Металлургия кешені.?ара ж?не т?сті металлургия.

Сабақ№__22-23 Сыныбы____9_____Күні_26.11.2014_

Тақырыбы:Металлургия кешені.Қара және түсті металлургия.

Мақсаты:

Білімділік: Оқушыларға Қазақстан металлургия кешенінің құрылымы, заңдылықтары жөнінде түсіндіру.

Дамыту: Өз бетінше ізденіспен шығармашылық тұрғыда жұмыс істеуге дағдыландыру. Өз ойларын еркін де сауатты, нақты жеткізу қабілеттерін арттыру.

Тәрбиелік: Жан-жақтылыққа, ізденімпаздыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру.

Болжамдап отырған нәтиже:Қазақстан металлургия кешенімен танысқан тұлға.

Сабақтың типі:Жаңа білім беру сабағы

Сабақтың түрі:Аралас сабақ

Сабақтың әдісі:1. Тест жұмысы. 4. Картамен жұмыс.

2. Әңгіме-дәріс. 5. Тірек-сызбамен жұмыс.

3. топтық тапсырма 6. Топтық жұмыс.

Сабақтың көрнекілігі:Интерактивті тақта,Қосымша деректер, оқулық, кескін карта, атлас картасы т.б.

Сабақтың жоспары:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

Тест жұмысы..

Қорытындылау.

ІІІ.Жаңа сабақ.

1. Әңгіме-дәріс.

2. Топтық жұмыс.

3.Кестемен жұмыс.

4. Топтастыру.

5. Тірек-сызбамен жұмыс.

6. Қорытындылау.

IV. Жаңа сабақты бекіту.

Сұрақ-жауап

V. Қорытындылау, бағалау.

VI. Тренинг «Менің еліме тілегім» рефлексия 2 жұлдыз 1 ұсыныс.

VІІ.. Үйге тапсырма беру.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушыларды түгендеу, топқа бөлу,топ басшыларын тағайындау,бағалау парағын беру,оқу құралдарын дайындатып, зейіндерін сабаққа аударту.

«Қызығушылығын ояту»(сабақтың тақырыбын анықтау)

Қорғасынды көрдің бе,

Аққан Қаратаудағы,

Алтын шыға Алтайдан,

Жарқырап күндей жайнады.

Қарсақпайдан мыс ағып,

Бұлақтайын саулады,

Мақта көктеп Шымкенттен,

Ақтөбенің егіні,

Өрге өргелен өнімі.

Ембі-нефті жерінен,

Мұнай атып парлады...

Сұрақ қою:өлең не туралы?Қорғасын,мыс,алтын дегеніміз не?Олай болса біздің сабағымыз неге байланысты болуы мүмкін?Бүгінгі сабағымыздың мақсаты қандай?онда дәптерімізге бүгінгі күнді,сабақтың тақырыбын жазамыз.

Жаңа сабағымызды бастамас бұрын үй жұмысын тест арқылы тексерейік.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру

1Мұнайкенорындары

А) Доссор, Теңіз

В) Майкүбі, Кемпірсай

С) Өзен, Екібастұз

D) Торғай, Қоңырат

Е) Құмкөл, Саяқ

2 Қазақстанның негізгі табиғи газ қоры шоғырланған жер:

A) Ақтөбе

B) Шымкент

C) Павлодар

D) Қарағанды

E) Өскемен

3 Екібастұз көмірінің басты қолдану бағыты:

A) ЖЭС, МАЭС-да жағылады

B) Шетелгешығарылады

C) Металлургия өнеркәсібіндепайдаланады

D) Қостанайғатасымалдайды

E) Атырауғатасымалдайды

4Қазақстандағыкөмірдіашықәдіспенөндірукенорны:

A) Қарағанды

B) Екібастұз

C) Обаған

D) Қаратау

E) Қарағайлы

5Көмірді ашық әдіспен алатын ең ірі кесінді:

A) “Центральный”

B) “Степной”

C) “Восточный”

D) “Северный”

E) “Богатырь”

6 Қазақстан көмірінің жалпы қоры (млрд. т) :

