекциялардың түрлері – тең ауданды, тең бұрышты, тең аралықты және еркін проекциялар. +

9.Картаға түсіру кезінде көмекші геометриялық беттердің түріне және картографиялық тордың ерекшеліктеріне қарай проекциялар цилиндрлік, шеңберлік, конустық жіне азимуттық деп бөлінеді. –

10.Картографиялық бұрмаланудың сипаты мен дәрежесін картографиялық торды глобустың градустық торымен салыстыру арқылы анықтауға болмайды.–

11.1⁰ меридиан доғасының ұзындығы 1100 км-ге тең. –

12.Топографиялық карталар деген ірі масштабты жалпы географиялық карталар. +

13.ХХ ғасырдың соңында Халықаралық географиялық конгресте дүниежүзінің халықаралық миллиондар картасы қабылданды. –

14.Географиялық координата кез келген нүктенің экватор мен бастапқы меридианнан градуспен алғандағы қашықтығы арқылы анықталады. +

15.Берілген нүкте экватор сызығынан солтүстікте жатса оңтүстік ендік, оңтүстікте жатса солтүстік ендік болады. –

16.Берілген нүкте бастапқы меридианнан шығыста орналасса – батыс бойлық, батыста орналасса – шығыс бойлық болады. –

17.Бастапқы меридиан Лондон маңындағы Гринвич астрономиялық обсерваториясы арқылы өтеді. +

18.Бастапқы меридиан 1848 жылы бекітілген. –

19.Азимутты анықтау деген қажетті бағыттағы бұрышты анықтау. +

20.Нағыз азимут деген табиғатта тұсбағдар көмегімен анықтау. –

21.Магниттік азимут деген солтүстік пен кез келген нүктенің арасындағы сағат тілімен бағыттас бұрышты анықтау. –

22.Магниттік бұрылу бұрыштары деген Жердің магниттік және нағыз полюстері сәйкес келмейтіндіктен олардың арасында пайда болатын бұрыш. +

23.Дұрыс батыстық бұрылу және теріс щығыстық бұрылу магниттік бұрылу бұрыштарының түрлері болып табылады. –

24.ХІХ ғасырда қытай ғалымы Шэнь Гуа магнит тілінің географиялық полюстерден ауытқу заңдылығын ашты. –

25.Ұсақ масштабты карталарда жер бедері қат-қабат бояулармен және горизонтальдардың көмегімен бейнеленеді. +

26.Гипсометриялық карта деген Бірдей тереңдікті қосатын сызықтар. –

27.Изобат деген Жер бедері дәл кескінделген оқу карталары. –

28.Тереңдік шкаласы деген мұхит тереңдігін көрсететін сандық көрсеткіштер.+

29.Компьтерлік техниканың нәтижесінде электрондық карталар жасауға болады. +

30.Геоинформатика ғылымы ХІХ ғасырдың 60-жылдары пайда болды. –