Ауыл шаруашылы?ыны? жалпы сипаты. ?сімдік шаруашылы?ыны? географиясы

Ауыл шаруашылы?ыны? ма?ызын ашып к?рсету, аграрлы? ?атынастар мен ауыл шаруашылы?ыны? даму ба?ыттарын аны?тап, сипаттама беру. ?сімдік шаруашылы?ы географиясымен, оны? ішінде д?нді да?ылдар мен техникалы? да?ылдарды? географиясымен, ба?ша ж?не жеміс-жидек шаруашылы?ы географиясымен таныстыру.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Ауыл шаруашылы?ыны? жалпы сипаты. ?сімдік шаруашылы?ыны? географиясы»

Астана қаласы №58 мектеп-гимназиясының география пәнінің мұғалімі Турузбекова Акмарал Кымбатовна

Сыныптар: 10

Тақырыбы: Ауыл шаруашылығының жалпы сипаты. Өсімдік шаруашылығының географиясы

Білімділік мақсаты – Ауыл шаруашылығының маңызын ашып көрсету, аграрлық қатынастар мен ауыл шаруашылығының даму бағыттарын анықтап, сипаттама беру. Өсімдік шаруашылығы географиясымен, оның ішінде дәнді дақылдар мен техникалық дақылдардың географиясымен, бақша және жеміс-жидек шаруашылығы географиясымен таныстыру.

Дамытушылық мақсаты – Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын, танымдық қызығушылығын арттыру.

Тәрбиелік мақсаты – оқушыларды еңбекқорлыққа тәрбиелеу, өз ойларын жеткізе білуіне, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.

Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, жарты шарлар физикалық картасы, дүние жүзінің саяси картасы

Сабақ түрі: Аралас сабақ

Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс

Сабақтың жоспары: І кезең – ұйымдастыру (2 мин)

ІІ кезең – үй тапсырмасын тексеру (20 мин)

ІІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (20 мин)

ІV кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (40 мин)

V кезең – үй тапсырманы беру (3 мин)

VІ кезең – бағалау кезеңі (3 мин)

VІІ кезең – қорытынды (2 мин)

Сабақ барысы:

