Д?ниеж?зі хал?ыны? саны ж?не ?дайы ?суі

Батыс Қазақстан облысы Тасқала ауданы Ы. Алтынсарин атындағы ЖББО мектеп

Дүниежүзі халқының саны және ұдайы өсуі .Демографиялық саясат 10 сынып

Абдрахманова К. С.география пәні мұғалімі

Сабақтың мақсаты

• Дүние жүзі халқының саны, оның өзгеру  динамикасы, халық саны бойынша «Алғашқы ондық» елдерін анықтау, салыстыру;
• ұдайы өсуін  1,2 типіне жататын елдерді жіктеу; демографиялық саясат түрлерін ажырата білуге үйрету.
• Оқушылардың дүние жүзінің халқының саны әр түрлі болу себептерін түсіндіре білуге, ұдайы өсуінің елдердің даму деңгейімен байланыстылығы туралы ой тұжырымдауға дағдылындыру.
• Топтық жұмыс, белсенді оқыту, жұптық оқыту және өз беттерімен білім алуға дағдылындару.

өтілу жоспары:

І

Жүру

барысымен

таныстыру

ІІ

Топқа бөлу

ІІІ

Топ

ережесін

бекіту

VI ІІ

үйге тапсырма

беру

І V

Үй

тапсырмасын

пысықтау

VI ІРефлексия

Бағалау

V

Топтық

жұмыстар

Vi картамен

жұмыс

) Топтарға мәтінді оқып, танысуға тапсырма беру.

2) Әр топқа түсінгені бойынша ой-тұжырымдауға тапсырма беріледі.

1-топ:

Дүние жүзінің халық саны мен динамикасы.

2-топ:

Ұдайы өсу және оның типтері.

3-топ:

Демографиялық жарылыс және демографиялық дағдарыс елдеріндегі демографиялық жағдайларға сипаттама беру.

• Бірлесіп жұмыс жасау
• Бірі-біріміздің пікірін тыңдау
• Уақытпен санасу
• Белсенді қатысу
• Ытымақтастық
• Тыныштықты сақтау

Үй тапсырмасын тексеру

• БҰҰ – ның мақсаты?
• БҰҰ штаб пәтері
• ЮНЕСКО қандай ұйым, штаб пәтері қандай қалада?
• ЮНКТАД қандай ұйым, құрылған жылы.
• НАТО қандай ұйым ?
• ЕО- тың құрылған жылы мен штаб пәтері
• АСЕАН қандай ұйым?
• ОПЕК неше ел мүше, қандай ұйым?
• ФАО ұйымының мақсаты, мүше елдер менқұрылған жылы.

2.Жаңа материалдарды меңгеру кезеңі

Топтарға мәтінді оқып, танысуға тапсырма беру.

1-топ:Адамзаттың шығу тегі мен Жер шарында таралуы. Халық санағы.

2-топ:Дүниежүзі халқының саны. Демографиялық көрсеткіштер.

3-топ:Халық санының ұдайы өсуі. Демографиялық саясат.

Біз жер шарында қаншамыз? Бұл сұрақ баршамызды толғандырады? Ғалымдар біздің ғаламшарымызда 15 мың жыл бұрын, халық саны 3 млн адамнан аспаған деп болжайды .

Жер шарында халық санының өзгеруі

Көп мәселелер туындайды…

2013 жылы – 7095 000 000

Қазір жер шарында қанша халық тұрады?

Дүниежүзінде халық саны бойынша «Алғашқы ондық елдері»

Қытай, Үндістан, АҚШ, Индонезия, Бразилия, Пәкістан, Бангладеш,Нигерия, Ресей, Жапония.

Халық санының қарқынды өсуі

XX ғасырдан бастап халық санының қарқынды өсуі байқалды. Қазір халық саны 80 – 85 млн. адамға өсті.

Соңғы 2000 жылда халық саны екі есе көбейеді.

Дүниежүзі халық санына әсер ететін факторлар:

• Табиғи- биологиялық жағдай ;

• Әлеуметтік- экономикалық жағдайлар ;
• Денсаулықты сақтау деңгейі;
• Соғыстар;
• Терроризмдер;
• Жол апаттары;
• Табиғат апаттары;
• Репрессиялар;
• Экологиялық жағдайлар .

Ө Тө – қолайлы. Т Т = Ө Тө – жоқ." width="640"

Халықтың табиғи өсімі:

Т өсім = Т ( туу ) – Ө ( өлу ).

абсолютті көрсеткіш

1000 адамға шаққандағы есеппен алынады.

Т Ө Тө – қолайлы.

Т

Т = Ө Тө – жоқ.

Халықтың табиғи өсімінің:

• Салыстырмалы көрсеткіші 1000 адамға шаққандағы промилле %0 өлшем бірлігімен есептеледі.
• Туу коэффициенті
• Өлу коэффициенті
• Табиғи өсу коэффициенті
• Адамның өмір жасының орташа ұзақтығы.
• Қазақстанда адамның өмір жасының орташа ұзақтығы әйелдер 74 жас, ер адамдар үшін 64 жасты құрайды.

Демографиялық жарылыс- халық санының күрт өсуі.

Демографиялық дағдарыс- халықтың ұдайы өсуінің тежелуі

Халық санының ұдайы өсуі

Халық санының ұдайы өсуі дегеніміз- адамзаттың үздіксіз жаңарып, ауысып отыруын қамтамасыз ететін туу мен өлу және табиғи өсу көрсеткіштерінің жиынтығы.

