Ата-бабамыз “Жер — ?азына, су — алтын, мал — байлы?” деп тегін айытпа?ан. ?аза? хал?ыны? таби?ат?а деген с?йіспеншілігі ерте кездерден-а? басталады. К?п салалы ?лтты? д?ст?ріміз соны? д?лелі. ?сімдіктер мен жануарларды? таби?атта?ы, адам ?міріндегі ?адір-?асиетін, пайда-ма?ызын жа?сы білген. Жас ?рпа?ты? к?кейіне ??йып, оларды са?тап, ?ор?ау?а бауылып, т?биелеген
«Таби?ат — тал бесігі?, аяла, ?ор?ай біл, тазалы?ын са?та!
Келешек сендерді? ?олдары?да!»
Б?кіл жер бетіндегі адамзатты ?атты ойландыратын ж?не кезек к?ттірмейтін м?селелерді? бірі — таби?и ортаны ?ор?ау, таби?атты тиімді пайдалану керек. Со??ы кезде ?орша?ан ортаны? ластануы барынша к?кейкесті м?селелерге айналып отыр, ?йіткені техникалы? прогресті? ж?не адамны? ойланбай жаса?ан ?рекетіні? салдарынан ?мір с?руге ?ажетті н?рселерді? б?рі ластануда.Экология – ол ?орша?ан орта, ал ?орша?ан орта дегеніміз – таби?ат. Адам ?зіне керекті? б?рін таби?аттан алады. Алайда ?азіргі кезде д?ние ж?зінде экологиялы? апаттар к?бейіп кетті. Соны? бірі ауаны? к?п ластануы.
Біз таби?атты п?к к?йінде алды? ж?не сол к?йінде са?тап калу?а міндеттіміз.
?аза? хал?ында ауа тазалы?ын са?тау?а байланысты д?ст?рлер тара?ан. Атам заманнан ?аза? хал?ыны? арасында «Ж?пар ауа, дертке дауа» (халы? ?а?идасы), деген на?ыл с?з бар. Егер ауаны? тазалы?ы денсаулы?ты? бірден бір кепілі екенін ?аза? хал?ы т?сінбесе, жо?арыда?ыдай даналы? с?з ел арасында тарамас еді.
Бізді? елімізді жалпы ал?анда экологиялы? ?ауптісі бар е? ірі ?ш айма? бар:
Семей полигоны, Бай?оныр ?арыш айла?ы, Арал те?ізі. Семей полигоны:
Жер ж?зіндегі ?алымдарды? болжауына ?ара?анда, адамзатты? экологиялы? апат?а ?шырауына ?р т?рлі себептері бар. К?птеген айма?тар экологиялы? апатты айма??а айналды. Республикамызды? аума?ында ядролы? ?аруды? сынал?аны ?йгілі. ?аза?ты? жерінде сынал?ан 500 -ден астам атом бомбасыны? зардабы айытпаса да т?сінікті. Полигондар айма?ы ?за? жылдар бойы ??пия са?талды. Тек Семей полигоны ?ана к?пшілікті? назарында болып, ?ал?ан сына? айма?тарынан ж?рт бейм?лім еді. Полигондарды? ішінде Семей ??ірі к?п зардап шеккен айма?. Шын м?нінде, ?аза? даласыны? шамамен 19 млн. га жері 40 жыл бойы ядролы? сына?ты? полигоны болды. Ол жерлер Семей, Аз?ыр, Нарын, Тайсор?ан т. б. Полигондары таби?аты ?сем, ш?райлы жайылымдар еді. Ядролы? ?ару-жара?тарды сынау айма?ты? таби?и ортасына ж?не халы?ты? денсаулы?ына кері ?сер етті, ядролы? полигон т??ірегінде т?ратын халы? ?атерлі ісік, ?анны? азаюы (анемия), а? ?ан (лейкимия) ауруларымен к?п ауырды.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«"Ауаны? ластануы" ашы? т?рбие са?аты »
К.Мендалиев атындағы орта жалпы білім беретін мектебі
Өткізген: география пәні
мұғалімі А.К.Искалиева
Қатысушылар: 7
7 қыркүйек
2015 жыл
Ашық тәрбие сағаты
Тәрбие сағаттың тақырыбы: «Ауаның ластануы»
Сабақтыңмақсаты:
Білімділік: оқушыларға қоршаған ортаның ластануы тіршілік иелеріне өте зиян келтіретінін айтып, келешекке табиғат тағдыры өз қолдарында екені туралы толық түсінік беру;
Дамытушылық: экология мәселелеріне, табиғат келешегіне көз жүгіртіп, қоршаған ортаның тағдырына немқұрайлы қарамауға баулып, табиғатқа деген сүйіспеншіліктерін одан әрі дамыту;
Тәрбиелік: қоршаған орта мен оның табиғи ресурстарын тиімді пайдалану барысында табиғатты қорғай алатын, аялай білетін адамгершілігі мол, ізгілікті, мәдениетті жоғары ұрпақ тәрбиелеу;
Көрнекіліктер: слайд, нақыл сөздер, сұрақтар, өлең жолдар.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру.
