?аза?станда ?зге елдерде кездесетiн топыра? т?рлерiнi? т?гелдей дерлiгi тара?ан. М?нда тайга, тундра топыра?ына дейiн бар, тек ыл?алды субтропик белдемiне т?н топыра? ?ана жо?.
Топыра? жамыл?ысыны? т?рлері
?аза?станны? топыра? жамыл?ысы к?рделі ж?не ?р т?рлі. Топыра? жамыл?ысыны? зоналар бойынша тарал?аны ай?ын бай?алады. ?аза?станны? жазы? б?лігі аума?ыны? 86%-ын алып жатыр. Негізінен ?ш топыра? зоналарына б?лінеді: ?ара топыра?ты зона (52° с.е. солт?стігінде); ?ара ?о?ыр топыра?ты зона (52°-48° с.е. аралы?ында); ?о?ыр, с?р ?о?ыр топыра?ты зона (48° с.е. о?т?стігінде).
Топыра? эрозиясы ж?не топыра? жамыл?ысын ?ор?ау
Топыра?ты? ??нарлылы?ын кемітетін таби?атты? бір апаты - топыра? эрозиясы. Топыра?ты? ??рылу процесіні? ?за? екендігін т?зуші аналы? тау жынысынан ??нарлы 18 см топыра? ?абаты пайда болу ?шін ?те ?олайлы таби?и жа?дайды? ?зінде 1400 жылдан 7000 жыл?а дейін уа?ыт керек екенін айтса жеткілікті. Ал б?л ?абатты желді? ?шырып ?кетуі оп-о?ай. Топыра? эрозиясыны? екі т?рі бар: жел эрозиясы ж?не су эрозиясы. ?аза?стан ?лтты? ?ылым академиясыны? Топыра?тану институтыны? зерттеулері н?тижесінде республикада эрозия?а бейім жер 70 млн гектардан астам немесе республика аума?ыны? 26%-ы. Оны? 52 млн гектары жел эрозиясына бейім, 17 млн-нан астамы су эрозиясына бейім.
Тапсырма №1 Сандар нені білдіреді?
86% 4-6% 52-48° с.е. 4,5-3,0% 44% 52 млн
1955-1958 ж 805мы? 120 млн 17 млн 90,6 млн 6-8%
Тапсырма №2 С?йкестігін тап
1. ?ара топыра?ты зона 120 млн га
2.?ара ?о?ыр топыра? зонасы 25,5 млн га
3.?о?ыр, с?р ?о?ыр топыра?ты зона 90,6 млн га
Тапсырма №3 Географиялы? диктант
?ара топыра?ты зона республиканы? --------- тара?ан. Б?л зона Солт?стік ?аза?стан облысын т?гелімен, --------- облысыны? к?п жерін,-----------,--------,--------,--------- облыстарыны? солт?стік б?ліктерін ?амтиды.
Просмотр содержимого документа
«?аза?станны? топыра? типтері »
Сынып: 8
Пән: География
Мұғалім Калиева Маржан Темерханқызы
Тақырыбы: Қазақстанның топырақ түрлері
Мақсаттары:
*Оқушыларға топырақтың түрлері туралы түсіндіру.
*Топырақ эрозиясы мен топырақ жамылғысын қорғау әдістері туралы білімдерін кеңейту.
Әдіс тәсілдер: әңгіме, сұрақ-жауап, топпен жұмыс
Көрнекі-құралдар: Қазақстанның физикалық картасы, топырақ картасы.
Сабақ барысы:
І.Үйымдастыру кезеңі.
Тренинг «Амандасу»
ІІ.Үй тапсырмасын тексеру
тест
ІІІ. Жаңа сабақ түсіндіру
Қазақстанда өзге елдерде кездесетiн топырақ түрлерiнiң түгелдей дерлiгi тараған. Мұнда тайга, тундра топырағына дейiн бар, тек ылғалды субтропик белдемiне тән топырақ қана жоқ.
Топырақ жамылғысының түрлері
Қазақстанның топырақ жамылғысы күрделі және әр түрлі. Топырақ жамылғысының зоналар бойынша таралғаны айқын байқалады. Қазақстанның жазық бөлігі аумағының 86%-ын алып жатыр. Негізінен үш топырақ зоналарына бөлінеді: қара топырақты зона (52° с.е. солтүстігінде); қара қоңыр топырақты зона (52°-48° с.е. аралығында); қоңыр, сұр қоңыр топырақты зона (48° с.е. оңтүстігінде).
Топырақ эрозиясы және топырақ жамылғысын қорғау
Топырақтың құнарлылығын кемітетін табиғаттың бір апаты - топырақ эрозиясы. Топырақтың құрылу процесінің ұзақ екендігін түзуші аналық тау жынысынан құнарлы 18 см топырақ қабаты пайда болу үшін өте қолайлы табиғи жағдайдың өзінде 1400 жылдан 7000 жылға дейін уақыт керек екенін айтса жеткілікті. Ал бұл қабатты желдің ұшырып әкетуі оп-оңай. Топырақ эрозиясының екі түрі бар: жел эрозиясы және су эрозиясы. Қазақстан Ұлттық Ғылым академиясының Топырақтану институтының зерттеулері нәтижесінде республикада эрозияға бейім жер 70 млн гектардан астам немесе республика аумағының 26%-ы. Оның 52 млн гектары жел эрозиясына бейім, 17 млн-нан астамы су эрозиясына бейім.
Тапсырма №1 Сандар нені білдіреді?
86% 4-6% 52-48° с.е. 4,5-3,0% 44% 52 млн
1955-1958 ж 805мың 120 млн 17 млн 90,6 млн 6-8%
Тапсырма №2 Сәйкестігін тап
1. Қара топырақты зона 120 млн га
2.Қара қоңыр топырақ зонасы 25,5 млн га
3.Қоңыр, сұр қоңыр топырақты зона 90,6 млн га
Тапсырма №3 Географиялық диктант
Қара топырақты зона республиканың --------- тараған. Бұл зона Солтүстік Қазақстан облысын түгелімен, --------- облысының көп жерін,-----------,--------,--------,--------- облыстарының солтүстік бөліктерін қамтиды.
Қара қоңыр топырақ зонасы -------топырақтың оңтүстігінде орналасқан.
Бұл ---------- ------------- көп жерін, Каспий маңы ойпатының ----------, Шығыс Қазақстан облысының ------------ алып жатыр.
Қорытынды:
Тапсырма №4 Постер құрастыру
Тақырыбы: «Мен болашақта топырақты сақтау үшін...»