A) 180, 0

B) 65,7

C) 138,4

D) 176, 6

E) 168, 8

7 Отын-энергетика кешенініңсалалары

А) Көмір, металлургия

В) Көлікжәнеауырөнеркәсіп

С) Отын, энергетика

D) Энергетика, химия

Е) Металлургия, көлік

8 Қазақстандағынегізгіотынбазасы

А) Торғайалабы

В) Леңгіралабы

С) Қарағандыалабы

D) Майкүбіалабы

Е) Шұбаркөлалабы

9 Қазақстанда мұнай өңдеу зауыттары орналасқан қалалар

А) Қостанайда, Петропавлда, Көкшетауда

В) Семейде, Өскеменде,Алматыда

С) Атырауда, Шымкентте, Павлодарда

D) Таразда, Қарағандыда, Ақтөбеде

Е) Қызылордада, Талдықорғанда, Астанада

10Өзіндікқұныеңарзанкөміралабы

А) Қарағанды

В) Майкүбі

С) Екібастұз

D) Шұбаркүл

Е) Обаған

Қорытындылау.дәптерлерімен алмасып жауаптарын тексереді,бағасын қояды.

9-10 «5»

8 - «4»

6- «3»

ІІІ.Жаңа сабақ.

1. Әңгіме-дәріс.Жаңа сабақ әңгіме-дәріс беруден басталады.

Металлургия кешені.Қара және түсті металлургия.1топ қара металлургия, ал 2 топ түсті металлургия тобы.

Ауыр өнеркәсіптің басты саласының бірі-металлургия.Ол екі саланы қара және түсті металлургиясын қамтиды.

         Қазақстандағы қара металлургия негізі 1938 жылдан бастап қаланып, екінші дүниежүзілік соғыс кезінде қалыптасқан жас сала.       

  Қара металлургияның негізгі шикізаты – темір кені. Республикамыз темір кен орындарына өте бай. Оның ішінде, ірі темір кен орындарының қатарына Қостанай облысы Торғай иінінде Соколов-Сарыбай, Лисаков, Қашар, Аят, Орталық Қазақстан аумағындағы Атасу, Қаражал кеніштері жатады. Жылына 30-40 млн т темір кенін өндіретін Соколов-Сарыбай кен байыту комбинаты жер бетіне жақын орналасқан темір кенін өндіруге маманданған. 

        .1949 жылы Соколов-сарыбай кен орнын ұшқыш Сургутанов ашқан.Ол өзінің кішкентай ПО-2 ұшағының Сарбай көлінің ұшып жүріп, тұсбағардың тілшесінің өзгеретінің байқаған.

         Қазақстанда металлургиялық зауыт салу туралы бірінші мемлекеттік құжат 1942 жылдын сәуірінде шықты. Темір кені қорынан Қазақстан дүниежүзінде 8, ал ТМД-да 3 орында.

Республикамыздың түсті металлургия өнеркәсібінде түсті металлдарды өндіру,байыту,балқыту және металл қалдықтарын өңдеу іске асырылады.

1730 жылдан 1832 жылға дейінгі бір ғасыр ішінде Қазақстанның Алтайындағы қазіргі ірі кен орындары-Березов,Николаев,Риддер,Зырян,Белусов,Крюков,Сокол ашылды.Қазіргі уақытта еліміз түсті металдарды дүниежүзінің 30-дан астам елдеріне экспорттайды.

Елімізде алтынның- 224,күмістің -100,вольфрамның -16,бокситтің-20,никель мен кобальттың-30 т.б.кен орындары бар.Дүниежүзі бойынша вольфрамның қорынан -1,алтыннан -8, орында

         Қазіргікездеқараметаллургияныңтолықциклдіжәнеқайтақорытуөндірісорындары бар. Қара металлургия өнеркәсіптеріндетеміркенінөндіріп, шойын, болатбалқытып, прокат жәнеферроқорытпалардыжасапшығарады. Қара металлургия өнімі – темір мен көміртектіңқорытпасы. Оныңқұрамындасоныменбірге – кремний, марганец, фосфор, күкіртэлементтері де болады. Қараметалдыңқасиеті, негізінен, оныңқұрамындакөміртектің аз не көпболуынабайланысты. Егертемірқорытпасындакөміртектіңмөлшері 2%-дан аспайтынболса, оны болатдепатайды, ал 2%-дан 6%-ғадейінболса, ондайқорытпанышойындепатайды. Шойындытеміркеніненкенқорытатынпештеөндіреді. Ал болатты мартен, конвертор, электрпештеріндебалқытыпалады. Болаттандайынөнім – прокат алынады.

