Большие буквы по книге «Қазақстан елімен сиқырлы саяхат. Волшебное путешествие по стране Казахстан».

Большие буквы по книге «Қазақстан елімен сиқырлы саяхат. Волшебное путешествие по стране Казахстан».

Цель: Воспитание чувства патриотизма, любви к Родине, природе; уважение и развитие интереса к культуре и историческому наследию казахского народа; знакомство с книгами о Казахстане; интерес к чтению.

Оборудование: «Қазақстан елімен сиқырлы саяхат. - Волшебное путешествие по стране Казахстан» (Шымкент: Шикула и К, 2003г); книжная выставка, мультимедийная презентация-сопровождение, карточки с буквами и заданиями, удочка с магнитом.

Ход.

Мұғалім:

Қайырлы таң, қурметті оқушылар!

Барлықтарыңды « Бас әріптер» ойынына қош келдеңдер дейміз. Бүгін 5 сынып оқушылары өз білімдерін көрсетеді, әр тапсырма орындаған сайын бір-бір бас әріпті жинайтын болады.

Библиотекарь: Здравствуйте, дорогие друзья! Сегодня вы присутствуете на игре « Большие буквы». Эта игра для тех, кто за словом в карман не лезет, и у кого слова не расходятся с делом.

С нами играет сборная команда-5-х классов. ( Представление каждого участника- 6 игроков, у детей бейджики с именами).

Сегодня нас ждут интересные приключения. И поможет нам в это вот эта книга. Вместе с героями мы отправимся в волшебное путешествие по стране Казахстан.

Мұғалім: (текст со стр.6) Көгілдір өзен жағасында, жап-жасыл көкорай шалғында. Ақ Ботақан өмір сүрген екен. Ол көкте жүзген бұлттай ақшаңқан болыпты, күнде таңертең әжесі Үлкен Ақ Інген ішкізетін сүт секілді аппақ бопты.

Барлық ботақандар сияқты ол да қиялдағанды жақсы көретін. Ол күндердің бір күнінде саяхатқа тартып кетуді армандайтын. Сондықтан да таңның атысынан күннің батысына дейін түрлі кітаптар оқитын еді. Ол тарих пен география туралы кітаптарды мектеп кітапханасынан тауып алатын Сонымен қатар оның Құлыншақ-Тұлпар, Балапан-Бүркіт, Бала-Барыс сияқты өте сенімді достары бар еді Ол достарын қасынан, арман-қиялынан еш уақытта қалдырмайтын .Сонымен, міне, бір кезде...

Библиотекарь: Однажды на день рождения Верблюжонку подарила бабушка подарок, значение которого друзьям предстояло разгадать. Эта был старый потертый қоржын дедушки, знаменитого путешественника Ак-бора, в котором друзья нашли пучок ковыля, кусочек горного хрусталя, песок в мешочке, ковш для воды и картину, вышитую шелком на бархате.

Так и этак гадали друзья и догадались, что это не просто картина , а карта нашей страны. И загадку загаданную бабушкой, разгадали,- ковыль растет в нашей степи, песок привез дедушка из пустыни, горный хрусталь- из дальних гор ...

Мұғалім : Достар шағын керуен боп тізіліп, соқпақпен сергек басып келеді. Бірнеше сағат жол жүргеннен кейін жолаушылар шағын-шағын шоқыларды көрді .Көрді де соларға қарай беттеді. Осы маңда ,кітапқа жазылған ата сөзіне қарағанда ,ең басты үш жол тұйісетін асу бар болу керек.

Жартастағы мына салт аттының қатарына ойып түсірілген белгіні көрдіңдер ме ? Бұл- таңба .Қазақ руларының баршасына жуығында өз белгісі, ягни таңбасы болған. Олар таңбаларын жартастарға қашайтын, жол бойларындағы тастарға ойып салатын. Соларға қарап далада келе жатқан жолаушы адастырмайтын жол табар еді .Иесін ажырату үшін таңба малға да салынатын-ды.Жартастағы белгіні көрген әрбір адам өзінің қай тайпаның жерінде тұрғанын біле қоятын еді.

Сонымен, таңба дегеніміз болашақ елтаңба үлгісі болатын. Елтаңба әрбір мемлекетте бар Елтаңба мен ту- басты мемлекеттік рәміздер .

