Саба?ты? та?ырыбы: § 21 М?хиттар
Саба?ты? ма?саты: О?ушыларды? Д?ниеж?зі м?хиттары туралы т?сініктерін ?алыптастырып, оларды картадан, таба білуге ж?не оларды бір-бірімен салыстыру.
Саба?ты? міндеттері:
1.Д?ниеж?зілік м?хит ж?не оны? т?рлеріне т?сінік беру картадан к?рсете білуге ?йрету.
2. М?хит ерекшеліктерін аны?тау, о?ушыларды? ?ызы?ушылы?ын арттыру. 3.Картамен ж?мыс істеу ?абілетін дамыту ж?не білімдерін тере?дету. Саба?та пайдаланатын к?рнекіліктер: жарты шарлар картасы, интерактивті та?та, глобус, атлас кескін карта
Саба? т?рі: аралас саба?. ?олданылатын ?діс: с?ра?-жауап, тірек сызба. П?наралы? байланыс: ?дебиет.
Саба?ты? барысы: 1 ?йымдастыру кезе?і
2 ?й тапсырмасын с?рау
3 Жа?а та?ырып барысы
4 Бекіту кезе?і
5 ?йге тапсырма беру
?йымдастыру кезе?і: Сыныпты? тазалы?ын ба?ылау, о?ушыларды т?гендеу, о?ушыларды? саба??а дайынды?ын тексеру.
?й тапсырмасын с?рау № С?ра? Жауап
1 Гидросфера- жерді? ?андай ?абы?ы? Гидросфера жерді? су ?абы?ы
2 Гидросфера?а не жатады? Гидросфера?а м?хиттар, к?лдер жер асты сулары , батпа? сулары ж?не м?зды?тар мен атмосферада?ы су булары- жерді? су ?абы?ы гидросфераны ??райды . (грек с?зінен аударса? гидро-су)
3 1литр те?із суыны? ??рамында неше грамм т?з болады ? (1 литр те?із суыны? ??рамында 35гр т?з бар, негізінен ас т?зы мен магний т?зыны? ерітінділері болады
4 Арасан дегеніміз не ? Емдік суларды? шы?ып жат?ан жерін айтамыз)
5 ?аза?станда емдік ?асиеті бар ?андай жерлерді білеміз? (Сарыа?аш, Алмаарасан, ?апаларасан, Барлы? арасан, Жаркент арасан)
6 Грек мифологиясында су ??дайын кім деп атайды? (Посейдон)
7 Римдіктерде су ??дайын кім деп атайды Нептун
8 Таби?атта су ?андай к?йде кездеседі ? (таби?атта су ?ш к?йде кездеседі бу, м?з,?атты).
9 Суды? ?андай ?асиеті бар? (Су т?ссіз, м?лдір иісі д?мі жо?. ?дайы а?ып жатады)
10 Су адам денесінде, ?сімдіктерде неше пайыздан т?рады Адам денесіні? 65%-ын , ал ?сімдіктерде б?дан да к?п к?нба?ыс бір жазда 40 литр су сі?іреді, ал алма а?ашы м?нда суды бір к?нде сі?іреді
11 Суда еритін заттарды ата? суда еритін заттарды м?з, ?ант ,??м
12 Суды? химилы? формуласын ата ? (Н2 О ) (Н2 О )
Жа?а саба? барысы :?й тапсырмасымен байланыстыру. Материктерді? аралы?ында орналас?ан ?лкен сулы ал?аптарды м?хит дейміз
М?хит (?лемдік м?хит) - гидросфераны? негізгі б?лігі.
М?хит, Д?ниеж?зілік м?хит (гр. okeanos – м?хит, Жерді ?оршап жат?ан ?лы ?зен)..Жер шарында Д?ниеж?зілік м?хит суыны? алып жат?ан ауданы 361, 1 млн шаршы ша?ырым немесе жер бетіні? ¾ б?лігін алып жатыр. Д?ние ж?зі м?хиттарын т?ртке б?лінеді. Тыны?, Атлант, ?нді ж?не Солт?стік м?зды м?хит . М?хиттарды? ішіндегі ауданы ж?не к?лемі жа?ынан е? ?лкені , е? тере?і Тыны? м?хиты.Екінші Солт?стіктен о?т?стікке ?арай созылып жат?ан Атлант м?хиты. О?т?стікте орналас?ан ?нді м?хиты. Т?ртінші ауданы, к?лемі жа?ынан е? кішкентайы , солт?стікте орналас?ан Солт?стік м?зды м?хиты. Ендеше, балалар ?ле?імізде айтыл?андай, б?гінгі та?ырыбымыз гидросфераны? бір б?лігі м?хиттар.
