Доклад на тему: "Бейінді -бағдарлы оқыту-жеке тұлға дамытудың негізгі құралы"

Бейінді - бағдарлы оқыту - жеке тұлға дамытудың негізгі құралы

Базарова Құралай Есетовна

Айқын Нұрқатов атындағы

Шұқыркөл орта мектебінің мұғалімі

(Солтүстік Қазақстан облысы)

Елбасымыздың "Қазақстан - 2050" - мәңгілік Елге бастайтын ең абыройлы, ең мәртебелі жол екендігін анықтайтын жолдаудағы Қазақстан тарихына енетін он креативті идеялардың бібі: инновациялар, ғылым. Бұл стратегия - еліміздің жарқын болашағын бағдарлайтын нақты істер бағдарламасы.

Болашаққа барар жолда жас жеткіншіктердің әлеуетін ашатын жаңа мүмкіндіктер жасау басты мақсаттардың бірі екендігі жолдауда анық айтылған болатын.Жолдаудағы он жаңашыл идея тұлғаның патриоттық сезімін көтеріп,нық даму жолына бастайтынын білеміз.Оқушыларды оқыту нәтижесі сындарлы ойлау,өзіндік ізденіс пен ақпаратты терең талдау машығын игеру болуға тиіс деп айта кеткендей тұлғаның гуманитарлық, жаратылыстану ғылыми сауаттылығын оны қызықтыру мен сыни көзқарасын қалыптастыру жолымен. бейімдеу арқылы дамыту басты тақырыптың өзектілігін тудырады.

Бүгінгі білім саласындағы өзгерістер,бірнеше ойдан таралған аса бай мұраларды қолға алу арқылы білім алушылардың - бір ел , бір мақсат , бір мүдде үшін жұмыс жасауына себептігін тигізіп отыр. Оқыту мен тәрбие бүгінгі өмірмен ғана емес, тарихтың тұңғиығымен астасып жатыр.Сол себептен де өткеннің кейбір іргелі тағылымдарына ден қоюға тура келеді. Бүгінде жаңа бетбұрыс жасау кезеңі деп білеміз.бейінді - бағдарлы оқыту, ақпараттарды жоғары ғылыми-теориялық деңгейде терең және тыңғылықты оқыту, оқу мәліметтерін терең және шығармашылықпен меңгеру талап етіледі.Яғни бейінді-бағдарлы оқытудан өздік білімін көтеруіне,ақпарат көздерін алуға,ақыл - ой қабілетінің дамуына, білім негіздерін саналы түрде игеруіне барынша көңіл аударылуы қажет деп білемін.

Бүгінгі таңдағы үздіксіз білім беруде мұғалім қызметінің сапасы бүтіндей қоғамға қатысты этикалық міндеттерді таратушы.Жеке тіл табысу, жақсы қарым-қатынас жасау дағдылары, ауызша баяндамалар жасай білуі қажет.

Жалпы бейінді оқыту дегеніміз не? Бейінді оқыту дегеніміз оқушылардың қызығушылық бағытының,қабілетінің дамуына жағдай жасайтын және олардың келешекте ие болуға тиісті кәсібіне бейімделуді қамтамасыз ететін оқыту. Ол тек қана мектептің жоғары сатысында жүзеге асатыны белгілі. Бұл жерде туындайтын бірінші мәселе "Неге мектептің жоғарғы сатысы бейінді болуы тиісті?" деген сұрақ болып отыр. Адамның барлық кезде жаманнан, нашардан,дұрыс еместен, пайдасыздан жақсыға,нашар емеске, дұрысқа, пайдалыға ұмтылатыны немесе аз пайда беретін нәрседен көп пайда беретін нәрсеге қарай ұмтылатыны табиғи жағдай.

Қазіргі кезде жалпы орта білім беретін мектептің жоғарғы сатысында жиырмаға жуық пән оқытылады.Олардың барлығының мәртебесі бірдей. Демек, бұлардың бәрінен де бағдарлама мәжісі деңгейінде білім беріледі және соның салдарынан оқушудар ешбір саланы терең меңгеруге мүмкіндігі болмайды.Қазіргі кезде әлемде білім беру мәселері дамуының үрдісінің негізгі ерекшеліктерінің бірі-ол білімнің тез өзгеруі, өмір сүру үшін қажетті мәліметтер ағыны жоғарғы қарқынмен көбеюі.

Жеткіншек ұрпаққа аз-аздан барлық сала жайлы білім емес,терең бір ғана сала бойынша білім беретін мезгіл келді. Бізге ұнасын-ұнамасын, жақсы көрейік көрмейік бір кездері өз бабаларымыз бастап берген ғылым-білім деген ұлы мәселеде бұл күнде бізден алда тұрған әлемдегі дамыған елдердің іс-тәжірибесін ескермеуге қақымыз жоқ. Ал оларда (Франция,Голандия,Англия,Шотландия,Швеция,Финляндия,Норвегия,Дания және т.б) бейімді- бағдарлы оқыту негізінен жүйелі түрде 7-сыныптан соң-ақ басталады.

Өнер-білім-ғылымғы ерекше мән берудің арқасында, жоқтан бар жасап отырған бұл елдер егер бейінді оқыту дұрыс болмаған болса оған барар ма еді,барғанның өзінде оған жабысып қалар ма еді.

Оқу жүйесі 2006-2007 оқу жылында бейімді - бағдарлы оқытуға көштік. Оқу жылына арналған оқу жоспарлары да баспадан шыққан немесе шығып жатқан оқулықтары да тек қана бейімді - бағдарлы оқытуға лайықталған.