Библиотекарь: Назовите еще символы независимого государства? ( Гимн, валюта,Конституция- Основной закон).

Что бы команде заработать 1-ую большую букву , надо за 1 мин. Среди предложенных карточек со словами выбрать 6 , на которых написаны слова обозначающие части герба. ( Шанырак, звезда, тулпары, крылья, уыки, Казахстан).

А теперь переверните выбранные карточки, на обратной стороне вы видите буквы. Если вы правильно выполнили задание, то из данных букв у вас должно получиться слово из 6-ти букв. (Символ) .

Молодцы! Да , это слово символ. Как уже было сказано, у каждого государства есть символы независимости. Вы справились с первым заданием и за это получите большую букву С.

Обратите внимание на первый раздел нашей выставки «Туған жер- алтын бесік. Родная земля- золотая колыбель». Здесь выставлены книги, из которых мы можем многое узнать о государственных символах, о столице нашего государства. ( Краткий обзор представленных в разделе книг).

А еще вы можете получить восклицательный знак, который поможет вам в финале нашей игры. Согласны? Тогда вам задание- назвать 12 слов начинающихся с буквы С ( каждый участник по 2 слова по очереди)

Молодцы, вы зарабатываете! А нам пришло время возвратиться к нашим друзьям-путешественникам...

Мұғалім : ( стр 28-48) Көмескі сүрлеу достары кешке қарай асуға бастап келді.

Асудан үш жол басталады екен: біреуі батысқа, келесі жол шығыска, ал үшіншісі солтүстікке бет алған.

Биіктен ғажап көрініс ұрды . Жер бетін жіңішке көгілдір жыландай ирелендеген өзендер, күн сәулесін қоргасындай шағылыстырып сұр жыланша бұралаңдаған асфальт жолдар шимайлаған.

Асудың солтүстігінен жасыл дала мұнартады. Ал оң жақты биік таулар төбесі шошақ ақ бөріктерімен аспанды тіреп тұр .Олардың үстінен бүркіт маңғаз да баяу қалықтайды...

Саяхатшылар картаны жерге жайып қойып, үңіліп қарауға кірісті.

Қазақстан- ежелгі ел ,бірақ әлемнің қазіргі картасынан ол таяуда ғана 1991 жылы орын алды. Әжей картаға ашық көк жібек жіптермен өзендерді, сары түсті жіппен Қазақстанның көп бөлігін алып жатқан куаң далаларды кестелепті. Ашық жасыл жіптермен әжей даланы, сары жіппен шөлді, ал қою жасыл жіппен шыршалы ормандарды салыпты.

Ал енді шешейік, қалай қарай барамыз?

-Әрине, қырға!-деп шыдамсыздана тыпыршыды Құлыншақ-Тұлпар-Қең далаға, салқын самалға кеттік!

- Мен таудан бастаған дұрыс деп ойлаймын Бала-Барыс өз ұсынысын айтты- Тауда қонырсалқын ауа бар Шүйгін шөпті жайлау мен қозы-құйрық, жеміс-жидек толы орман бар. Ыстықтан да, жаңбырдан да қорғануға болады. Әрі тау басынан алыс-алыс жерлер көрінеді.

-Маған салсаң, дүниеде қуаң даладан өткен тамаша жер жоқ !– деп күрсініп қойды Ботақан –Даладан бері соққан ыстық жел жусанның кермек те тәтті жұпар иісін осы жерге дейін жеткізіп тұр, тіпті рақаттан басың айналады. Ұзақ сапар кезінде шөлдегі бұлақтан ішкен судан дәмді ештеңе де болмайды. Мұны маған атам айтқан. Ал орман ол жақта да бар, сексеуіл тоғайлары. Сосын жантақты айтсайшы, түйе жейтін шөп алқап-алқап...

Достар көз байланғанға дейін дауласты. Сәл болмағанда ұрсысып қала жаздады. Бәрін Балапан-Бүркіт татуластырды. Ол мынадай ұсыныс айтты:

-Келіндер, былай естейік ,әркім өзіне ұнаған жолмен жүрсін, сосын бәріміз осы асуда кездесейікте, бір-бірімізге кімнің қайда болғанын және не көргенін айтып берейік

Төртеуі осыған келісті

Библиотекарь: А пока наши друзья спорили, ветер подхватил карту. Пытаясь поймать, путешественники не уберегли ее, порвали. Нашим игрокам за 30 секунд предстоит сложить из этих частей карту.

