?арыш— ?аламны? астрономиялы аны?тамасыны? синонимі. Кейде ?арыш ??ымына Жер ж?не оны? атмосферасы енбей ?алады. ?арыш “Жер т??ірегіндегі” ке?істікті ?амтитын жа?ын ?арыш ж?не ж?лдыздар мен галактикалар, т.б. ке?істігін ?амтитын алыс ?арыш болып ажыратылады
3 слайд
Ресей Федерациясыны? Президенті В. Путин: «Kazsat» спутнигін ?шыру, ?лбетте, те?десі жо? о?и?а. ?аза?станны? ?арышты? держава ретінде ?алыптасу жолында?ы ?ызметіні? жа?а кезе?і. Біз ?арышты игеру саласында?ы ынтыма?тасты?ты? бірлескен ?лкен ба?дарламасына жолсалудамыз» - дегенді айтты.
4 слайд
Бай?о?ыр – ?арыш ала?ы. ?ызылорда облысы ?арма?шы ауданыны? аума?ында орналас?ан. Іргесі 1955 ж. ?алан?ан. Онда осы кезде 60 мы? халы? т?рады. Космодромда 9 зымыран ?шыру кешені, 15 зымыран ?шырататын ?ондыр?ылар бар.
5слайд
1957 жылы 4 ?азанда Бай?о?ыр ?арыш ала?ынан т???ыш ?арыш ракетасы с?тті ?шырылды. Ол д?ние ж?зіндегі е? бірінші жерді? жасанды серігін орбита?а шы?арды. Бай?о?ырдан т???ыш рет Ю.А. Гагарин «Восток» ?арыш кемесімен ?арыш?а аттанды. Бай?о?ыр?а одан кейін де ?арыш ке?істігін игеруде к?птеген жа?ашыл бастамаларды? стартты? ?рнегіне айналды.
6 слайд
1991 жылы 2 ?азанда т???ыш ?аза? ?арышкері Т.?уб?кіров «Союз Т - 13» ?арыш кемесімен Бай?о?ырдан ?арыш?а к?теріледі. Ресеймен бірлескен ба?дарлама бойынша ?аза? ?арышкері Т.А. М?сабаев ?арышта екі рет (1994,1998) болды. Бай?о?ыр ?арыш ала?ын салу?а ?р жылдары т?рлі маманда?та?ы к?птеген ?аза?станды?тар ?атысты. Оларды? арасында Бай?о?ыр ?арыш ала?ыны? ?ызметкерлері ?.То?м?хамедов, В.М?жі??лов, Т.У?лиев, ?. ?біл?азин, полк ?. Исмаилов, М. ??лымгеров, ?. Н?рма?амбетов, С. М?хамет?алиев, Б.Ешімов, ?.Н?рм??анов, Р.??лмырзаев, М.М??анов та?ы бас?а болды.
7 слайд
1955 жылы Бай?о?ырдан ?шырыл?ан зымырандарды? саны 19-?а жеткен. Оларды? ішінде ?те улы радиоактивті отынмен ?шатын 8-РН “Союз”, 8-РН “Протон”, 2-РН “Циклон”, 1-РН “Зенит” зымырандары бар еді. Олардан б?лініп шы??ан к?міртекті? ?ос тотыгыны? молшері 2965 тонна?а жеткен.
8 слайд
Бай?о?ыр – бізді? космодром. Сонау 1991 жылы Ке?ес Ода?ы ыдыра?анда ?рбір ода?тас республика ?зіні? жерінде т?р?ан техникалы? ??рал – жабды?тар?а ие болып ?ал?анда Бай?о?ыр т?гелдей (б?кіл ода? болып сал?ан бізді? меншігімізге к?шкен. Сонда оны? бары д?ние – м?лкіні? ба?асы 51 миллиард $ болатын. Ресей мен екі арада шарт жасасып, оны жиырма жыл?а жал?а берген едік. Жылына ол ?шін ?аза?стан 115 миллион $ алып т?рады.
