Та?ырыбы: "Атмосфера тарауы бойынша практикалы? ж?мыстар" 10-сынып

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

«Жамбыл облысы Қордай ауданы әкімдігі білім бөлімінің» КММ әдістемелік кабинеті

Аудандық география пәні мұғалімдеріне арналған оқу-консультациялық пунк материалдары

Тақырыбы: Атмосфера тарауы бойынша

практикалық жұмыстар

Өткізген: №26 Жамбыл Жабаев атындағы орта мектептің

география пәні мұғалімі Кожанова У.А .

Қордай ауылы

2014-2015 оқу жылы

Тақырыбы :

Атмосфера тарауы бойынша

практикалық жұмыстар.

Баяндама

Геграфиядан есептер шығаруда мынадай міндеттемелерді қойса болады.

Оқу бағдарламасына сәйкес пәнаралық байланысты дамыту.

Оқушылардың ойлау қабілетін белсендіру.

Оқу бағдарламасынан тыс білім алуға бағыттау.

Оқушыларға географиялық есептерді шығаруды оңайлату және оларға түсінікті болу үшін мынадай шарттарды жасаған жөн:

Географиялық шарттарды сипаттай білуі.

Теориялық материалды жете түсінуі.

Математикалық аппаратты дұрыс қолдана білуі.

Экзасфера 500-800км

Атмосфера

қалыңдығы: 800км.

1000м көтерілген

Сайын ауа 0,6 ºС

төмендейді.

Джомолунгма 8848м.

Етегінде - +16 ºС.

Шыңында ?

8848 : 1000 • 0,6 = 5,3

16 - 5,3 = 10,7

Шыңында: +10,7 ºС.

Термосфера 80-500км

Мезосфера 50-80км

Стратосфера 10-50км

Озон қабаты

Тропосфера 0-10км

Егер ұзындығы 9 метр, ені 6 метр, биіктігі 4 метр десек, сынып

бөлмесіндегі ауаныңсалмағы канша болатынын есептеп шығарыңыз

(Бір куб метр ауаның салмағы 1 кг 300 гр екені есептеп шығарылған)

Ұшақ қанатында ауа температурасы -30° көрсетті.

Осы кезде жер бетндегі температура +24° болса, ұшақ қандай биіктікке көтерілген?

Бір тәулік ішінде температура төмендегідей болып өзгереді:

4° , -2° , 8° , 6°. Тәуліктің орташа температурасын табың.

Таудың етегінде температура +20°, ал шыңында -16° болса, таудың биіктігі қандай?

3 км биіктікте термометр 0°-ты көрсетті.

Осы кезде тау етегінде температура кандай болды?

Барометр тау етегінде 740 мм, ал тау басында 440 мм көрсетсе, тау басының биіктігі қандай?

Атмосфералық қысымды анықтау

Бүкіл ауа қабаты жер бетінің әр 1см ²- 1 кг 33 г салмақ түсіреді. Орта бойлы адамға шамамен 15 000 см²-дей салмақ түсіріледі екен. Сонда оған түсетін қысым

15 500 кг немесе 15 т-дан астам болып шығады.

1г =1000 мг. 1кг = 1000 г. 1 т = 1000 кг.

F = m • g. g = 9,8. 15500 • 10 = 155000 Н.

Атмосфералық қысымды бір-бірімен салыстыру үшін 45° ендіктегі теңіз деңгейіндегі қысым алынады Сынап бағанасының 760 мм биіктігіне тең осы қысым қалыпты атмосфералық қысым деп аталады. 10 м биіктікке көтерілгенде қысым шамамен 1 мм төмендейді.

Қазір а/қ. өлшеуге мм емес миллибар (мб) қолданылады.

1мб =0,75 мм. 760:0,75 =1013,3мб.

1. Биіктіктегі а. қ. табу.

2. Ойыстың тер/н табу.

760мм сын. Бағ

773,2 мм сын. бағ.

Қарақия ойысы

900м.

