Та?ырыбы: «Суды? тіршілік ?шін манызы.»
Ма?саты:
Білімділік: Суды? ?асиеттерін, ??рлы?та?ы суларды? т?рлерін, суды? таралуын, су айналымында?ы ?рі ауыл шаруашылы?ында?ы ма?ызын т?сіндіру.
Дамытушылы?: О?ушыларды? іскерлік да?дысын, шы?армашылы?ын, ойлау ?абілетін, д?ниетанымды? к?з ?арасын ?алыптастыру, тіл байлы?ын, белсенділігін арттыру.
Т?рбиелік: Су нысандарын ?ор?ай білуге, оны тиімді пайдалану?а, суды ластамау?а т?рбиелеу.
Саба?ты? т?рі: аралас саба?.
Саба?ты? типі:
Саба?ты? ?дісі: с?ра? жауап,баяндау,ойын,ма?ал-м?телдер.
К?рнекілігі: Д?ние ж?зіні? физикалы? картасын, м?хиттар картасы, суреттер, слайдтар, дискеттер, электронды? о?улы?.
Саба?ты? жоспары:
I. ?йымдастыру кезе?і
II. ?й тапсырмасын тексеру
«Ойнаймыз да, ойлаймыз»
1. Суды? т?здылылы?ын ?лшейтін ?лшем ?андай?
2. Д?ние ж?зіндегі е? ?лкен, е? ?зын, е? енсіз б??аздарды ата.
3. М?хит суыны? тере?дігін ?лшейтін ??рал
4. Д?ниеж?зілік м?хитты? б?ліктерін ата.
5. Жерорта те?ізіні? ?айта ?алпына келуі ?шін ?анша жыл ?ажет?
6. Аустралияда кеуіп ?ал?ан ?зен арналарын не деп атайды?
III. Жа?а саба?
М??алімні? кіріспе с?зі:
«… Б?л н?рсе жары? д?ниедегі е? керемет емші. Оны? емдік ?асиеті д?рігерді? ке?есін ?ажет етпейді. Ол барлы? жерде кездеседі. Ол затты? адамзат ?міріне еш?андай зияндылы?ы жо?. Б?л д?рі адам денсаулы?ыны? емшісі, кез келген уа?ытта адамды ?иынды?тан алып шы?ары с?зсіз. Б?л ... …»
Ф. Батмангхелидж, медицина докторы.
?мірді? а? с?т берген анасы - су
К?зді? к?лімдеген ?арасы - су
Су б?ріксе?, тал?ан адам жияды есін
Ажал?а су міндетті ара т?су.
(О. Ас?ар)
Б?л не? Б?л адамны? а?засыны? дауасы - таза су. Адам денсаулы?ына суды? алып келер пайдасы к?п. ?аза? хал?ы ауыз суды? ерекшелігі жайлы к?птеген ма?ал - м?тел, на?ыл с?здерінде ?з ойларын айта білген. Атап айтса?, «Су - тіршілік к?зі», «Суды? да с?рауы бар» деген на?ыл с?здерді ?аперімде ?стаймыз.
Су к?дімгі с?йы? зат деген к?нде де, суды? адам ойы жетпейтін та??ажайып ?асиеттері жетерлік. Сол себепті география, ішінде гидрология ?ылымы талай замандар бойы су?а назарын салып келеді. Су ?абы?ы бізді? планетамызды? 71 %- ын алып жатыр. б?л м?лімет адам тіршілігіндегі суды? орны зор екендігін к?рсетеді. Жалпы адамзат ?абылда?ан теория бойынша «ал?аш?ы тіршілікті? ?зі жерде емес, суда пайда бол?ан». Мысал ретінде ?арапайым зат алмасу, ?оректену ?рдістерін айту?а болады. Адам денесі 65% судан т?рады екен. ?сімдіктерді?, жан - жануарларды? ?суінде, оларды? ?оректенуі ?шін ж?ретін бтохимиялы? реакцияларды? барлы?ына днрлік су ?сер етеді. Егер ?олда?ы бар санды? м?ліметтерге ж?гінсек, 1 кг бидай д?нін ?сіру ?шін шамамен 2 т, ал 1кг ет ?німі шы?уы ?шін 20т су ж?мсалады екен.