2.Топтық тапсырма:әр топ ватманға класстер,кесте т.б сызып бір біріне түсіндіреді.5 мин.
I –топ. Қазақстандағы қара металлургия және оныңдамуы?
II-топ. Түстіметаллургияныңорналасуерекшеліктері.
Еңбекқорына 
Шикізатқажақын 
орналастыру.
Отынға 
Көлікбайланысына 

3.Сөйлемдіаяқта –әр топтан 1-1 ден оқушы шығып сөйлемді аяқтайды.
1. Болаттан дайын өнім-- . ...прокат алынады...................., ..................., 
2. ТүстіметаллургияныңАлтайдағыірікенорындары........ ......березов,николаев,риддер,зырян,белусов.,крюков,сокол..

3.Тараз қаласында 2007 жылы ашылған ......3-ші......металлургия зауыты жұмыс істейді.
4. Түсті металлургия .....ауыр, жеңіл,сирек кездесетін. . ..........болып бөлінеді.

5.Ірі Темір кен орындары.......соколов-сарыбай,лисаков,қашар,әйет,атасу,қаражал...
6. Ауыр түсті металдарға ......мыс,қалайы,қорғасын,мырыш,никель......... жатады. 

7.Республикамызда ...Теміртау.....қаласында ....толық цикілді қара.металлургия ..зауыты жұмыс істейді.
8.Қазақстан жылына ...15-20 тонна ..алтын өндіреді.

4.Картамен жұмыс
Картаны пайдаланып, темір, маргенец, хромит кен орындарының орналасуын анықтаңдар.
Кескін картаға түсті металлургия кен орындарын және зауыттарын түсіріңдер.

5. Кестемен жұмыс.Кесте арқылы түсті металдар тобын түсіндіру.

Ауыр	Жеңіл	Қымбат	Баяу балқитын	Сирек кездесетін
Мыс, қалайы, қорғасын, мырыш, никель.	Алюминий, магний, титан.	Алтын, күміс, платина.	Вольфрам, молибден.	Уран, германий т.б.

1 деңгейлік тапсырма.

Картадан негізгі металлургиялық базаларды,түсті металлургия орталықтарын көрсет.

2 деңгейлік тапсырма.

А) Түсті металлдарды өндіру кезінде ең қымбатқа түсетін қандай металдар? (алюминий,титан,магний)

Б) Алюминий зауыты неге Павлодардаорналасқан?Дәлелде(проблемалық ситуация)

В)Арқалықтан-Павлодарғадейінқашықтық 2000 км,1т алюминий алуүшін 2 т глинозем,18000 кВт сағатэлектрэнергиясыжұмсалады. Темір жолмен 1 т глинозем тасымалдауға 3000 тг шығын жұмсалады.Арқалықта 1 кВт электр энергиясы 2 тг,Павлодарда 1 тг.Шығын қай қалада аз жұмсалады,зауытты қай қалаға орналастырған тиімді?

Түсті металлургия кәсіпорындары.

Кәсіпорындары	Орталықтары
Толық циклды металлургия комбинаттары	Теміртау
Ферроқорытпа зауыттары	Ақтқбе,Ақсу
Қайта қорыту металлургия комбинаттары
Мыс балқыту зауыттары	Жезқазған,Балқаш
Алюминий зауыттары	Повлодар алюминий зауыты
Қорғасын-мырыш комбинаттары	Өскемен ,шымкент

ІҮЖаңа сабақты бекіту.
«Иә,жоқ» сұрақ-жауап, яғни жауаптарын дәлелдеу.

