Африканы? таба?ат зоналары

М??алім: Маженова А.А. П?н: География Сынып: Мерзімі: Саба?ты? та?ырыбы: Таби?ат зоналары Саба?ты? ма?саты: 1. Білімділік: О?ушылар?а таби?ат зоналарымен таныстыра отырып, негізгі ерекшеліктері мен ма?ызына то?талып ?р т?рлі ??ымдар ?алыптастыру. 2.Дамытушылы? О?ушыларды? п?нге деген ?ызы?ушылы?тарын оята отырып, картамен ж?мыс істеуге, ?з бетімен шы?армашылы?пен ш??ылдануын да?дыландыру. 3. Т?рбиелік О?ушылар бас?а мемлекеттерді? таби?ат зоналарымен таныса отырып, ?з еліне, жеріне деген с?йіспеншіліктерін ояту ж?не бірін-бірі сыйлау?а т?рбиелеу. Саба?ты? т?рі: Жа?а саба? О?ыту ?дісі: С?ра?-жауап, баяндау, т?сіндірмелі Саба?ты? ?дістемелік жабды?талынуы: И/А та?та, африканы? картасы, атлас карта, о?улы?, ?осымша материалдар. Саба?ты? барысы: 1. Психологиялы? дайынды?. Амандасу. Жар?ырап к?н де ашылды К?н н?ры т?гел шашылды ?айырлы к?н Біз н?зік ?ыздармыз ?айырлы к?н Біз ерж?рек ?лдармыз ?айырлы к?н, ?она?тар Біз ?депті баламыз ?айырлы к?н, ?стазым Біз к??ілді баламыз! 2. ?й тапсырмасын тексеру -Балалар, біз сендермен Африка материгі бойынша білімдерімізді ?рі ?арай толы?тырудамыз. ?ткен саба?та Африканы? ішкі суларымен таныс?ан болатынбыз. ?йге ішкі сулар та?ырыбын мазм?ндап кескін карта?а ?зен, к?лдерді т?сіріп келуге бергенмін. ?й тапсырмасын тексеру ар?ылы «Си?ырлы мозаиканы» шешіп к?рейік. Б?ріміз та?та?а ?араймыз. Бір о?ушы та?та?а шы?ып, кез келген санды ашады. Санны? артында жасырыл?ан с?ра??а жауап беріп, картадан к?рсетуге тиіс. 1. Африканы? суы мол ?зен. (Конго) 2. Д?ние ж?зіндегі е? ?зын ?зен. (Ніл) 3. Экваторды екі жерден кесіп ?тіп, жина?ан суын Атлант м?хитына ??ятын ?зен. (Конго) 4. Африка материгіндегі т?сті білдіретін ?зен. (Оранжевая) 5. Маршакты? «Айболит» шы?армасында?ы ?зен. (Лимпопо) 6. Ніл ?зені ?айдан бастау алады? (Шы?ыс Африка таулы ?стіртінен) 7. Виктория сар?ырамасы орналас?ан ?зен. (Замбези) 8. Жа?алауы жартасты, Байкалды? сі?лісі, ?те тере?, суы т?щы к?л. (Танганьика) 9. Ежелгі мысырлы?тар оны «киелі ?зен»деп ата?ан, хал?ы табын?ан, 19 ?асырды? 70-жылдары ашыл?ан ?зен. (Ніл) 10. Нигер ?зені ?ай алап?а жатады? (Атлант) 11. Африканы? басым ?зені немен ?оректенеді? (жа?быр суымен) ?те жа?сы. Балалар, та?тадан ?андай картаны к?ріп т?рмыз? (Таби?ат зоналары картасын) Олай болса, бізді? б?гінгі ?тетін та?ырыбымыз: Африканы? таби?ат зоналары. Д?птерлерімізді ашып, б?гінгі к?нді ж?не та?ырыпты жазамыз. -Таби?ат зонасы дегеніміз не? Жауап: Таби?ат кешендеріні?, я?ни, жер бедері, климаты, топыра?ы, ?сімдігі, жануарлар д?ниесі ??сас ж?не бірдей климатты? ?серінен ?алыптасатын ??рлы?та?ы айма?тарды таби?ат зоналары деп атайды. -Таби?ат зонасыны? ?ркелкі таралуы неге байланысты? Жауап: Таби?ат зонасыны? бір т?ріні? бас?а таби?