Арал те?ізі ж?не оны? тартылуы.

Арал теңізі

Және оның тартылуы

Дайындаған:Аманбек Нұржан

Сыныбы:7”в”

2010 жыл

Арал теңізі – жас Тұран тақтасының үстінде орналасқан тұйық көл.

Ауданы: 66 мың км ²

Қазіргі Аралдың жасы 8-10 мың жыл шамасында.

Ұзындығы 428 км, ені 235 км.

Суының көлемі жағынан Қазақстанда, тіпті бүкіл ТМД елдерінде 2-ші, ал Дүниежүзі бойынша 4-ші орынға ие көл.

Геологиялық тарихына қарағанда,

Каспий теңізінен едәуір жас.

Арал теңізінің тұздылығы табиғи жағдайда 9-11 ‰ болатын. Соңғы 40 жылда суармалы жер ұлғайды, Шардара, Арнасай, Сарықамыс бөгендері пайда болды. Соған байланысты теңіздің тұздылығы 35 ‰-ге жетті.

Теңіз суының түсі қара көк, мөлдірлігі 25 м. Теңіз суы тұнық. Бұндағы органикалық дүние Каспий теңізіне қарағанда әлдеқайда кедей. Теңізде балықтың 20-дай түрі бар. Кәсіпшілік жөнінен құндылары: бекіре, сазан, қаяз, шабақ, ақмарқа ауланады. Жерсіндірілген балықтардан каспий шоқыры мен балтық салакаласын атауға болады.

Арал теңізінің тартылуы

Тартылуының салдарынан болған жағдайлар

Ара л теңізін апа тт ан сақтау үшін кө пт еген жоба лардың ұсынылғаны белгілі. Алайда оларды ң көпшілігі теніз д і толтыруды емес , оны тек бүгінгі деңгейде ұ ста п қ алуды көздейді. Ол ұ сыныстар мынандай болатын:

1. Сыр және Амудария өзе нд еріні ң суларын тиімді п айдалану;

2. О ң түстіктен солтүстікке карай Возрождение аралын пайдаланып дамба салу. Кіші Аралдан т ұ з өндіріледі, ал Үлкен Арал Сыр және Аму д ария есебінен са қ талады;

3. Жел тұрғанда аспаннан тұз жаумас үшін жа ғ алауларға сексеуіл т.б. жасыл желек а ғ аштарды отырғызу;

4. Арал айма ғ ын Иран е ліндегідей ж е р асты суларымен камтамасыз ету;

5. Сібір өзендеріні ң бір бөлігін Аралға бұру.

Бұл шаралардың теңізді бұрынғы қалпына келтіре алмайтыны анық. Әрине Сібір өзендерінің бір бөлігін Аралға тарту ғ а болар еді, біра қ ол біріншіден қ ымбат қ а түседі, екіншіден Ресей оған келісе коймайды.

АҚШ, Жапония, Канада ғалымдарының Арал теңізінің суын бұрынғы деңгейіне жеткізу үшін 200 миллиард доллар қажет дейтін көрінеді. Аралды бұрынғы қалпына келтіру үшін іргелі зерттеу жолымен Каспий-Арал каналының ғылыми-техникалық дәлелдемесі жасалынады. Сол жоба бойынша Арал апатын шешу үшін 300 млн доллар жеткілікті екеніне көз жеткізген.