Көкшетау таулары биіктігі :

900:10 =90

760мм-90мм =670мм.

0м

А.қ. -773,2-760мм. Тереңдік -?

773,2-760 =13,2. 13,2•10=132м.

760мм. сын. бағ.

Тау биіктігіндегі а. қ. : 670мм. сын. бағ.

Ұшақ 3 км биіктікке көтерілді. Егер жер бетіндегі атмосфералық қысым 750 мм болса, Ұшақ көтерілген биіктікте атмосфералық қысым қандай?

Мәскеу қаласында атмосфералық қысым 748 мм болса, мұхит деңгейімен

салыстырғанда оның биіктігі қандай?

Орташа айлық ауа температурасын есептеп шығарыңыз.

Мысалы: желтоқсан айының орташа температурасы -8°, тамыз айының (+24°). График сызып, ауытқу амплитудасын анықтаңыз

Жел өрнегін сызыңдар

Ш-6 күн

О-7 күн

СБ-9 күн

ОШ-4 күн

ОБ-3 күн

Б-4 күн

С-8 күн

СШ-7 күн

Жауабы: 1 күн- 0,5см

Жылдық орташа t-ны есептеп шығарып , графигін сызыңдар.

I

II

-15°

III

-12°

IV

+3°

+4°

V

VI

+5°

+12°

VII

VIII

+16°

+14°

IX

X

+8°

XI

+1°

XII

-5°

Жылдық

-14°

орташа t

Мына мәлімет бойынша ауа температурасының өзгеру графигін сыз. Және орташа температураны анықтаңдар

Сағ 1 де -6°С, Сағ 7 – 1°С, сағ 13- +2°С, сағ 19 - 0°С

Сәйкестендіріңдер

1 Жел Тәулік ішінде екі рет бағытын өзгертетін жел

2 Желбағар Құрлықтан теңізге қарай соғатын муссон желі

3 Бриз Жер бетіндегі ауаның горизонталь бағытта ауысуы

4 Муссон Жыл ішінде бағытын екі рет өзгертетін жел

5 Жазғы муссон Желдің бағытын анықтайтын құрал

6 Қысқы муссон Теңізден құрлыққа қарай соғатын жел

Бөлме көлемі мен ондағы ауаның салмағын есептеу.

Бөлменің ұзындығы 9 метр, ені 6 метр, биіктігі 4,8 метр,

бөлменің көлемі мен ондағы ауаның салмағын есептеу.

1). бөлменің көлемін анықтау, ол үшін бөлменің ұзындығын, енін, биіктігін көбейтеміз.

V = bаһ.

2). 1см ² -ге 1033г немесе 1кг 33г (1,033кг),

1 м³ - ауа салмағы 10330 кг шамасында, 1033 •10=10330.

m=ρ•v. v-көлем, ρ-тығыздық, m- масса . 259,2м ³ • 10330кг/м³ = 2677536кг. Бөлменің көлемі 259,2 м³, ондағы ауаның салмағы 2677536 кг.

һ

V = 9м • 6м • 4.8м = 259.2 м ³

b-ені

Һ-биіктік

а-ұзындық

b н/е n

а

1 м 3 ауада түрлі температурада болатын су буының мөлшері:

Температура (°С)

– 30

Су буы (грамм)

– 20

0,5

1

– 10

0

2

5

+10

9

+20

17

+30

30

t = - 5º. С.б.-0,5г.

Қанықпаған ауа.

Абсолют ылғалдық – 1 м ³ ауадағы су буының нақты мөлшері, ол граммен есептелінеді (г/м³).

Салыстырма ылғалдық – 1 м³ ауадағы су буының нақты мөлшерінің сол температурадағы ауаны қанықтыратын су буы мөлшеріне қатынасы; пайызбен (%) есептелінеді.

φ –салыстырмалы ылғ/қ, ρ - берілген темп/ы қаныққан бу .

ρ- ауадағы су буы. Темп/ы су буыныың: t =20º

ρ 17

φ = • 100 % = •100 % =77,2%. φ=77,2%.