ат зонасына ауысуыны? басты себебі-біріншіден, географиялы? ендік, сонан со? климатында?ы айырмашылы? болып табылады. Я?ни, жылу мен жауын-шашын м?лшеріні? ?згеруіне байланысты жер шарында?ы таби?ат зоналары ауысып отырады. АТЛАСПЕН Ж?МЫС. Африканы? таби?ат зоналары картасын ашамыз да м??ият ?араймыз. Экватордан солт?стікке ж?не о?т?стікке ?арай негізгі таби?ат зоналарын атап шы?амыз. Жауап: 1. Ыл?алды экваторлы? ормандар зонасы 2. Саванна 3. Тропиктік ш?л, ш?лейт зоналары тарла?ан. Олар ендік ба?ытта орналас?ан. Ал ?азір біз сендермен осы атал?ан зоналар?а саяхат жасайы?. ВИДЕО Африканы? таби?ат зоналарына виртуалды саяхат. І. Ыл?алды экваторлы? ормандар зонасы. Эквторды? екі жа?ында экваторлы? ыл?алды климатты? белдеуде ?алыптас?ан. Ыл?алды экваторлы? ормандар ?сетін жерді? топыра?ы ыл?алды, ?рі ысты? климатты? жа?дайда ?алыптас?ан ?ызыл-фералиті топыра?. ?сімдіктер д?ниесі ?те бай, м??гі жасыл а?аштар мен б?талар ?седі. А?аш т?різді папортниктер, майлы пальма ж?не фикустармен ?атар ?сем г?лді мимоза, с?регі ?атты темір а?аш ?седі. Жануарлар д?ниесінде а?аш басында ?мір с?руге бейімделген адам т?різді маймылдардан горилла, шимпанзе ж?не мартышка мен итбасты ж?не итше ?ретін павиандар бар. ?зендерінде сусиырлар(бегемот), ?олтырауындар(крокодилдар) кездеседі. Цеце шыбыны ?те к?п, ол ша??ан ?й жануарлары ?леді, ал егер адамды ша?са, онда адам ?й?ы ауруына шалды?ады. Африканы? ерекше таби?атын ?ор?ау ма?сатында д?ниеж?зінде ал?аш рет 1898жылы «Саби-гейм» ?оры?ы ?йымдастырыл?ан. Кейін Серенгети ?лтты? саяба?ы ашыл?ан. ТАБЛИЦАНЫ ТОЛТЫРУ Зонаны? аты климаты топыра?ы ?сімдігі Жануарлар д?н Ыл?алды экваторлы? ормандар Ысты?, ж-ш мол, ?ызыл-сары ферралитті Папортниктар, майлы пальма, фикустар, темір а?ашы, ?сем г?лді мимоза т.б Горилла, шимпанзе, мартышка, цец шыбыны, сусиырлар, ?олтырауындар ІІ. Саванна зонасы. Саванна- ?р жерінде жеке немесе шо?-шо? а?аш пен б?та кездесетін далалы жазы?тар. Материкті? 40% жерін алып жатыр. Ш?птесін ?сімдігі биік, айнала ашы?, к?н с?улесі мол т?сетін айма?. Топыра?ы ферралитті ?ызыл болып келеді. ?те ?лкен баобаб а?ашымен ?атар пальманы? бірнеше т?рлері ?седі. Африка саваннасында аса ірі ш?п?оректі жануарлар-піл, керік, буйвол, ?ос м?йізді м?йізт?мсы?, алаш?бар зебрлер мен б?кендерді? 40-тан астам т?рлері тіршілік етеді. Ірі жырт?ыш а?дардан-арыстан, ?абан, ?ор?аулар бар. ?зендерінде ?олтырауын тіршілік етеді. Е? ірісі Ніл ?олтырауыныны? ?зынды?ы 5-6 метрге дейін жетеді. Саванна ??стар?а бай. Африка т?йе??сы- марабу, секретарь. Е? кішкентай ?сем ??с-шірнежегі. ТАБЛИЦАНЫ ТОЛТЫРУ Зонаны? аты климаты топыра?ы ?сімдігі Жануарлар д?н Ыл?алды экваторлы? ормандар Ысты?, ж-ш мол, ?ызыл-сары ферралитті Папортниктар, майлы пальма, фикустар, темір а?ашы, ?сем г?лді мимоза т.б Горилла, шимпанзе, мартышка, цец шыбыны, сусиырлар, ?