Саба?ты? та?ырыбы: Гидросфера тарауын ?орытындылау.
Саба?ты? ма?саты: 1. Гидросфера ж?не д?ниеж?зілік су ресурстары, су айналымы,
д?ниеж?зілік м?хит, оны? б?ліктері ж?не ??рлы? сулары бойынша
білімдерін бекіту, ?орытындылау.
2. Схемамен ж?мыс істеу, диаграмма ??ру, картамен ж?мыс істеу
ар?ылы білімдерін дамыту.
3. ?з бетімен ж?мыс істеуге, ізденімпазды??а ж?не шы?армашылы??а т?рбиелеу.
Саба?ты? т?рі: білімді бекіту
Саба?ты? ?дісі: С?ра?-жауап, диаграмма ??ру, схемалар ж?не картамен ж?мыс істеу.
Саба?ты? к?рнекілігі: Слайдтар, схемалар, карталар.
Саба?ты? барысы:
1. ?йымдастыру кезе?і.
2. Саба?ты? ма?сатымен таныстыру.
Б?гін біз саба?ымызда гидросфера тарауы бойынша ал?ан білімімізді бекіту, ?орытындылау.
3. Блиц-сауалнамалар.
1. Сонымен гидросфера дегеніміз не? (гидросфера жерді? су ?абы?ы)
2. Гидросфераны зерттейтін ?ылымды ?алай атаймыз? (Гидрология. Ол екі саладан т?рады. Д?ниеж?зілік м?хит пен оны? б?ліктенрін зерттейтін – м?хиттану гидрологиясы, ??рлы?та?ы суларды зерттейтін - ??рлы? гидрологиясына жіктеледі.)
3. Гидросфераны? жалпы к?лемі (1,4млрд.км3)
4. Гидросфераны ??райтын б?ліктерді ата. (Д.ж. м?хит, жер асты сулары, топыра? ыл?алы, м?зды?тар, к?лдер, ?зендер, атмосферада?ы су.)
?азір мынандай сараманды? ж?мыс жасаймыз. О?улы?та 3-кестеде берілген гидросфераны? ??рамдас б?ліктеріні? к?лемі ар?ылы %-бен ша??анда?ы ?лесін аны?таймыз. Оны есептеп келу ?йге берілген тапсырма болатын. Ал ?азір сол есептегендері? бойынша диаграмма т?р?ызы?дар. 2-3 минут уа?ыт беріледі. (слайд)
5. Суды? ?асиетін кім айтады? (Хим. ??рамы ж?нінен сутек оксиді (Н2О), т?ссіз, иіссіз, д?мсіз, м?лдір с?йы?ты?. ?ш агрегатты? к?йде бола алады: газ, с?йы?, ?атты. Бір к?йден екінші к?йге ауысу ?шін белгілі бір м?лшерде жылу ж?мсалады немесе б?лінеді. Су 1000С ?айнайды, 00С ?атады. ?аййна?анда ж?нее ?ат?анда кк?лемін ?л?айтады. Су баяу жылынады ж?не баяу суынады.
6. Таби?атта?ы су айналымы, оны? ма?ызы. (схемамен ж?мыс-слайд)
?йге «Су тамшыларыны? саяхаты» деген ??гіме жазып келуге тапсырма берілген. (Берікке шы?армашылы? тапсырма)
7. Д?ниеж?зілік м?хит дегеніміз не?
8. Д.ж. м?хит суыны? жалпы к?лемі (1млрд 370млн км3) орташа тере?дігі – 4000 м. Д.ж. м?хит жер шарыны? ¾ б?лігін алып жатыр.
9. Д.ж. м?хит б?ліктерін ата?дар? (М?хиттар, те?іздер, шы?ана?тар мен б??аздар жатады. Д.ж. м?хит материктер мен аралдар ар?ылы 4 м?хит?а б?лінген.
Картамен ж?мыс.
10. Те?іздер дегеніміз не? (ішкі –?ара, ?ызыл, Азов, Балты?. Аралдар аралы?ында?ы – Фиджи, Филипин те?іздері. Шеткіі те?іздер - Барренц, Кар, Лаптевтер, Чукот те?іздері.)
