Просмотр содержимого документа
«Ма??ыстауда экотуризмді дамыту »
МаңғыстаудаЭкотуризмды дамыту
Жердегі гүлім, көктегі күнім - Маңғыстау Ақ махаббатым, мәңгілік жырым - Маңғыстау Тебіренбей қалай- қалай шыдарсың О, туған жер, шабыттың көзі шығарсың.
Джуматова А.М
Біздің Маңғыстау облысы Қазақстан Республикасының батысында орналасқан. Облысымыз Өзбекстан, Түрікменстан Республикаларымен, Каспий теңізі арқылы Ресеймен шектеседі.Өлкемізден мұнай, ұлутас өндірілетінін мақтанышпен айта аламыз. Облысымызда 5 аудан бар: Маңғыстау, Бейнеу, Түпқараған, Қарақия, Мұнайлы.
Біздің Маңғыстау облысы Қазақстан Республикасының батысында орналасқан. Облысымыз Өзбекстан, Түрікменстан Республикаларымен, Каспий теңізі арқылы Ресеймен шектеседі.
Маңғыстау десе аузымызға бірден Бекет ата немесе 362 әулие түседі."Маңғыстаудағы әулиелер саны-360, қырда - Бекет, ойда - Саназармен 362" деген қағиданың қатесіздігін айғақтай түседі. Қазақстандағы тарихи - мәдени ескерткіштердің 80 пайызы Маңғыстауда шоғырланған.
Маңғыстау десе аузымызға бірден Бекет ата немесе 362 әулие түседі."Маңғыстаудағы әулиелер саны-360, қырда - Бекет, ойда - Саназармен 362" деген қағиданың қатесіздігін айғақтай түседі. Қазақстандағы тарихи - мәдени ескерткіштердің 80 пайызы Маңғыстауда шоғырланған.
Экотуризм – бұл экожүйе тұтастығын бұзбау ақсатымен қаз қалпында сақталған табиғат орындарына саяхат жасау,осы аумақтағы табиғи және мәдени-этнографиялық ерекшеліктер туралы мағлұмат, түсініктер алу. Сол аймақтағы табиғатты қорғау және экотуризмді дамыту жергілікті тұрғындардың тұрмыс жағдайын түзеуге де игі ықпал етеді. Экологиялық туризм ұғымы, басты мақсаты туристердің экологиялық мәдинетін қалыптастыруды, табиғатқа үйірсектігін, оны қорғау қажеттілігін танып білуін айқындауға тиіс.экологиялық туризм қолда бар табиғат теңгерімін сақтауға және табиғаттық бағдарда тәрбиелеуге бағытталуға тиіс.
Экотуризм – бұл экожүйе тұтастығын бұзбау мақсатымен қаз қалпында сақталған табиғат орындарына саяхат жасау,осы аумақтағы табиғи және мәдени-этнографиялық ерекшеліктер туралы мағлұмат, түсініктер алу. Сол аймақтағы табиғатты қорғау және экотуризмді дамыту жергілікті тұрғындардың тұрмыс жағдайын түзеуге де игі ықпал етеді. Экологиялық туризм ұғымы, басты мақсаты туристердің экологиялық мәдинетін қалыптастыруды, табиғатқа үйірсектігін, оны қорғау қажеттілігін танып білуін айқындауға тиіс.Экологиялық туризм қолда бар табиғат теңгерімін сақтауға және табиғаттық бағдарда тәрбиелеуге бағытталуға тиіс.
Жоғарыда айтылған рухани элементтер іргелі болып табылады:
А)жеке адам тұлғасының толық дамып жетілуі;
Б)экологиялық сауаттылықты жетілдіру;
В) қоғам мәдениеті менморалінің қалыптасуы.
Экологиялық туризм,осымен бір мезгілде мемлекеттің инфрақұрылымын дамыта отырып, табиғат құндылықтарының қорғалуын ұштастыруға және мемлекеттік бюджетті толықтыруға мүмкіндік береді.