Молодцы, вы справились с заданием и получаете за это большую букву Ш.

Прошло время, вернулись наши путешественники к большому камню и принялись рассказывать друг другу о своих приключениях.

Мұғалім: ( стр 52)

Әуелі Құлыншақ-Тұлпар сөйлеп кетті:

Қазақстан-далалы ел. Таулар мен аңғарлар емес, ормандар мен көлдер емес, өзендер мен шөл далалар емес, мұндағы ең бастысы- қыр , селеу далалар емес, мұндағы ең бастысы- қыр, селеулі дала .Ол республиканың күллі аумағының күллі аумағының бестен бірін алып жатыр .Ал егер оған орманды дала аймағын қоссақ, бұл иен дала ортасында шағын тоғай өсіп тұрған жерлер-онда үштен бірі болады.

Қыр сан түрлі күйде болады екен .Жазда құрғақ, шаңды, сүреңсіздеу, көңілсіз. Ал қыста боран соғып, мүлдем жатырқап тұрады. Бірақ қүн шыққанда қар жалтырап, кемпірқосақтың барша түсімен құбыла көз ұялтқанда, одан өткен тамаша көрініс жоқ .Ал көктемгі дала- нағыз тіршілік мерекесі гүлдер қауыз ашады, шөп жасыл тартады , құстар ұя салады.

Библиотекарь: И сейчас среди этих красивых цветов, которыми украшен наш класс, надо за 1-мин. Найти 5 цветов с буквами, и составить из этих букв слово. ( Жусан- полынь)

Молодцы! Вы угадали слово. Одним из символов степи считается емшан-трава- степная полынь.

В одной из легенд половцев , предков казахов, рассказывается о том , как пучком сухой полыни хан Сырчан искушал своего брата Отрока, убеждая его вернуться домой в родные степи. За свою работу вы получаете большую букву і

А чтобы заработать еще один восклицательный знак, вам надо назвать 6 слов, в которых встречается 2 буквы і. А мы снова возвращаемся к нашей книге ( стр.66)

Мұғалім : Екінші болып Ақ Ботақан сөз алды. Шөл даламен саяхат жасаған шағымда мен көп нәрсені көрдім де, жаңадан танып білім де .Бірақ менің ашқан ең басты жаңалығым мынау: Қазақстан-қуан дала елі ! Қуаң дала ел аумағының жартысынан асатын көлемін алып жатыр. Шөлдің ең үлкені- Қызылқұм құмы.

Көпшілігі « Шөл далада тіршілік жоқ» деп ойлайды. Бұл рас та, бекер де.

Өңкей құм басқан, жақын арада не құдық, не бұлақ жоқ аймақта шілді түсе өмір тоқтайды. Бірақ су бар жерде тіршіліқ қыз-қыз қайнайды.

Қуаң далада жаңбыр сирек жауады. Қыс айлары өте қатал келеді. Әсіресе сұмдығы-шаң борандар. Мұндай дауыл соққанда жер бетінен құм бұлт секілді көтеріледі .Тіршілік біткен мұндай минуттарда тығылып қалуға, сөйтіп дауылдың артын тосуға тырысады.

Шөл даладағы ең жақсы маусым- бұл, әрине, көктем! Қуаң дала бетіне жаппай түрлі-түсті кілемдей жайылып гүлдер мен шырын шөптер шығады. Ең арғысы көріксіздеу сексеуілдің өзі нәзік кызыл-қоңыр және қызғылт сыпыртқыларымен безеніп шыға келеді. Ал сексеуілдің шыдамдылығы аңызға айналған. Айтып-айтпай не керек, бұл ағаш қиындықтарға қайыспай бере алады. Бұған оны құм өмірі баулыды!

Библиотекрь: И верблюжонка тоже пустыня многому научила, открыла ему много мудрых мыслей. Но записывая одну из них, он допустил несколько ошибок, и вам, ребята, предстоит их исправить. Сейчас вы получите средства борьбы с ошибками ( планшеты с текстами и фломастеры). Вам предстоит за 30 секунд в тексте найти 1 ошибку( у каждого своя ошибка) и исправить ее. За правильный ответ игрок получит маленькую букву, которая приведет команду к большой.