1.Түсті металлургия өнеркәсібі 1730 жылдан бастап дамыды.«Иә,жоқ»
2.Алғашқы түсті металдар Алтайда табылды. «Иә,жоқ»
3.Риддер полиметалл комбинаты алғашқы кәсіпорын. «Иә,жоқ»
4.Түсті металдар бағалы қасиеттерімен ерекшеленеді. «Иә ,жоқ»
5. Түсті металдардың ең көп тарағаны-никель. «Иә,жоқ»
6.Жезқазған, Балқаш қалаларында мыс балқыту комбинаты бар. «Иә,жоқ» 
7.Мыс пен қалайыдан жез алынады. «Иә,жоқ»
8.Мельхиор мыс пен никель қосылысы. «Иә,жоқ»
9.Мыс пен мырыштан қола алынады. «Иә,жоқ»
10.Мыс зауыты шикізат көзіне жақын орналасады. «Иә,жоқ» 
11.Мыс колчеданының негізі-мыс кені. «Иә,жоқ»
12.Өскемен қорғасын-мырыш комбинаты шикізатын Қаратаудан алады. «Иә,жоқ»
13.Полиметалл кені құрамында көп элементтер бар. «Иә,жоқ»

V. Қорытындылау, бағалау. Топ басшылары бағаларын айтады.

VI. Тренинг «Менің еліме тілегім» рефлексия 2 жұлдыз 1 ұсыныс.

VІІ.. Үйге тапсырма беру.

Үйге: Қазақстанның металлургия кешені..Кескін картаға металлургия орталықтарын түсіру.

Өткізілген сабаққа мұғалімнің өзіндік талдауы.

Күні: 26.11.2014ж

Сынып: 9

Пән: география

Мұғалім: Сұлтанов Қ.Қ.

9 сыныпта барлығы 11 оқушы ,6 ұл бала,5 қыз бала.Олардың ішінде үздік-1,екпінді-1 қалғаны қанағаттанарлық бағаға оқиды.Сынып бойынша үлгірімі-100, сапасы-16,6.Ал пән бойынша үлгірімі-100,сапасы -63.

Кестеге сәйкес 3 сабақ,жоспар бойынша № 23 сабақ.

Сабақтын тақырыбы:Қазақстанның металлургия кешені.Қара және түсті металлургия.

Мақсаты:

Білімділік: Оқушыларға Қазақстан металлургия кешенінің құрылымы, заңдылықтары жөнінде түсіндіру.

Дамыту: Өз бетінше ізденіспен шығармашылық тұрғыда жұмыс істеуге дағдыландыру. Өз ойларын еркін де сауатты, нақты жеткізу қабілеттерін арттыру.

Тәрбиелік: Жан-жақтылыққа, ізденімпаздыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру.

Сабақтың түрі: жаңа,аралас сабақ
Сабақтың әдістері: Ой қозғау, сұрақ жауап, мұғалімнің түсіндіруі,топтық жұмыс,баяндау,картамен жұмыс, класстер,венндиаграмасын құру,рефлексия.
Сабақтың көрнекілігі: Интерактивті тақта,Атлас,оқулық,т.б.

Сабақтың формасы: топтық,жеке

Пәнаралық байланыс: химия

Сабақтың кезеңдері.

1. Ұйымдастыру кезеңі. 5.Бекіту. «иә», «жоқ»

2. Үй жұмысын тексеру.(тест ) 6.Бағалау.(топ басшылары бағалайды)

3. Жаңа сабақ. (мұғалімнің түсіндіруі) 7.Рефлексия(өз ойларын,ұсыныстарын жазады)

4. Топтық жұмыс. (сөйлемді аяқтау,картамен)8.Үй тапсырмасы.

Сабақтың тақырыбына байланысты көрнекіліктер таңдалды.Оқушыларды 2 топқа бөлдім.1-ші топ Қара металлургия. 2-ші топ Түсті металлургия. .Үй жұмысын тест арқылы тексердім.

Жаңа сабақты өзім қысқаша түсіндіруден бастадым..Класстер құрып бір біріне түсіндірді.Сөйлемді аяқтау арқылы білімдерін толықтыру,Кескін карта мен жұмыс жасау арқылы кен орындары жайлы білді.

Бекіту кезенінде қойылған сұрақтарға «иә», «жоқ» деп жауап беру арқылы тексерілді.

Рефлексия жүргізілді-сабақ бойынша өз ойларын,ұсыныстарын жазды..

Топ басшылары бағалады.Мен келіспеген бағамды айтып,өз бағамды қойдым.

Үй жұмысы берілді.

Сабақ нәтижесіне жетті,алға қойған мақсатым жүзеге асырылды.