3.?андай ?зендер кеме журуге,электро ?уатын ?ндіруге ?олайлы.
4.Арал те?ізі проблемасын ?алай т?сінесіз.
5.Жер асты суларыны? ?андай типтерін білесі?
6.М?зды?тар ?алай пайда болады.
7.М?зды?тар тарал?ан аудандарды ата.
8.М?зды?тарды? ?андай типін білесі?.
Жа?а саба?ты т?сіндіру.
1. Топыра? дегеніміз не? Ол неден ж?не ?алай т?зіледі?
2. Материктер мен м?хиттар географиясынан ?андай топыра? т?рлерін білді?дер?
3. Д?ниеж?зітопыра?тары неге ?рт?рлі, не себептен?
Геохронологиялы? кесте бойынша эралар мен д?уірледі еске т?сіріп жерді? геологиялы? тарихында алдымен пайда бол?ан топыра? екенін айтады. Ал?аш?ы ж??а топыра? ?абаты 500 млн жыл б?рын кембрий д?уірінде пайда бол?анын баяндайды. Топыра?ты зерттеген ?алым – В.В. Докучаев. Топыра?ты? т?зілуіне, оны? ?асиетіне т?рлі факторлар ?сер ететінін айтады. Олар: тау жынысы, ?сімдік ж?не жануарлар д?ниесі, жер бедері, уа?ыт, адамны? шаруашылы? ?рекеті.
Топыра? дегеніміз таби?ат компоненттеріні? бірі, ерекше таби?и ??рылым.
Топыра? т?зуші факторлар:
1) тау жынысы,
2) ?сімдік ж?не жануарлар д?ниесі,
3) жер бедері,
4) уа?ыт,
5) адамны? шаруашылы? ?рекеті.
Топыра?ты? пайда болуыны? дамуыны? ?зінше бір за?дылы?тары бар.Таби?атта топыра?ты? т?зілуі ?те ?за??а созылатын ??былыс. ?за? геологиялы? мерзімде таулар ?гітіліп, м?жіліп, шы?дар аласарады. ??м мен саздар су?а шайылып, желді? к?шімен ауа?а ?шады, ша?далады. Б?л процестер ?асырлар бойы жал?асады.Жа?быр, жел ?атты болса жер беті ?згеріп т?рады. Топыра?ты? е?негізгі ?асиеті таби?и ??нарлы?ы, я?ни ??рамында ?сімдікті? тез ?рі жа?сы ?суіне жа?дай жасайтын ?оректік заттарды? мол болуы.
Аналы? тау жыныстарынан кейін топыра? ??рушы жетекші факторлар а?заларды? тіршілік ?рекетіні? н?тижесінде шы?атын тасты б?затын ?ыш?ылдар тау жыныстарын ерітуінен шірінді (гуммус) пайда болады.
Топыра?ты? механикалы? ??рылымы.
??рылымы кесек топыра?тарды ??рылымды топыра? деп атаймыз. Топыра?ы ??нарлы болып келеді.
??рылымы т?йіршікті ?са? топыра? ??рылымы жо? топыра? деп аталады.
Просмотр содержимого документа
«?аза?станны? топыра?ы »
Класы8б Пәні: Қазақстанның физикалық географиясы
Сабактың тақырыбы: Қазақстанның топырағы
Сабақтың мақсаты: Топырақ және оның пайда болуы. Оқушыларға топырақ қабаттарының түзілу себептерін түсіндіру. Топырақ түзуші факторларға сипаттама беру. Топырақтың механикалық құрамына тоқталу.
Білімділік: топырақты түзілуіне әсер ететін факторлар туралы жан-жақты түсінік беру.
Дамытушылық: табиғатты қорғау шараларын таныстыра отырып экологиялық тәрбие беру.
Тәрбиелік: оқушының берілген атласпен, кескін картамен жұмыс жасай отырып,кору арқылы есте сақтау.