олтырауындар Саванна Ж-ш аз, Ферралитті ?ызыл Баобаб, пальма, Піл, керік, буйвол, м?йізт?мсы?, арыстан, ?абан, ?ор?аулар, зебр, б?кендер ІІІ. ВИДЕО Атлант м?хиты мен ?ызыл те?із арасында, Атлас таулары мен Судан физикалы? –географиялы? айма?ыны? арасында жатыр. Ол солт?стіктен о?т?стікке дейін 2000км-дей созылып, материкті? 30% к?лемін алып жатыр.Б?л жерде ауа адам айт?ысыз ??р?а?, жер бетіндегі е? ысты? айма?. Триполиге жа?ын жерде ауаны? температурасы кейде +58?С-ге жетеді. Б?л ?ай жер туралы айтылды? САХАРА Ш?ЛІ. Тропиктік ш?л, ш?лейт зонасы. Материкті? 30% к?лемін алып жатыр. Материкті? солт?стігіндегі е? ?лкен ш?л-Сахара ш?лі жатыр. Сахара арабша «сахра» бір?алыпты ?о?ыр ш?лді жазы?. Климаты ??р?а?, жауын шашын аз т?седі. Сахарада тасты ш?л, ??мды ш?л мен сазды ш?л кездеседі. К?п жерін тасты ш?л алып жатыр. Сазды ш?лді? топыра?ы ??нарлы, ?олдан суарып, егін ексе жа?сы ?нім алу?а болады. Тасты жерде м?к, ?ына ?седі. ??р?а? климат?а бейімделген тікенекті б?талар, ?алы? жапыра?ты алоэ, с?ттіген бар. Жануарлары: тасба?а, жылан, кесірткелер. Ш?л зонада жерасты суы жа?ын жат?ан жерлерде жазиралар (оазистер) бар. Жазиралар ?сімдіктерге бай. ??рма пальмасы ?седі. Намиб ш?лінде жапыра?ыны? ?зынды?ы 3м-ге, биіктігі 50см-ге жететін ерекше ?сімдік – вельвичия ?седі. Калахари ш?лінде жабайы ?арбыз ?седі. ТАБЛИЦАНЫ ТОЛТЫРУ Зонаны? аты климаты топыра?ы ?сімдігі Жануарлар д?н Ыл?алды экваторлы? ормандар Ысты?, ж-ш мол, ?ызыл-сары ферралитті Папортниктар, майлы пальма, фикустар, темір а?ашы, ?сем г?лді мимоза т.б Горилла, шимпанзе, мартышка, цец шыбыны, сусиырлар, ?олтырауындар Саванна Ж-ш аз, Ферралитті ?ызыл Баобаб, пальма, Піл, керік, буйвол, м?йізт?мсы?, арыстан, ?абан, ?ор?аулар, зебр, б?кендер Тропиктік ш?л, ш?лейт зонасы Ысты?, ?апыры? Сазды ш?лді? топыра?ы ??нарлыра? вельвичия Тасба?а, жылан, кесіртке Балы? с?йегі («Фишбоун») ар?ылы зоналарды д?рыс орналастыру. Біз б?гінгі саба?та: 1. Африкада ыл?алды экваторлы? ормандар, тропиктік сирек орманды дала, я?ни, саванна мен тропиктік ш?л зонасы бар. Ш?л зонада жерасты суы жа?ын жат?ан жерлерде жазиралар кездеседі. 2. Тек Африка саваннасында ?ана тіршілік ететін аса ірі ш?п?оректі жануарлар- Африка пілі, керік, ?ос м?йізді м?йізт?мсы?, алаш?бар зебрлер, ??стардан Африка т?йе??сы- марабу, секретарь ??сы, е? кішкентай ?сем ??с-шірнежегі бар. 3. Е? ?лкен ш?л Сахарада тасты ш?л, ??мды ш?л мен сазды ш?л кездеседі. 4. Африкада ерекше ?сімдіктер-вельвичия мен ?те ?лкен баобаб а?ашы ?седі. VIP TEST алу. О?ушыларды тесті? н?тижесі ар?ылы ба?алау. ?ЙГЕ: Суретшіні? ?ателіктерін табу. РЕФЛЕКСИЯ Білемін Білдім Білгім келеді Балалар, алдары?да Африка материгіні? ?сем де к?рікті таби?аты бейнеленген пара?тар жатыр. Сендер ?азір сол суретті? ?асына ?здері?ді ?ойып, б?гінгі к??іл к?йлері?ді білдірі?дер.