ІІ. Кіріспе сөз.
ІІІ. Табиғи ортаны қорғау, Қазақстанда экологиялық жағдай.
ІV. Гүлдер сұрақтар
V. Табиғат өлеңдері
VІ. Табиғатқа тілек
ІХ. Қорытындылау.
Құрметті оқушылар, ұстаздар! Бүгінгі өткізгелі отырған тәрбие сағатымыз ауаның ластануы жайлы болмақ.
Ата-бабамыз “Жер — қазына, су — алтын, мал — байлық” деп тегін айытпаған. Қазақ халқының табиғатқа деген сүйіспеншілігі ерте кездерден-ақ басталады. Көп салалы ұлттық дәстүріміз соның дәлелі. Өсімдіктер мен жануарлардың табиғаттағы, адам өміріндегі қадір-қасиетін, пайда-маңызын жақсы білген. Жас ұрпақтың көкейіне құйып, оларды сақтап, қорғауға бауылып, тәбиелеген
«Табиғат — тал бесігің, аяла, қорғай біл, тазалығын сақта!
Келешек сендердің қолдарыңда!»
Бүкіл жер бетіндегі адамзатты қатты ойландыратын және кезек күттірмейтін мәселелердің бірі — табиғи ортаны қорғау, табиғатты тиімді пайдалану керек. Соңғы кезде қоршаған ортаның ластануы барынша көкейкесті мәселелерге айналып отыр, өйіткені техникалық прогрестің және адамның ойланбай жасаған әрекетінің салдарынан өмір сүруге қажетті нәрселердің бәрі ластануда.Экология – ол қоршаған орта, ал қоршаған орта дегеніміз – табиғат. Адам өзіне керектің бәрін табиғаттан алады. Алайда қазіргі кезде дүние жүзінде экологиялық апаттар көбейіп кетті. Соның бірі ауаның көп ластануы.
Біз табиғатты пәк күйінде алдық және сол күйінде сақтап калуға міндеттіміз...
Қазақ халқында ауа тазалығын сақтауға байланысты дәстүрлер тараған. Атам заманнан қазақ халқының арасында «Жұпар ауа, дертке дауа» (халық қағидасы), деген нақыл сөз бар. Егер ауаның тазалығы денсаулықтың бірден бір кепілі екенін қазақ халқы түсінбесе, жоғарыдағыдай даналық сөз ел арасында тарамас еді.