Б?гінгі саба?ты? жоспары:
1. Д?ниеж?зілік м?хит ж?не оны? т?рлері.
2.М?хит суыны? температурасы.
3.М?хит суыны? т?здылы?ы ?андай?
4.М?хитта?ы а?ыстар.
5. М?хитта кездесетін пайдалы ?азбалар.
6.М?хитта?ы тіршілік д?ниесі ?андай?
1 ба?ыт. Д?ниеж?зілік м?хит ж?не оны? т?рлері.
1. Тыны? м?хиты – ауданы жа?ынан е? ?лкені.
2. Атлант м?хиты – е? созылы??ы ж?не е? ерте игерілген.
3. ?нді м?хиты е? жылы ?рі е? т?зды.
4. Солт?стік м?зды м?хит – е? кішісі, е? суы?ы.
2 ба?ыт. М?хиттарды? орташа температурасы.
1. Тыны? м?хиты 19,4 ºС.
2. Атлант м?хиты 16,5 º С.
3. ?нді м?хиты 17,3 ºС.
4. Солт?стік м?зды м?хиты -1 ºС.
3 ба?ыт. М?хит суыны? т?здылы?ы.
1. М?хитты? суы т?зды ж?не ішуге м?лдем жарамсыз.
2. Т?здылы? санны? мы?нан бір б?лігі – промиллемен ?лшенеді.
3. 1 литрде 35 грамм т?з болады
4. Е? жо?ар?ы т?здылы? ?нді м?хитында 36,5‰. ?ызыл те?ізде 41‰
5. Е? т?менгі т?здылы? Солт?стік м?зды м?хитта 32‰
6. Суды? т?здылы?ы – еріген т?здарды? 1 литр суда?ы граммен алын?ан м?лшері.
4 ба?ыт. М?хитта?ы а?ыстар.
1. Жылы а?ыстар картада ?ызыл т?спен к?рсетіледі. (Д?ниеж?зілік м?хитта?ы е? ?уатты жылы а?ыс- Гольфстрим)
2. Суы? а?ыстар картада к?к т?спен к?рсетіледі. (Д?ниеж?зілік м?хитта?ы е? ?уатты суы? а?ыс -Батыс желдер)
5 ба?ыт. М?хитта?ы пайдалы ?азбалар.
1.Таби?и газ: Ма??ыстау т?бегінде.
2. М?най – парафин, бензин, гудрон, керосин.
3. Ты?айт?ыштар – ауыл шаруашылы?ында пайдаланады.
4. Ас т?зы. 5. ??рылыс заттары – цемент, ?ктас.
6 ба?ыт. М?хитта?ы тіршілік д?ниесі ?андай? 1. М?хитта 150мы? жануар т?рі мен 10000 балдыр кездеседі.
2. М?хитта?ы зерттеулерді ЮНЕСКО ба?ылайды. 3. Балы?тар (те?із мысы?ы, минтай, кашалот). 4. ?сімдіктері (те?із капустасы, балдырлар). М?хитта?ы тіршілікті? таралуы ?андай? (Слайд бойынша).
Енді балалар, о?улы?ты? ж?не атласты? к?мегімен кестені толтыру. О?ушылар топ?а б?лініп ж?мыс жасайды.
Глобустан м?хитты табады, о?улы?тан та?ырыпты о?иды, ж?мыс барысында талдау?а салып, салыстырады, сараптама береді ж?не олардан ?орытынды шы?арады.