Адам шамамен жылына 60т су ішеді, о?ан к?нделікті т?тынатын 300 т суды ?осса?, 1 адамны? ?ажетіне жылына 360т су ?ажет болып табылады. Техникалы? ?нерк?сіпте 1т аллюминий ?ндіру ?шін 45 - 60т су кетеді, ал ?а?аз, м?най ?ндіру сусыз іске аспайтыны б??рімізге белгілі. Су ?аламшарды? к?птеген жерлерінде: м?хиттарда, ?зендер мен к?лдерде, м?зды?тарда, жер астында да бар. Мысалы: жер тере?дігіні? 1 ш? - ында 4 млн текше ша?ырым су са?талады екен. Атмосферада?ы сулар ?р шаршы ша?ырымда 20тоннадай су бу к?йінде ?ал?ып т?рады. Бізді? планетамызды ?арыштан ?ара?анда су деп ба?алау?а болады. ?алымдар бізді? планетада 350млн текше ша?ырым су са?талады деп есептейді. ?аза? хал?ы суды ?адірлеумен ?атар оны тіршілік н?рі деп т?сінген. Су бермеу, судан тары?тыру е? ?лкен ?ылмыс деп санал?ан. Сонды?тан жолаушылап келген адам?а сусын берген. ?аза? хал?ы «Ей шыра?ым, а?ып жат?ан суды тегін деме, суды? да с?рауы бар» деген екен. Адамзат ?те ертеден - а? су?а табын?ан. Ертедегі грек мифтерінде Зевсті? ?ызы Афродита с?лулы? пен махаббатты? падишасы, те?із к?бігіне пайда бол?ан деген а?ыз бар. М?сылман хал?ыны? ?асиетті кітабы «??ранда» д?рет алу (ая?, ?ол, бетті т. б жуу) ж?не ??сыл д?рет алу (толы? денені жуу) туралы айтыл?ан. Су ?абы?ы бізді? планетамызды? 71 %- ын алып жатыр. б?л м?лімет адам тіршілігіндегі суды? орны зор екендігін к?рсетеді. Жалпы адамзат ?абылда?ан теория бойынша «ал?аш?ы тіршілікті? ?зі жерде емес, суда пайда бол?ан». Мысал ретінде ?арапайым зат алмасу, ?оректену ?рдістерін айту?а болады. Адам денесі 65% судан т?рады екен. ?сімдіктерді?, жан - жануарларды? ?суінде, оларды? ?оректенуі ?шін ж?ретін биохимиялы? реакцияларды? барлы?ына дерлік су ?сер етеді. Егер ?олда?ы бар санды? м?ліметтерге ж?гінсек, 1 кг бидай д?нін ?сіру ?шін шамамен 2 т, ал 1кг ет ?німі шы?уы ?шін 20т су ж?мсалады екен. Адам шамамен жылына 60т су ішеді, о?ан к?нделікті т?тынатын 300 т суды ?осса?, 1 адамны? ?ажетіне жылына 360т су ?ажет болып табылады. Техникалы? ?нерк?сіпте 1т аллюминий ?ндіру ?шін 45 - 60т су кетеді, ал ?а?аз, м?най ?ндіру сусыз іске аспайтыны б??рімізге белгілі.
Су ?аламшарды? к?птеген жерлерінде: м?хиттарда, ?зендер мен к?лдерде, м?зды?тарда, жер астында да бар. Мысалы: жер тере?дігіні? 1 ш? - ында 4 млн текше ша?ырым су са?талады екен. Атмосферада?ы сулар ?р шаршы ша?ырымда 20тоннадай су бу к?йінде ?ал?ып т?рады. Бізді? планетамызды ?арыштан ?ара?анда су деп ба?алау?а болады. ?алымдар бізді? планетада 350млн текше ша?ырым су са?талады деп есептейді. ?аза? хал?ы суды ?адірлеумен ?атар оны тіршілік н?рі деп т?сінген. Су бермеу, судан тары?тыру е? ?лкен ?ылмыс деп санал?ан. Сонды?тан жолаушылап келген адам?а сусын берген. ?аза? хал?ы «Ей шыра?ым, а?ып жат?ан суды тегін деме, суды? да с?рауы бар» деген екен. Адамзат ?те ертеден - а? су?а табын?ан. Ертедегі грек мифтерінде Зевсті? ?ызы Афродита с?лулы? пен махаббатты? падишасы, те?із к?бігіне пайда бол?ан деген а?ыз бар. М?сылман хал?ыны? ?асиетті кітабы «??ранда» д?рет алу (ая?, ?ол, бетті т. б жуу) ж?не ??сыл д?рет алу (толы? денені жуу) туралы айтыл?ан. Орыс хал?ы жас с?биді? жанын тазалау, шо?ындыру кезінде су?а шомылдыр?ан.
IV.Ма?ал - м?телдерді ая?тау.
Суды? кепкені...(тіршілікті? кеткені)
Суды лайлама,... (балы?ын шошытасы?)
Су бергенні? сауабы бар,...(су т?ккенні? жауабы бар)
Су бар жерде...(?мір бар)
Таулы жер б?ла?сыз болмас,… (Сулы жер ??ра?сыз болмас).
Су - ырысты? к?зі,… (Е?бек кірісті? к?зі).
Тау кезе?сіз болмас,… (?лке ?зенсіз болмас).
Жауынмен жер к?гереді,… (Батамен ел к?гереді).
Таумен тасты су б?зар,… (Ел арасын ?у б?зар).
Таулы жер б?ла?сыз болмас,… (Сулы жер ??ра?сыз болмас).
V.Бекіту:
Ойын « Телефон »
Балалар суды? сыбдырла?ан дыбысы шы?ады, сендерді? ??ла?тары?а сыбырлап бір н?рсе айтып т?р?андай, ?ане, кімге не айтты екен ты?дайы?.
Біз не білдік?
Суды? да с?рауы бар.
Су ?андай зат?
Оны? пайдасы бар ма?
Оны бос?а т?гуге, б?лдіруге бола ма?
Суды? ?асиеттері ?андай?
VI.?орытынды:
«Жаны?ды жай таптыратын су! Суды? не исі, не т?сі, не д?мі жо?. ?мір с?ру ?шін су ма?ызды деп жатады, сені? ?зі? – адам?а берілген ?мірсі?. ?лемдегі барлы? байлы? – сенде...»
Антуан де Сент-Экзюпери.
Су - барлы? істі? бастауы, демекші ?рбір жас таза суды пайдалана білуі шарт. Таза суды? адам ?міріне тигізетін пайдасы ?те зор.
VII.?йге тапсырма беру: Суды ?ор?ау, ?немдеу та?ырыбында ?ле?, сурет, эссе.