Біздің елімізді жалпы алғанда экологиялық қауптісі бар ең ірі үш аймақ бар:
Семей полигоны, Байқоныр ғарыш айлағы, Арал теңізі. Семей полигоны:
Жер жүзіндегі ғалымдардың болжауына қарағанда, адамзаттың экологиялық апатқа ұшырауына әр түрлі себептері бар. Көптеген аймақтар экологиялық апатты аймаққа айналды. Республикамыздың аумағында ядролық қарудың сыналғаны әйгілі. Қазақтың жерінде сыналған 500 -ден астам атом бомбасының зардабы айытпаса да түсінікті. Полигондар аймағы ұзақ жылдар бойы құпия сақталды. Тек Семей полигоны ғана көпшіліктің назарында болып, қалған сынақ аймақтарынан жұрт беймәлім еді. Полигондардың ішінде Семей өңірі көп зардап шеккен аймақ. Шын мәнінде, қазақ даласының шамамен 19 млн. га жері 40 жыл бойы ядролық сынақтың полигоны болды. Ол жерлер Семей, Азғыр, Нарын, Тайсорған т. б. Полигондары табиғаты әсем, шұрайлы жайылымдар еді. Ядролық қару-жарақтарды сынау аймақтың табиғи ортасына және халықтың денсаулығына кері әсер етті, ядролық полигон төңірегінде тұратын халық қатерлі ісік, қанның азаюы (анемия), ақ қан (лейкимия) ауруларымен көп ауырды.
1991жылы 29 тамызда елбасымыз Н.Ә. Назарбаев Семей полигонын жапты. Бұл территория ұлы радиоктивті заттармен толы. Қазақстанда 17 млн адам бар, сонын 2,6 млн. Адам мутагенез ауруымен ауырса, көбі осы Семей полигонында дүниеге келген балалар болып саналады. Бұл аймақ әліде болса зерттелу үстінде. Арал теңізі:
Арал теңізінің жасы 8-10 мың жыл шамасы. Теңіз суының көлемі жағынан ТМД-да – 2 орын, Дүниежүзінде – 4 орын алатын көл. 1998 жылы теңіз деңгеі 18 км төмендеді. Өйіткені теңізге құятын басты өзендер – Сырдария, 1974 жылдан және Әмудария 1982 жылдан мүлдем сарқылды. 38 жыл ішінде (1961-1999) теңіз деңгеі 18 метрге төмендеді. Арал теңізі жағалауынан 150-170 км шегінді. Кепкен теңіз түбі сортаңға айналуда. Ашылған теңіз жағалауынан көбін тұз бен құм жауып жатыр. Көл суының тұздылығы 3 есе артып 80٪ жетті.
Арал теңізі қазіргі тартылу үстінде:
Климатының ыссы;
Буланушылық;
Құятын өзендердің жетпей құрғап кетуі;
Байқонырдың әсері.
Ауаны ең көп ластайтын — өнеркәсіп орындары мен завод, фабрикалар, әр түрлі көлік түрлері. Ластау көздері — ауаға түтінмен бірге күкіртті және көмірқышқыл газын шығаратын жылу электр станциялары, химия өнеркәсібі және цемент зауыттары. Өнеркәсіп және өндіріс орындарында пайдаланылған сарқынды судың да келіп қосылуына байланысты су көздері ластануда.
Балалар , мына қызылды, жасылды гүлдерде табиғатқа байланысты сұрақтар бар. Қалаған гүлдеріңізді таңдап, ішіндегі сұраққа жауап беріңіздер.
1-сұрақ. Егер сен ақын болсаң...
Жауабы. Егер мен ақын болсам, елімнің орманын, кең даласын жырға қосып өлең жазар едім.
2-сұрақ. Егер сен суретші болсаң...
Жауабы: Егер мен суретші болсам, туған жерімнің сұлулығын суретте көрсетер едім.
3-сұрақ. Орман-тоғайға байланысты тыйым сөздерді білесің бе?
Жауабы. Ағашты кеспе, орманды өртеме, шөпті таптама.
4-сұрақ. Ауаға, суға байланысты тыйым сөздерді білесің бе?
Жауабы. Суды лайлама, суға түкірме, ауаны ластама, су ішкен құдыққа түкірме.
5-сұрақ. Жануарларға -құстарға байланысты тыйым сөздерді білесің бе?