Сонымен бейінді оқытудың мақсаты: оқушылардың қызығушылық бағытын,қабілетін келешекте ие болуға тиісті мамандыққа бейімделуін қанағаттандыруға бағытталған оқыту барысы немесе басқа сөзбен айтсақ жеке тұлғаға бағытталған яғни оқытудың құралы.

Міндеттері: - пәнді қандай-да деңгейде тереңдетіп оқыту.

- оқушылардың жеке қабілеттерін оқыту барысында жан-жақты ескеру.

- орта және жоғарғы білім салаларының сабақтастығын жетілдіру.

Мектептің жоғарғы сатысының әсіресе оның 10сыныбыныңбейімді анықталуға тиіс.Қазірше яғни 12жылдық білім беру жүйесіне көшкенде дейін бейімді-бағдарлы оқытудың екі бағыты айқындалып отыр.Олар қоғамдық-гуманитарлық және жаратылыстану математикалық пәндерді бейімдеп оқыту.Ескерте кететін бір жай,бір ғана сыныпта екі бейімді де оқыту мүмкуін емес.10сыныптың бейімі анықталған соң осы сынып үшін жұмыстың оқу жоспары дайындау мәселесі қолға алынады.

10сыныптың жұмыстық оқу жоспары дегеніміз-типтік оқу жоспарлары негізінде,оқыту бейімі ескеріліп,жалпы білім беретін оқу орындарында жасалатын норматив құжат.

а) Таңдау курстары дегеніміз - оқушылардың талап-тілегін,қызығушылығын қанағаттандыруға арналған курстар.Олар сыныптық бейімі мен бағдарына байланыситы болуы мүмкін немесе байланысты болмауы да мүмкін.Қоғамдық-гуманитарлық және жаратылыстану-математикалық бағыттағы пәндерді бейімдеп оқытуға арналған типтік оқу жоспарларының базалық компоненттерінің саны бойынша айырмашылықтары жоқ.Екі бағыттың типтік оқу жоспарлары зердеоенген соң,сыныптың нақты бағдарын анықтау керек. Сондықтан дамен былтырға оқу жылында 11сыныбына "Тарихи тұлғалар"атты таңдау курсын жүргіздім. Таңдау курсының бағдарламасын құрған кезде көптеген қиындықтарға кездестім.себебі,бұл бағдарламаны құрмас бұрын әр сөзінді ой елегінен өткізі керек деп ойлаймын.

ә) Қолданбалы курстар дегеніміз - бағдарлы пәндер бойынша оқушылардың білімін тереңдетуге,кеңітуге және олардың қандай-да қолданылуы жайлы оқушыларда білім қалыптастыруға арналған курстар.

Жалпы бағдарлы пән дегеніміз - жалпы жалпы орта білім беретін оқу орындарындағы саралап оқыту сипатын анықтайтын оқу пәні. Егер оқытудың бейімі жаратылыстану математикалық болса,онда бағдарлы пәндер математика,физика,химия,география,информатика пәндерінің ішінен таңдалады. Егер оқытудың бейімі қоғамдық-гуманитарлық болса,онда бағдарлы пәндер қазақ тілі,қазақ әдебиеті,орыс тілі,шет тілі,жалпы тарих,Қазақастан тарихы,қоғамтану негіздері,құқық пәндерінің ішінен таңдалады.

Биылғы оқу жылында жаратылыстану-математикалық бағыттағы 10,11 сыныптарға "Адам және табиғат" тақырыбында географиядан қолданбалы курстарын жүргіземін.Таңдалған курстың өзектілігінде тұлғаға адам мен табиғат арасындағы байланысын,әрекетін,ортақ туындаған мәселелерді шешуге бағыт-бағдар беру мен қатар әлеуметтік,экономикалық,экологиялық,антропогендік,биологиялық,химиялық фактолардың ортаға ықплын терең жан-жақты зерделеу әрекетін ұйымдастыру негізге алынды. Оқушылар осы курс арқылы өздігінен ақпарат іздеуге,таным белсенділігін арттыруға, ойын жетілдіруге,өз ой рефлекциясы мен сыни көзқарасын қалыптастыруға бейімделеді.Жоғары сыныпта ҰБТ - ге дайындық мақсатында өзінің теориялық білімін жетілдіреді.Білімінің нақты іргетасы қаланады.Өзімнің іс-тәжірибеммен бөлісе келе,ортақ игі істе тұлғаға дұрыс бағдар беру шешуші орын алады. Ол-тұлғаның әлеуметтік ортада дұрыс орнын таба білуіне бағыт береді.

Жалпы бүгінгі күні тәжірибеде бейінді оқыту оқушының әртүрлі әдіс тәсілдерді қалдана отырып,белгілі бір пән бойынша толық білім қалыптастырумен аяқталатын жүйелі және арнайы мақсатқа көзделген нәтижелі жұмыс қана емес,оқушының дамып жеке тұлға ретінде қалыптасуынакөптеген мүмкіндік береді,мысалы:пән олимпиадалары,ғылыми конференция,шығармашылық сайыстарға қатысып,жетіліп,нәтижеге қол жеткізуде.

Өз ойымды ұлы Абай атамыздың "Ұстаздық еткен жалықпас,үйретуден балаға"деген қанатты сөзімен қорытындылай отырып сіздерге тек сәттілік тілеймін