Көрнекілігі: Қазақстанның физикалық географиясы,кеспе қағаз, тірек сызба, қазақстанның топырақ картасы.
Пән аралық байланыс: экология, биология.
Сабақтың барысы
І. Ұйымдастыру
1.Сәлемдесу
2.Түгелдеу
3.Оқушылар зейінің сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру
Қазақстанның ішкі сулары.
1.Қазақстан өзендері қандай ішкі алаптарға бөлінеді.
2.Қазақстан өзендерінің қоректенуі қандай типке бөлінеді.
3.Қандай өзендер кеме журуге ,электро қуатын өндіруге қолайлы.
4.Арал теңізі проблемасын қалай түсінесіз.
5.Жер асты суларының қандай типтерін білесің
6.Мұздықтар қалай пайда болады.
7.Мұздықтар таралған аудандарды ата.
8.Мұздықтардың қандай типін білесің.
Жаңа сабақты түсіндіру.
1. Топырақ дегеніміз не? Ол неден және қалай түзіледі?
2. Материктер мен мұхиттар географиясынан қандай топырақ түрлерін білдіңдер?
3. Дүние жүзі топырақтары неге әр түрлі, не себептен?
Геохронологиялық кесте бойынша эралар мен дәуірледі еске түсіріп жердің геологиялық тарихында алдымен пайда болған топырақ екенін айтады. Алғашқы жұқа топырақ қабаты 500 млн жыл бұрын кембрий дәуірінде пайда болғанын баяндайды. Топырақты зерттеген ғалым – В.В. Докучаев. Топырақтың түзілуіне, оның қасиетіне түрлі факторлар әсер ететінін айтады. Олар: тау жынысы, өсімдік және жануарлар дүниесі, жер бедері, уақыт, адамның шаруашылық әрекеті.
Топырақ дегеніміз табиғат компоненттерінің бірі, ерекше табиғи құрылым.
Топырақ түзуші факторлар:
1) тау жынысы,
2) өсімдік және жануарлар дүниесі,
3) жер бедері,
4) уақыт,
5) адамның шаруашылық әрекеті.
Топырақтың пайда болуының дамуының өзінше бір заңдылықтары бар.Табиғатта топырақтың түзілуі өте ұзаққа созылатын құбылыс. Ұзақ геологиялық мерзімде таулар үгітіліп, мүжіліп, шыңдар аласарады. Құм мен саздар суға шайылып, желдің күшімен ауаға ұшады, шаңдалады. Бұл процестер ғасырлар бойы жалғасады.Жаңбыр, жел қатты болса жер беті өзгеріп тұрады. Топырақтың еңнегізгі қасиеті табиғи құнарлығы, яғни құрамында өсімдіктің тез әрі жақсы өсуіне жағдай жасайтын қоректік заттардың мол болуы.
Аналық тау жыныстарынан кейін топырақ құрушы жетекші факторлар ағзалардың тіршілік әрекетінің нәтижесінде шығатын тасты бұзатын қышқылдар тау жыныстарын ерітуінен шірінді (гуммус) пайда болады.
Топырақтың механикалық құрылымы.
құмдауытты
сазды
құмды
саздауытты
Құрылымы кесек топырақтарды құрылымды топырақ деп атаймыз. Топырағы құнарлы болып келеді.
Құрылымы түйіршікті ұсақ топырақ құрылымы жоқ топырақ деп аталады.
Топырағы құнарсыз болып келеді.
Сабақты пысықтау:
1) Топырақ дегеніміз не?
2) Топырақ құрушы факторларды атаңдар.
3) Топырақтың қара шірігі қалай пайда болады?
4) Топырақтың механикалық құрамына нелер жатады?
5) Құрылымды топырақ қандай топырақ?
6) Өз өлкеңнің топырағы туралы не білесің?
Бағалау.
Оқушыларды сабақтағы белсенділігіне қарай бағалайды. Күнделіктеріне бағаларын қояды.
Топырақтың механикалық құрылымы.