Облыста экологиялық туризмді дамытудың әлеуметтік-экономикалық алғышарттары, оны едәуір көлемде табиғат, қоғамдық,әлеуметтік және басқа да ресурстарды пайдалану есебінен,қолда бар нақтылы мүмкіндіктерді экономиканың табысты саласына айналдыру болып табылады.
Экологиялық туризм деп,ең алдымен адамның танымдық,ғылыми,өлке тану қажеттіліктерін қамтамасыз ететін,табиғаттың тікелей жануарлармен өзара іс-әрекеттерін,оның экзотикалық қайталанбас көрінісіндегі ашық табиғат жағдайында болуына бағытталған туризмнің бір бөлігі ретінде ұғынылады.Әлемдік практикада» орнықты даму»терминінің пайда болуымен экологиялық туризмді, табиғи және мәдени ресурстарды пайдаланудың экологиялық қауіпсіз тәсілі ретінде туризмнің орнықты даму нысаны деп атауға толық хақымыз бар. Осынау объектілерді танымдық,білімдік, ғылыми және өзге де мақсаттарға пайдалануға бағытталған,Экотуризмнің табиғат аумақтарымен,тарихи,мәдени,сәулет объектілерімен байланысты экологиялық туризмнің алуан-түрлігіне ықпал етеді.
Ғылыми бағыт-флора мен фаунаның құрып кету қауіпі төнген сирек кездесетін өкілдері олардың өмір сүру әдісі мен қасиеті туралы қажетті іскерлік және ғылыми ақпарат алуға байланысты экотуризмнің айырықша нысаны.Осы бағытқа табиғат аумағына бастап алып жүретін халықаралық кеңестердің, семинарлар мен конгрестердің тақырыбын табиғатпен өзіндік ерекшелікпен ұштастыратын конгрестік туризмді де жатқызуға болады.
Туризм Қазақстан Республикасы экономикасының маңызды,тез өсіп келе жатқан және келешегі мол секторлардың бірі болуда.Ендігі кезекте біздің облыс алдында туристерді қызықтырып тарта алатын жаңа экотуристік өнімдерді әзерлеу жөнінде ауқымды міндет тұр. Өңіріміздің бірегей биологиялық алуантүрлігі мен бай табиғи ресурстары экотуризмді ұйымдастыруға мүмкіндік береді.
Туризмнің осы бағыттағы басты басымдығы» бүлдірме» қағидасы болуға тиіс,кейінгі өскен ұрпақ дүниені қазіргі тіршілік қалпындағыдай күйінде көруге тиіс.Экотуризмді дамыту құнды да аса нәзік табиғи ресурстарын пайдалануға айырықша жан-жақты ойластырған тәсілді талап етеді.
Маңғыстау табиғатының астарлы сыры таңғажайып.Бір жағында ақшағыл сусыма құмды жағажайы бар жүздеген шақырымға созылып жатқан жартасты Каспий жағалауы жатса,екінші жағында жер шарындағы шөл даланың түгелге жуық үлгісін көз алдыңа келтіргендей керілген кеңбайтақ шөлейт жатады.Бір жағында құлама құздар мен тылсымға толы, терең ойпаттарыболса, екінші жағында Ақтаудың ақшаңқан шыңдары мен бұлт шалған Қаратаудың бұлдыр шыңдары,ондаған тау аңғарынан сылдырап аққан бал бұлақтары,төңірегі көк шалғынға бөлінген жасыл желекті жазира көрініс табады.Алыстан көз тартатын осының бәрі кім де болса осы өлкеде болғандардың жадында осынау қайтланбас сұлулық ұзақ уақыт сақталады.