Кезең	Мұғалім әрекеті	Оқушылар әрекеті
І	Мұғалім оқушылармен амандасып, балалардың кім-жоғын сұрайды. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді.	Сәлемдеседі, тәртіпке келеді де, одан сабаққа дайындалып отырады.
ІІ	Мұғалім балалардың білімдерін тексеру үшін ең алдымен, кескін карталарын тексеріп, одан карта алдына мұнай және табиғи газ өндіретін елдерді картадан көрсетіңдер деп балаларды бір-бірден шығарады. Одан кейін салааралық кешендерге берген сипаттамаларын тыңдайды, және келесі сұрақтарды қояды: 1. Машина жасау өнеркәсібі жоғары дамыған елдерді атаңдар. 2. Химия өнеркәсібі жоғары дамыған елдерді атаңдар.	Балалар өткен сабақтың білімдерін көрсету үшін ең алдымен кескін карталарын тексеруге береді, сосын мұнай және табиғи газ өндіретін мемлекеттерді картадан көрсетеді. Одан кейін салааралық кешендерге сипаттамаларды береді және сұрақтарға жауап береді: 1. АҚШ, Германия, Жапония, Канада, Ресей, Еуропа елдері. 2. Германия, АҚШ, Жапония, Ұлыбритания, Ресей, Еуропа т.б.
ІІІ	Жаңа сабақты түсіндірмес бұрын мұғалім балаларға келесі сұрақтарды қояды: Ауыл шаруашылығының қандай басты салаларын білесіңдер? Ауыл шаруашылығының интенсивті және экстенсивті даму жолдары туралы не білесіңдер? Сосын ауыл шаруашылығы – халық шаруашылығының ең ежелгі және табиғат жағдайларына тікелей тәуелді сала екендігін айтады. Ғалымдар ауыл шаруашылығының 50-ге жуық түрін көрсетеді. Д.ж.-де ЭБХ 46% осы салада еңбек етеді. Одан кейін балалардың назарын 22-кестеге аударады. Жеке елдер бойынша ауыл шаруашылығында жұмыс істейтіндер саны үлкен айырма жасайды. Бұны 42-сызбанұсқа көмегімен түсіндіреді. Бұл сала қандай факторға тәуелді екенін сұрайды. Одан кейін ауыл шаруашылығындағы аграрлық қатынастарға қандай қатынастар жататынын сұрайды. Одан кейін ауыл шаруашылығы өзінің дамуына қарай 3 топқа ажыратылатынын айтады: 1. Дәстүрлі (тұтынушы). Бұл топ екі түрі: 1) Африка, О.Америка, Азияның ылғалды тропиктік ормандарына тән аңшылық, балық аулау, өсімдіктерді жинау. 2) Африка мен Азияның тропиктік, қоңыржай белдеулеріне (түйе, қой, ірі қара, жылқы өсіру), С.Еуропа мен Азияның тундра зонасына (бұғы өсіру) тән көшпелі және жартылай көшпелі мал шаруашылығы. Кейде егіншілік жеке дамиды, м: О-Ш Азия елдері – күріш, Африка – кофе мен жаңғақ, Латын Америка елдері – қант құрағы мен какао өсіруге маманданған. 2. Тауарлы және жартылай тауарлы дәстүрлі шаруашылық пен помещиктік-латифундиялық шаруашылық. 3 бағыты бар: 1) егіншілік шаруашылығы (Азиядағы күріш өсіру) 2) егіншілік және егіншілік пен мал шаруашылығы (Африка, Азия, Латын Америка). 3) көп салалы тауарлы егіншілік пен мал шаруашылығы (Еуропаның кейбір елдері, Азия, Латын Америка). 3. Жоғары маманданған тауарлы. Мұнда ҒТР нәтижесінде механикаландыру мен химияландыру басым. 6 түрі: 1) дәнді-дақылдар шаруашылығы. 2) интенсивті егіншілік 3) плантациялық шаруашылық 4) экстенсивті жайылымдық мал шаруашылығы 5) интенсивті мал шаруашылығы 6) интенсивті егіншілік пен мал шаруашылығы Ауыл шаруашылығын қайта түлету 20ғ 60ж басталған «жасыл революция» арқылы жүзеге асады, Одан кейін «жасыл ревлюция» туралы не білетіндерінді айтып беріңдер деп сұрайды. Сосын ауыл шаруашылығы екі ірі саладан құралатынын айтады: мал шаруашылығы мен өсімдік шаруашылығы. Сонымен қатар оның құрамына балық аулау, аңшылық және бал шаруашылығы да кіреді. Сосын өсімдік шаруашылығы өз ішінен дәнді дақылдар мен техникалық дақылдар, бақша және жеміс жидек шаруашылығы болып бөлінетінін айтады. Балаларды топтарға бөліп, өз тақырыптарын оқып шығып, талқылаңдар деп тапсырма береді.	Балалар мұғалімді тыңдап, сабақты бірге талдайды, сұрақтарға жауап береді: Ауыл шаруашылығының мал шаруашылығы мен өсімдік шаруашылығы бар. Интенсивті даму жолы – сапа жағынан түбегейлі өзгеріп дамуы, ал экстенсивті даму жолы – сандық жағынан дамуы деген сөз деп жауап береді. Ауыл шаруашылық географиясы климаттық, әлеуметтік және өндірістік факторлары әсерінен дамиды. Климаттық факторлар: вегетациялық мерзімнің ұзақтығы, белсенді температуралар жиынтығы, жылдық жауын-шашынның мөлшері, топырақтың механикалық құрамы мен құнарлылығы. Соңғы кезде ҒТР нәтижесінде климаттық жағдайға тәуелділік төмендейді. Мысалы, Сауд Арабия. Дамыған мемлекеттерде мал шаруашылығы басым, Өсімдік және мал шаруашылығы тек қана өзара байланысып қоймай, олардың өнімдерін өңдейтін өнеркәсіп салаларымен де тығыз байланысты. Бұл салалар арасындағы өзара байланыс АӨК арқылы жүзеге