9 слайд
Бай?о?ыр космодромыны? к?лемі 6717 шары ша?ырым. Ол солтустіккс ?арай 75 ша?ырым, ал батыстан шы?ыс?а ?арай 90 ша?ырым ?ашы?ты??а созылып жатыр. Бай?о?ыр космодромын салу?а байланысы 20000 гектар жер шаруашылы? айналымынан шы?ьш ?ал?ан.
(жал?асы бар)
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Радиоэкология ?аза? жерінде »
Абай атындағы ЖОББМ география пәнінің мұғалімі: Утегалиева Гулмира БорисовнаТақырыбы: Радиоэкология қазақ жерінде
Ғ арыш— Ғаламның астрономиялы анықтамасының синонимі. Кейде Ғарыш ұғымына Жер және оның атмосферасы енбей қалады. Ғарыш “Жер төңірегіндегі” кеңістікті қамтитын жақын Ғарыш және жұлдыздар мен галактикалар, т.б. кеңістігін қамтитын алыс Ғарыш болып ажыратылады.
Ресей Федерациясының Президенті В. Путин: «Kazsat» спутнигін ұшыру, әлбетте, теңдесі жоқ оқиға. Қазақстанның ғарыштық держава ретінде қалыптасу жолындағы қызметінің жаңа кезеңі. Біз ғарышты игеру саласындағы ынтымақтастықтың бірлескен үлкен бағдарламасына жолсалудамыз» - дегенді айтты.
Байқоңыр – ғарыш алаңы. Қызылорда облысы Қармақшы ауданының аумағында орналасқан. Іргесі 1955 ж. қаланған. Онда осы кезде 60 мың халық тұрады. Космодромда 9 зымыран ұшыру кешені, 15 зымыран ұшырататын қондырғылар бар.
1957 жылы 4 қазанда Байқоңыр ғарыш алаңынан тұңғыш ғарыш ракетасы сәтті ұшырылды. Ол дүние жұзіндегі ең бірінші жердің жасанды серігін орбитаға шығарды. Байқоңырдан тұңғыш рет Ю.А. Гагарин « Восток » ғ арыш кемесімен ғарышқа аттанды. Байқоңырға одан кейін де ғарыш кеңістігін игеруде көптеген жаңашыл бастамалардың старттық өрнегіне айналды.
1991 жылы 2 қазанда тұңғыш қазақ ғарышкері Т.Әубәкіров « Союз Т - 13 » ғ арыш кемесімен Байқоңырдан ғарышқа көтеріледі. Ресеймен бірлескен бағдарлама бойынша қазақ ғарышкері Т.А. Мұсабаев ғарышта екі рет (1994,1998) болды. Байқоңыр ғарыш алаңын салуға әр жылдары түрлі мамандақтағы көптеген қазақстандықтар қатысты. Олардың арасында Байқоңыр ғарыш алаңының қызметкерлері Қ.Тоқмұхамедов, В.Мәжіғұлов, Т.Уәлиев, Қ. Әбілғазин, полк Ә. Исмаилов, М. Құлымгеров, Қ. Нұрмағамбетов, С. Мұхаметқалиев, Б.Ешімов, Қ.Нұрмұқанов, Р.Құлмырзаев, М.Мұқанов тағы басқа болды.
1955 жылы Байқоңырдан ұшырылған зымырандардың саны 19-ға жеткен. Олардың ішінде өте улы радиоактивті отынмен ұшатын 8-РН “Союз”, 8-РН “Протон”, 2-РН “Циклон”, 1-РН “Зенит” зымырандары бар еді. Олардан бөлініп шыққан көміртектің қос тотыгының молшері 2965 тоннаға жеткен.
Байқоңыр – біздің космодром. Сонау 1991 жылы Кеңес Одағы ыдырағанда әрбір одақтас республика өзінің жерінде тұрған техникалық құрал – жабдықтарға ие болып қалғанда Байқоңыр түгелдей (бүкіл одақ болып салған біздің меншігімізге көшкен. Сонда оның бары дүние – мүлкінің бағасы 51 миллиард $ болатын. Ресей мен екі арада шарт жасасып, оны жиырма жылға жалға берген едік. Жылына ол үшін Қазақстан 115 миллион $ алып тұрады.