11. Шы?ана? дегеніміз не? (Гудзон, Мексика, Бенгаль, Парсы шы?ана?тары) Ресейді? солт?стігіндегі ??рлы??а с??ына еніп жат?ан шы?ана?тар (Гыдан, Двина, Мезень, Печора т.б.- кірме деп аталады.)
12. Б??аз (Дрейк, Беринг б??азы, Гибралтар)
13. М?хит суыны? ?асиеттерін ата?дар? (Картамен ж?мыс)
14. М?хит бетіндегі t0 ?алай ?згереді? М?хит суыны? орташа t0 ?андай?(+17,40С)
15. М?хит суыны? t0-сы тере?деген сайын ?алай ?згереді? Мысалы: ?ызыл те?ізді? табанында?ы ойыстарда суды? t0 +720С. Неліктен? ( Картамен ж?мыс)
16. Те?іздер мен м?хиттарды? суыны? т?здылы?ы неге байланысты? Т?здылы? дегеніміз не? (картамен ж?мыс)
17. Тол?ындар ?андай себептерге байланысты пайда болады?
18. Суды? толысуы мен ?айтуы нені? ?серінен пайда болады?
19. Д?ниеж?зілік м?хитта?ы беткі а?ыстар материктерді? таби?атына тигізетін ?сері туралы мысал келтірі?ідер? Мысалы Гольфстрим а?ысы?
20. ??рлы? суларыны? ?андай т?рлері бар?
21. ?зен ж?йесі ?андай ??рамдас б?ліктерден т?рады? (слайд-схема) ?зен шы?ымы? ?зен режимі дегеніміз не? Ол неге байланысты?
Ертіс ?зені мен ?ал??ты ?зені туралы зерттеу ж?мыстарын ж?ргізіп келу туралы ?з бетімен ж?мыс берілген. Ертіс (Бота, Шатты?), ?ал??ты (Салауат, Н?рлан, Дулат)
22. К?лдерді шы?у тегіне ?арай ?андай т?рлерге б?леді?
23. М?зды?тар ?алай пайда болады? Оларды? ?андай т?рлері бар? М?зды?тарды? ма?ызы?
24. Жер асты суларыны? шаруашылы?та?ы ма?ызы.
4. Тест. (?зін ?зі ба?алау)
1. М?хитты? орташа т?здылы?ы немен ?лшенеді?
А)промилле Б)километр С)метр Д)градус Е)процент
2. ?зендегі жыл бой?ы су шы?ыны:
А)?атты а?ын Б)Жылды? а?ын С)Су шы?ыны Д)Баяу а?ын Е)Межень (саба)
3. ?зен а??арында?ы ?немі су а?ып жататын ойысты не дейміз?
А)Арна Б)Шат?ал С)Бассейн Д)Суайры? Е)Ары?
4. М?хитта?ы толысу тол?ыныны? пайда болуы
А)?рт?рлі темературадан Б)Жер сілкінуден
С)Жерді? айналуынан Д)Ай ж?не К?н ?зіне тартуынан
Е)Плиталарды? ?оз?алысынан
5.Д?ние ж?зіндегі е? ?лкен те?із:
А)Кариб Б)Азов С)Филиппин Д)Балты? Е)Охот
6. Жер сілкінуден туатын тол?ын:
А)Толысу Б)Шторм С)Дауыл Д)Цунами Е)Б?рі д?рыс
7.Д?ние ж?зіндегі е? ?зын ?зен:
А)Обь Б)Дунай С)Еділ Д)Ніл Е)Конго
Д?рыс жауаптары: 7 д?рыс жауап – “5”, 6-5 д?рыс жауап- “4”,
1. А 4-3 д?рыс жауап –”3”, 2-1 д?рыс жауап – “2”
2. В
3. А
4. Д
5. С
6. Д
7. Д
5. Бекіту: Жер шарында?ы гидросфераны? ма?ызы ?андай? (картамен ж?мыс)
6. ?йге: ?айталау.
7. Ба?алау