Шерқала –тауы бұл ғажайып тау. Шеркаланың өзгешелігі оның тұлғасынан көрініс береді.Егер оны бір бүйірінен қарасаң, төбесі қашалып, ауқымды көлемге орнатылған қазақтың киіз үйін еске салады.Шерқаланың басқа бір тұсынан қарасаң,күжірейген жалды басын алдыңғы аяғына қойған,ұйқыдағы арстанды көзге елестетеді.Сондықтан да тау-Шерқала аталған.Бұл «Шер-қала»немесе арыстан қала деген сөз. Таулар біздің бойымызда бұрынғыдан да көбірек біле түсуге деген құмарлығымызды,қиялымызды оятып, көкжиекке қарауға талпындырады.
Каспий теңізінің шығыс жағалауы мен Үстірт қыраты жыл құстарының қшып келуі мен қайтуының негізгі жолдарының бірі болып табылады.Жыл құстарының Каспий жағасына көктеигі және күзгі ұшып келуі кезінде іс жүзінде суда жүзетін құстардың барлық түрін ұшыратуға болады.Каспий теңізі-бұл көлік магистралы ғана емес, сонымен қатар тұщы су көзі. Теңіз бірігей балықтарымен,ең алдымен бекіре балықтарының( қорытпа,бекіре,шоқыр) болуымен әйгілі,мұнда олардың әлемдік қордағы 90%бар№ Сонымен қатар осында Қызыл кітапқа енгізілген албырт балықта мекендейді.Каспий теңізі бірегей су айдыны,ол аптапты шөл даламен көршілес орналасқанмен,онда суық теңізде өсетін итбалық мекендейді.Тауларда қарақұйрықтар,арқарлр табындары мекендейді.акбөкендеркездеседі.Облысымызда мекендейтін Қызыл кітапқа енгізілген ұзын инелі кірпі,қарақал,үстірт муфлоны,сілеусін,жыртқыш сүткөректілерден:қасқыр,түлкі,сусар,қарсақты кездеседі.Біздің облыс аумағына қиылысып жатқан жерлерде жыланның 3түрі мекендейді:оқжылан,сужылан,төртжолақты сырғыма жылан.Олар Республиканың Қызыл кітабына енгізілген.
Жануарлар мен өсімдіктер дүниесін қорғау үшінҮстірт мемлекеттік биосфералық(1980ж),Ақтау-Бозащы(1986ж),қорықтары құрылған.Облыста табиғат,тарих,сәулет және археология ескерткіштерін қорғау жөнінде біршама жұмыстар жүргізілуде,олардың 139-ы республикалық және жергілікті қорғау санатымен мемлекеттік есепке алынған.Оның құрамында бірегей табиғат ландшафтары,флорасы мен Маңғыстаудағы табиғат ескерткіштерінің барлығы археологиялық,сәулеттік және тарихи-мәдени ескерткіштермен тікелей аумақтық байланыста жатыр.Олардың ғалымдар,тарихшылар,археологтар үшін және әрбір мәдениетті адам үшін баға жеткісіз маңызы бар.
Экотуристік маршруттар
Қарақия ойпаты-Қазақстан Республикасының ең төменгі нүктесі.Сырын ішке бүгіп жатқандай сезімге бөлегендіктен бе, оны тағы бірде тастүнек деп те атайды. Осынау ойпатқа түсе берген кезіңізде алдыңыздан мұхит деңгейінен132м төмен жатқан,бірінен-бірі өткенғаламат табиғат таңғажайыптары көрінеді.Адамдар осынау әсер үстінде төңірегіне қызыға қарап,айрықша көңіл-күйге әсер етеді
АҚ ЖАРТАСТАР ПАТШАЛЫҒЫНДА
Түбектің орталық бөлігі-Қаратаудың қарайған жоталары мен Ақтаудың ақ жоталарына дейін созылып жатқан таулар болып табылады « Ақ жартастар патшалығында» маршруты Маңғыстаудың шөл даласымен жүріп өтуге, өзіне тартатын әсерін сезінуге,тылсымды ақ жартастар арасын аралауға,су мен желдің қолтума туындысы-алып шартастармен ұшырасуға мүмкіндік береді.