Слайд ж?мысы (кесте м?хиттар) М?хиттар. № М?хитты? аты ?андай жарты шарда орналас?ан М?хитты? е? тере? жері ?андай ??рлы?тарды? жа?алауын шайып жатыр М?хитты? ерекшіліктері 1 Тыны? м?хиты Батыс жарты шар 11022м Мариан ш???ымасы Еуразия, Аустралия, Солт?стік ж?не О?т?стік Америка Ауданы жа?ынан е? ?лкені 2 Атлант м?хиты Батыс ,шы?ыс жарты шар 8742м Пуэрто – Рико ш???ымасы Еуразия, Африка , Солт?стік ж?не О?т?стік Америка Балы??а е? бай м?хит 3 ?нді м?хиты Шы?ыс Жарты шар 7209м Зонд аралдары Еуразия, Африка, Аустралия, Антарктида Е? жылы ж?не т?зы жо?ары м?хит 4 Солт?стік м?зды м?хиты Солт?стік жарты шар 5527м Гренландия те?ізі Еуразия мен Солт?стік Америка Ауданы жа?ынан е? кішісі ж?не е? суы? м?хит О?ушылар та?та?а шы?ып тірек сызбаны ?олдану ар?ылы жауап береді. Географиялы? диктант. 1. Атлан м?хиты 2. ?ызыл те?із. 3. Солт?стік М?зды м?хит. 4.Тыны? м?хиты 5. ?нді м?хиты 1. Т?здылы?ы 42% болатын те?із. 2. К?лемі ж?нінен 2 –орын алатын м?хит. 3.7209м Зонд аралдары 4. 11022м Мариан ш???ымасы 5.Е? суы? м?хит. Кім картаны жа?сы біледі? (Географиялык объектілерді картадан к?рсету.)
-
Батыс желдер а?ысы. 2. Гольфстрим а?ысы. 3. Тыны? м?хиты. 4. Атлант м?хиты 5. ?нді м?хиты 6. Солт?стік м?зды м?хиты Кескін картамен ж?мыс (кескін карта?а м?хиттарды белгілеу)
-
Географиялы? орнын тап: Н?ктені? орнына керекті с?зді жазу
-
1.Д?ние ж?зілік м?хитты? ?лесіне б?кіл жер бетіні? ¾ б?лігі немесе______млн ш? тиеді.
-
2.____________-жер шарында?ы е? ?лкен ?рі е? тере? м?хит.
-
3. Д?ние ж?зілік м?хитты? б?ліктері бір-бірімен____________ ар?ылы жал?асады.
-
4.М?хит а?ыстарыны? т?рлері: 1)-------------- 2)------------------
-
4.Су айналымдары: 1) ________________2)______________ «Б?йге» ойыны. (Кім бірінші жауап береді?) «Е? ерекше» ?зіндік ерекшелігі М?хитты? аты е? ?лкен е? суы? е? жылы е? ?зын е? кіші е? т?зды е? о?т?стіктегі е? солт?стіктегі е? тере?і е? ендісі жануарлар д?ниесіне е? байы е? м?здысы е? аралы к?п балы? аулауда?ы е? негізгісі Т?мендегі елді мекендерге е? жа?ыны Астана?а Алматы?а Сені? ту?ан (т?р?ан) жері?е Е? алыста орналас?ан Астанадан Алматыдан Сені? ту?ан (т?р?ан) жері?нен Тыны? Солт?стік м?зды Тыны? Атлант ?нді Cолт?стік м?зды ?нді Солт?стік м?зды Тыны? Тыны? Тыны? Солт?стік м?зды Тыны? Атлант Солт?стік м?зды ?нді Атлант Тыны? Тыны? Тыны? Бекіту кезе?і: 1. М?хит дегеніміз не? 2. М?хиттар жер бетіні? неше пайызын ??райды?71% 3. К?лемі жа?ынан е? ?лкен м?хитты ата? 4. ?ай м?хит суыны? температурасы жылы? 5. Е? балы??а бай м?хитты ата? 6. К?лемі жа?ынан екінші м?хитты ата? 7. Т?здылы?ы жо?ары те?ізді ата? 8. Е? ауданы жа?ынан кіші м?хитты ата? 9. Е? т?здылы?ы т?мен м?хитты ата? 10. М?хитта ?андай пайдалы ?азбалар кездеседі? 11. Д?ниеж?зілік м?хитта?ы е? ?уатты жылы а?ысты ата? (Гольфстрим) 12. А?ыстар неше т?рге б?лінеді?(жылы ж?не суы?) 13.Д?ниеж?зілік м?хитта?ы е? ?уатты суы? а?ысты ата ( Батыс желдер) 14. Е? тере? ш???ыманы ата? (Мариан) ?орытындылау кезе?і: М??алім: Сонымен, балалар б?гінгі та?ырыбымызда м?хитты? т?рлерімен, оларды? тере?дігімен, ?андай ??рлы? жа?алауларын шайып жат?анын, м?хитты? т?бімен, м?хитта?ы кездесетін ?сімдіктермен, жануарлармен, м?хитта?ы болатын ??былыстармен танысты?. ?йге тапсырма беру: О?у?а: § 21 М?хиттар 56бет, кескін карта?а м?хиттарды т?сіру.