ρ 22

Егер φ=30% -дан аспайтын ауаны құрғақ ауа деп сесептейді.

0

0

Көлемі 200 куб метр сынып бөлмесінің ауасында +20° температурада

қанша литр су буы болады?

(+20° температурада әрбір куб метр ауада 17 гр су буы болады)

Психрометрлік кесте

Құрғақ термометр көрсеткіші, ºС

Құрғақ және ылғал термометрлер көрсетулерінің айырмасы, ºС

0

1

Салыстырмалы ылғалдылық, %

15

100

2

16

90

17

100

3

18

90

80

100

4

90

71

100

81

19

5

81

100

91

71

61

20

82

91

72

62

21

52

100

73

82

91

54

64

22

100

74

83

65

55

91

100

23

56

74

65

83

92

100

24

83

25

75

58

92

100

65

76

84

92

26

100

59

67

27

77

100

84

92

60

68

100

77

28

92

84

69

61

92

29

85

100

77

61

69

85

78

93

100

62

30

70

85

93

78

71

63

100

78

86

93

71

64

79

86

72

65

72

79

65

66

73

67

Ылғал t = 15º. Құрғақ t = 20º.

Δt =t - t = 20 º -15 º =5º. 5º- айырма. φ=59%

2

1

Ауа температурасы

Тәуліктік орташа температура. 11- қыркүйек күнгі ауа температурасы.

1). Сағ.: 1-де + 15 ºС, 7-де +17 ºС,, 13-те + 24 ºС, 19-да + 22 ºС.

(15+17+24+22) : 4 = 19,5 ºС. Т.о.т. + 19,5ºС.

Температураның тәуліктік амплитудасы: 24-15=9 ºС. Амплитуда: + 9 ºС.

2). 11- қараша күнгі ауа температурасы.

Сағ.: 1-де - 2ºС, 7-де +5 ºС,, 13-те -7 ºС, 19-да -9 ºС.

3 -16

– 2 + 5 – 7 – 9 = 3 – 16 = -13 ºС. -13 : 4 = -3,25. Т.о.т.: -3,25ºС.

Температураның тәуліктік амплитудасы : 5 – 2 = 3 ºС. Амплитуда: 3 ºС.

Айлық орташа температура. Қыркүйек айы.

1. 28ºС, 2. 28ºС, 3. 29ºС, 4. 29ºС, 5. 26ºС,6. 25ºС, 7. 22ºС, 8. 23ºС, 9. 22ºС,

10.20ºС, 11. 16ºС, 12. 17ºС, 13. 16ºС, 14. 12ºС, 15. 11ºС, 16. 13ºС, 17. 10ºС,

18. 8ºС, 19. 5ºС, 20. 4ºС, 21. 2ºС, 22. 3ºС, 23. -3ºС, 24. -5ºС, 25. - 4ºС, 26. - 7ºС,

27. -11ºС, 28. -16ºС, 29. -14ºС, 30. -17ºС.

“ +” сандарды бір-біріне қосқанда “+ 369ºС”, “-” сандарды бір-біне қосқанда “-77”, осы 369-77 = 9,7 ºС. Айлық орташа температура: 9,7 ºС. О. а. а. : ең жоғарға темп. 29 ºС, ең төменгі темп. -17 ºС болса

о. а. а. : 46 ºС

Жылдық орташа температура.

12 айдың орташа температураларын “+”сандарға, “-” сандарға қосып шыққан мәнді бірінен-бірін алып 12 –ге бөлу керек. Шыққан мән орташа жылдық температура (градуспен алынады).

Қазақстан аумағындағы жиынтық күн радиациясы.

Оңтүстік Қазақстанда жылына 1см ²-ге келетін жиынтық күн

радиациясы 140ккал. Оңт. Қазақстан жер аумағы: 712,2 мың км².

7122•10¹º•140= 99708•10¹¹ ккал/см²

Назар қойып тыңдағандарыңызға рахмет!