ТАМШАЛЫ –МӨЛДІР ТАМШЫЛАР ШАТҚАЛЫ.
Туризм мен демалыстың ғажайып орындарының бірі-Тамшалының тамаша табиғаты болып табылады.Күнқағарлы бөрік кигендей жартас ені 40м тамшылы тұғырымен тұйықталады.Осы тұғырдан төмен қарай тамшы сорғалап,моншақ тамшылары табан тасқа соғыла сазды әуенмен әдемі әсерге бөлейді.
ҚАРАТАУ ЕТЕГІНДЕГІ ҒАЖАЙЫП ЖЕМСЕНСАЙ ШАТҚАЛЫ.
Маңғыстау- табиғаттағы бірегей құбылыс. Көсіліп жатқан шексіз жазығы көктемде көкжелектенсе,енді бірде күздің көркін асқақтата салтанат құрады.Келбетінің асқақтығымен және бояуымен таң қалдырар таулардың сырлы әлемі жаныңнан табылады.Бұралаңданған сүрлеу жол туристерді Жемсенсай шатқалына апарады.Жартастармен қоршалған шатқалдың тік қабырғалары ары қарай жұпар иісті өсімдіктер мен тап-таза салқын самал ауаға бөленген жерге әкеледі.Шатқалдың түпкір жағынан аласа бойлы ағаштарды көріп,олардың мұндай жерде өсуін сирек құбылыс екенін ұғынасыз. Сондықтан да олар Кызыл кітапқа енгізілген.
ЖЫҒЫЛҒАН ОЙЫЛЫМЫ
Маңғыстау жері-алуан түрлі нысандарының,бояуының қанықтығы мен бірегейлігінің шегі жоқ көрінісі.Мұнда күн қақтаған бірөңкей шөл дала,енді бірде көкжелекті ағаштар мен бұталар,хош иісті қалың өскен өсімдіктерге малынған самал ескен шатқалдар,енді бірде көз көрмеген ландшафты ойпаттар,енді бірде Қаратаудың қарауытқан және Ақтаудың ақшыл жоталары бірінен бірі астасып жатыр. Бұл табиғат сынды тамаша суреткердің қолдан құйған мүсіндерінің санамаланған бірнешеуі ғана. «Жығылған» ойылымына жай ғана көз салып көрсеңіз,Маңғыстау жері табиғаттың қолынан шыққан қымбат інжу-маржанға толы үлкен қобдиша екенін ұғынасыз.
ТҰПҚАРАҒАН МҮЙІСІ
«Тұпқараған мүйісінде» Форт-Шевченко қаласымен танысу,онда орналасқан Ново-Петровск бекінісі орналасқан мұражайлар мен аумақтар болу шаралары кіреді.Тұпқараған жағалауының табиғаты-қайталанбас өзіндік ерекше жаратылыс.»Дубский бағында» шағыл құмды жағажайда сылдырап аққан бұлақ пен көлеңкелі бақта болу-туристерді терең ризашылық сезімге бөлейді.
Саура шатқалы-ғажайып әлем.Қалың өскен жұпаргүлді жыңғылдар көмкерген бұралаңдаған сүрлеу жол бойымен төңірегін әсем жартастар қоршаған,оның етегінен аққан бұлақтардан құралған айдын көлге келуге болады.Алуан түрлі өсімдіктермен көмкерілген айдын көл тек осы жерге тән батпақ тасбақаларының тұрақты мекеніне айналған.
СУЛТАН ЕПЕ КЕШЕНІ
Султан-Епе жерасты мешіті. Ел арасында тараған аңыз бойынша Султан-Епе балықшылар мен теңізшілердің қамқоршысы болған, ондықтан да өз мешітін теңіз жағасындағы тау сілемінің шатқалына салған.Султан-Епе әулиенің қабірі мешіт қирандыларының қасында тұр,Көрікті тау шатқалыөте терең.Оның етегінен бұлақтар ағып жатқан жер демалуға қолайлы.