асады. Бүгінгі таңда жерге иелік етудің бірнеше түрі қатар кездеседі: жеке меншіктік, мемлекеттік меншік және кооперативтік меншік. Жоғары дамыған мемлекеттерде жер қорының біраз бөлігі фермерлердің қолында (40-50га), бірақ жердің басты қожасы – мемлекет. М: АҚШ-та жер қорының ¼ мемлекет меншігінде. Дамушы елдерде, м: Азия мен Африкада феодалдық, тіпті ру-тайпалық қатынастары сақталған шаруашылықтар кездеседі. Ал Латын Америкасы елдерінде жер қорының көпшілігін помещиктік шаруашылықтың негізін құрайтын ірі жер иеліктері – латифундиялар меншіктейді, (2-3 мың га). ТМД мен Шығыс Еуропа елдерінде, соның ішінде Қазақстанда да меншіктің жаңа түрлері, жер қорының біраз бөлігі фермерлерге, кооперативтер мен жалгерлерге ұзақ мерзімге беріліп, олар өз қалаулары бойынша оны қажеттеріне жаратады. «Жасыл революцияның» негізі болып табылатын басты мәселелер – мәдени өсімдіктердің өнімділігін арттыратын және егістік жерлерді пайдалану мүмкіндігін кеңейтетін дақылдардың тез пісетін сорттарын шығару, суландыру шараларын ұлғайту. «Жасыл революция» нәтижесінде кейбір дамушы елдер өздерінің астыққа мұқтаждығын өтеді, дәнді дақылдар шығымдылығы 2-3 есе артып, аштықты жоюға мүмкіндік туды. 20ғ 80ж дамыған елдер аясында екінші «жасыл революция» немесе биологиялық-технологиялық революция жүрді. Қазіргі кезде ауыл шаруашылығына тән басты белгі – бір немесе бірнеше өнім түрлерін өндіруге мамандану. Сосын өсімдік шаруашылығы өз ішінен дәнді дақылдар мен техникалық дақылдар, бақша және жеміс жидек шаруашылығы болып бөлінетінін біліп, оқушылар топтарға бөлініп, өз тақырыптарын оқып шығып, талқылайды.
ІV	Тақырыпты бекіту кезеңінде мұғалім балаларға келесі тапсырманы береді: 1. Қай мемлекет қай майлы дақылды өсіруден бірінші орын алады? а) ТМД____________, б) Италия_______________, в) Үндістан_____________, г) АҚШ_______________ 2. Қартоп жинау жөнінен аталған елдер қандай орындарды иемденеді? Ресей_______, Қытай________, Польша_________. 3. Сергітпе дақылдардың негізгі отанын көрсетіңдер, қазіргі өндірушілер кімдер? Шайдың отаны________, Шайды өндіруші________ Кофенің отаны________, Кофені өндіруші________ Какаоның отаны_______, Какаоны өндіруші_______ Мал шаруашылығы – ауыл шаруашылығының маңызды әрі жетекші саласы. Ол да өсімдік шаруашылығы тәрізді өте ежелден келе жатқан және барлық жерге кең таралған шаруашылық. Қазіргі кезде мал шаруашылығының етті және сүтті бағыттағы ірі қара, шошқа, қой, құс өсіру сияқты д.ж.маңызы бар салалары қарқынды дамуда. Ірі қара өсіру қоңыржай белдеудің табиғи және мәдени жайылымдармен жақсы қамтамасыз етілген орман, орманды дала, лала аймақтарында жақсы жолға қойылған. Одан кейін мұғалім 25-кесте көмегімен ет өндіруден жетекші елдерді атап көрсетеді. Шошқа шаруашылығы д.ж.ет өнімінің 40%?-ға жуығын береді, қазір оның 0,8 млрд-тан асып отыр. Ірі қарамен салыстырғанда бұл шаруашылық адам тығыз қоныстанған аймақтарда тараған. Мұғалім балалардан шошқа шаруашылығы қайда кең тарағанын сұрайды. Қой шаруашылығы ет-жүн бағытындағы және биязы, жартылай биязы жүн бағытындағы болып бөлінеді. Ет-жүн бағытындағы қой шаруашылығы ылғалы жетілікті және климаты біршама жұмсақ аудандарда, ал биязы жүнді неңұрлым құрғақ аудандарда таралған. Қой шаруашылығының ең ірі аймағы – Аустралияның шөлейтті аймағы.	Оқушылар тақырыпты бекіту мақсатында келесі тапсырмаларды орындайды: 1. а) ТМД___соя_____, б) Италия__жер жаңғағы__, в) Үндістан___зәйтүн_____, г) АҚШ____күнбағыс__ 2. Ресей___1__, Қытай___3____, Польша___2____. 3. Шайдың отаны Қытай, Шайды өндіруші Үндістан, Кофенің отаны Эфиопия Кофені өндіруші Бразилия, Какаоның отаны Америка Какаоны өндіруші Гвинея жағалауы Шошқа шаруашылығы қандай аймақтарда таралғанын айтып, бұл аймақтарды картадан көрсетеді. Одан кейін қой шаруашылығы таралған аймақтарды атап, картадан көрсетеді. Соңында ауыл шаруашылығының басқа салаларын атап, олардың ерекшеліктеріне тоқталады.
V	Үй жұмысы: 1. §37-38 оқып, мазмұнын айту. 2. Тапсырмаларды аяқтау. 3. Кескін картаға дәнді дақылдар жинаудан алдыңғы қатарлы елдерді түсіріңдер.	Оқушылар үй жұмысын жазып алады, түсінбеген сұрақтарды сұрайды.
VІ	Мұғалім оқушыларды жауап беру деңгейлері бойынша бағалайды және неге солай бағалағанын айтады.	Мұғалімді тыңдап, бағаланады. Күнделіктерін береді.
VІІ	Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушылармен қоштасады.	Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін мұғаліммен бірге талдайды. Мұғаліммен қоштасады.