Халы қ санының ұдайы өсуінің типтері

Халықтың ұдайы өсуінің типтері

Туу

Дәстүрлі

Өлу

өте

жоғары

Өтпелі

Қазіргі

Табиғи өсу

жоғары

жоғары

Аймақтар

өте

жоғары

төмен

өте төмен

төмен

Африка мен Азияның мешеу елдері

жоғары

Латын Америкасы, Азия, Мұхит аралдары

өте төмен

Еуропа елдері,АҚШ, Аустралия Одағы, Канада

Депопуляция немесе демографиялық дағдарыс -

• Д ағдарыс - әлеуметтік, экономикалық, табиғи ықпалдардың әсерінен белгілі бір аймақтағы (елдегі, облыстағы, аудандағы) халықтың ұдайы өсуінің тежелуі
• Демографиялық дағдарысқа соғыс, әлеуметтік, экономикалық жағдайлар, мемлекеттің демографиялық саясаты т.б. тікелей әсер етеді. Қазақ халқы 20 ғасырда (1916 - 22) бірінші Демографиялық дағдарысқа ұшырады. Қазан төңкерісі мен Азамат соғысы жылдарында шаруашылықтың күйзеліске, халықтың ашаршылыққа душар болуынан елдегі халықтың 19% - і (яғни 950 мың қазақ) оапт болды. Сонымен қатар, шет елдерге (Қытай, Монғолия, Ауғанстан, Иран, Түркия) 400 мың халық біржола қоныс аударды. Екінші Демографиялық дағдарыс 1931-32 ж басталды. 1932 жылғы ашаршылықтың кесірінен 2 млн 300 мың адам өлді. Осы кезде 900 мың қазақ жан сақтау үшін шет аймаққа көшті. Ал 2 – дүниежүзілік соғыста 600 мыңдай қазақ шығын болды. Сөйтіп үш рет соққан Демографиялық дағдарыстың салдарынан Қазақстаннан біржолата көшіп кеткендерді қоса есептегенде, қазақ халқы 4,5 млн адамға кеміген. Демографтардың топшылауы бойынша, егер мұндай Демографиялық дағдарыс болмаса, қазақ халқының саны бұл күнде 25 млн-ға жеткен болар еді.

Халықтың табиғи өсуі төмен елдердің басты проблемалары:

• Халық санының азаюы;

• Еңбек ресурстарының жетіспеуі;
• Егде адамдардың санының көбеюі;
• Көш- қоң миграцияның көп болуы;
• Зейнеткерлікке шығатын жастағы адамдар санының көбеюі;

Халықтың табиғи өсуі өте жоғары елдердің басты проблемалары: :

• Халық санының жедел өсуі;
• Балалар санының үлесінің жоғары болуы;
• Жұмыссыздық;

Дамыған елдерде жұмыс көздерін іздеу;

• Әлеуметтік жағдайлар .( аштық, ауру түрлері, медициналық көмектің жетіспеуі; кедей отбасылар)

Admin:

Халықтың ұдайы өсуінің типтері әртүрлі дүниежүзі аймақтары

Демографиялық саясат

Демографиялық саясат – елдің демографиялық проблемаларын шешу мақсатында мемлекет тарапынан табиғи өсуді реттеуге бағытталып, жүргізілетін шаралар жиынтығы .

Жоғары дамыған елдердің демографиялық саясаты:

• Жас отбасыларға көмек;
• Балаларға ай сайын жәрдемақы төлеу;
• Жүктілік демалыстың төленуі;
• Көпбалалы отбасылар мен жас отбасыларға тұрғын үйлер бөлінгенде жеңілдіктер беру;
• Балабақшалардың көп болуы;
• Некеге тұру жасын өзгерту;
• Ажырасқан отбасылардағы ана мен балаға көмек беру;
• Түсік жасатуға тиым салу (Германия);
• Аналар мен балаларды қолдау;

Дамушы елдердің демографиялық саясаты:

Қытай: Бір отбасына- бір бала.

Үндістан: Біздер екеуміз- бізге екеу ғана.

• Баланың дүниеге келуіне үкіметтен рұқсат алады.
• Некелесу жасы ер адам-22 жас, әйел адам- 20 жас.
• Жастарға оқу кезінде некеге отыруға тиым салынады.

• Бірінші балаға жәрдемақы төленеді.
• Халықтың денсаулығын сақтауға көп көңіл бөлінеді.
• Ерте некеге отыруға тиым салынады.

Картамен жұмыс

• 1-топ:
• Атластан халық саны бойынша халық саны көп«Алғашқы ондық» елдер мен халық саны аз елдерді анықтау.
•  
• 2-топ:
• Ұдайы өсудің 1,2,3 типтеріне жататын елдерді атластан анықтау.
•  
• 3-топ:
• Демографиялық дағдарыс және жарылыс елдерін анықтау мен Венн диаграммасымен түсіндіру .

«Қызықты сандар» қызықты мәліметтер

Жыл сайын дүние жүзінде 140 млн адам дүниеге келеді әр секунд сайын 3 адам әр минут сайын 175 адам әр тәулікте 250 мың адам Демографтардың есептеулері бойынша адамзат тарихында жер шарында 80 млрд астам адам дүниеге келген екен. Ең көп балалы ана осыдан 200 жыл бұрын Ресейде өмір сүріпті. Ол дүниеге 69 бала әкелген екен. 16 жұп – егіздер 7 рет – 3 егізден 4 рет – 4 егізден туыпты. Соның ішінде бала кезінде 2 ғана баласы қайтыс болды. Қалған 67 баласын ер жеткізген.

Бекіту, Рефлексия арқылы сабаққа қорытынды жасау.Стикермен ұсыныс ілу.

Бағалау

Әр топтың топ басшысы критериялар бойынша өз тобының мүшелерін бағалайды,

  Үйге тапсырма беру

20 параграфты оқу. «Тасқала ауданының халқы» туралы эссе жазу;