Байқоңыр космодромының көлемі 6717 шары шақырым. Ол солтустіккс қарай 75 шақырым, ал батыстан шығысқа қарай 90 шақырым қашықтыққа созылып жатыр. Байқоңыр космодромын салуға байланысы 20000 гектар жер шаруашылық айналымынан шығьш қалған.
Байқоңырдың негізгі объектілеріне: техникалық тұғырлар, старттық кешендер мен ұшу трассасының бойындағы өлшеу бекеттері (олардың әрқайсысы жалпы техника және арнаулы технология кұрал-жабдықтары бар ірі құрылыстар), ғарыш алаңына әр түрлі жүктерді жеткізетін кірме жолдар, т.б.; көмекші және қызмет көрсету объектілеріне: отын (жанармай) сақтайтын алаң, сұйық оттегі мен азот өндіретін заттар, энергия және сумен қамтамасыз ететін жүйелер, байланыс жүйесі, телевизия, т.б. жатады.
Қыста зымырандар космосқа ұшып кеткеннен кейін 2-3 күн бойы қарлы боран соғатыны белгілі болды. Бұл аймақта жылына 40-50 күн бойы күшті жел тұратыны анықталды.
Зымырандар ауа-райына ерекше әсер ететінін РН “Протон” зымыранының бірінші бөлігі жұмыстан шыққаннан кейін жерге түскен кезде, ондағы жанбай қалған радиоактивті отын мен тотықтакдырғыштардың мөлшері 2-3,5 тоннаға дейін жетеді. Егер зымыранның отыны құйылған ыдыстары оқыс жарылатын болса, онда ауада көптеген қауіпті радиоактивті бұлттар кенеттен пайда болып, аспанда біраз жүзіп жүргеннен кейін жауын-шашынмен жерге түседі.
Радиоактивті гептил — суда ерімейтін қосылыс. Ол жер бетіне көп жиналып, улылығын жоғалтпай ұзақ уақыт сақтай алатын ғажан қосылыс. Тез арада тотығып кетеді де, кез келген денелермен реакцияға түседі және неше түрлі өнімдер түзеді. Олардың ішінде концерогеңді түрде әсер ететін заттар болады. Олар адам ағзасында неше түрлі қауіпті ісіктер туғызып, рак дертін дамытады.
Статистика мәліметтері бойынша ауа ластанғаннан кейін ластанған жердін ізі 80-100 жыл бойы сақталатыны анықталды.
Қазақстан мен Ресей мемлекеттерінен арнаулы құрылған комиссиялар жұмыс істеп, зымыранның келтірген зиянын анықтады. Ол үшін жерден 195 үлгі, судан — 61, өсімдіктерден 101 — барлығы 357 үлгі алынып, Қарағанды қаласының санитарлық эпидемиялық станциясының, әл-Фараби атындағы Қазақтың ұлттық мемлекеттік университетінің кафедрасында, Ресей Федерациясының Биофизика институтының лабораторияларында анықталды.
Радиация әсерінен туындаған аурулардың жылдық көрсеткіші. Ең қауіпті элемент- радий Ra
Химиялық және иоңдалған радиоактивті элементтердің әсері тиді ме екен деген мақсатпен 501 адам, олардың ішінде, 201 бала арнаулы түрде анализден өткізіледі. Бұл адамдар Корнеевка елді мекендерінің тұрғындары болатын. Олардың денелерінен ешқандай гептил болмағаны анықталды. Осыған орай адамдардың денсаулығына ешқандай зиян келмегені байқалады. Тек бұрын әр түрлі сырқаттарға шалдыққан адамдардың ескі ауруларды қозғаны анықталды.
Байқоңыр космодромын жауып тастаған күнде Қазақстан Республикасы көптеген қолайсыз жағдайларға ұшырайтыны сөзсіз. Біріншіден, жергілікті халық жұмыссыз қалады. Екіншіден, Қазақстан Республикасы халықты әлеуметтік қорғаудан айырылып қалады. Қазақстан Республикасы көптеген мүмкіншіліктерден айырылып қалатыны байқалып отыр.
Байқоңыр космодромының пайдасыз жағын жан-жақты зерттеу — келешек жас ғалымдардың міндеті