Адамның үш ісі оның абыройын асырады

Қуаң далада қазылған құдақ

Өзенге салынған көпір

Жол бойына егілген ағаш

( За каждый правильный ответ игроку выдается буква). Из полученных букв за 30 секунд вы должны составить слово.

За победу в этом конкурсе вы получаете большую букву Т. А я хочу обратить ваше внимание на следующий раздел нашей выставки « Ғасырлар даналығы. Мудрость веков». В этом разделе представлены книги с легендами, мифами и преданиями казахского народа. (Краткий обзор представленных в разделе книг). Много мудрых мыслей оставили нам в наследство наши предки.

Надеюсь, вы не откажитесь от восклицательного знака. Для этого вам надо назвать 6 слов, которые оканчиваются на букву Т.

Мұғалім :( стр.78) Тауға жасаған экспедициясы туралы айту үшін кезек Бала-Барысқа да тиді:

- Әркім өз пікірін тұжырымдауына құқылы,- деді ол.- Мен былай ойлаймын :Қазақстан- тау елі.

Оның аумағының бестен бір таулар құрайды .Ал бұл-тұтас бір мемлекеттің жеріне тең.

Қазақстандағы ең атақты тау- Алтайдағы Ақтау ,Мұзтау, Белуха. Ол ең биігі емес, оның биіктігі бар болғаны төрт жарым мың метр. Бірақ оның басынан бірден төрт ел-Ресей, Қазақстан,Қытай мен Моңголия көзге шалынады Бұл тауды бір кездері Алтайды мекендеген ежелгі халықтар жердің кіндігі деп есептеген болатын Олардың наным-сенімі бойынша Ақтау-Белуханың шыңында аты аңызға айналған Шамбала деген ел орналасқан-тың, ал оның кақпасына бас сұтуға тек құдайлар мен әулиелерге ғана рұқсат етілінеді

Қазақстанның басқа бір тауына- әйгілі Хантәңірі шыңына көтерілсең, үш елді- Қазақстан,Қырғызстан мен Қытайды қөресің.Ежелгі түркілердің Көк үшін –Аспан үшін жауап беретін ең жоғарғы құдайының құрметіне бұл бекерден-бекер Хантәңірі деп атай салмаған Ол- Қазақстан тауларының ең биігі, бойы теңіз деңгейінен 7-мың метр болуға бес-ақ метр жетпей тұр Сонымен бірге ол- ең қол жеткізбесшын, оның төбесіне алғашқы альпинистер тек 20 жүзжылдықтың екінші жартысында ғана көтеріле алды Хантәңірі шыңын ұлайы кар басып жатады

Оның төбесінде күні-түні сұрапыл жел соғып тұрады Біздің планетамыздағы климат белдеулерінің бәрін өз көзімен көріпшығу үшін әлдекайда сапар шегіп арнайы барудың еш қажеті жоқ .Оған талай уакыт кетер еді. Сондықтан тауға шықса жетіп жатыр .Мұнда аптапты шөлейттер, орман белдеулері мен Альпі шалғындарынан бастап мәңгілік мұздаққа дейін бар.

Библиотекарь: А заработать следующую большую букву нашим игрокам помогут болельщики. В горах обитает много животных и птиц . Вы должны вспомнить 10 представителей фауны ( лисы, медведи, волки, куницы, ласки, горные козлы, архары, барс, галки, совы, филины, орел).

Какие вы молодцы! Вы принесли команде большую букву Е. А сейчас я предлогаю вам ознакомиться со следующим разделом нашей выставки «Кішкентай торғай да өз ұясын аялайды. Маленький воробей и тот свое гнездо оберегает». Здесь представлены книги о природе нашей страны.( Краткий обзор представленной литературы). Из этих книг можно многое узнать о животных , птицах, растениях, населяющих разные уголки нашей большой страны. И мы снова возвращаемся к нашей книге. ( Слайд 18) Беркутенку выпала оередь рассказать о своем путешествии самому последнему.

Мұғалім : (стр 92)

-Сендер еліміздің жеке бір бөлігінде ғана болдыңдар , ал мен оны айнала ұшып шықтым Ол әңгімесін осылай бастады.

- Мен Қазақстанның барлық өзендерін санап шықтым . Өте көп екен: 8 жарым мың өзен! Бірақ көпшілігі-таудан бастау алатын кішкене өзеншелер. Жазда көбісінің кеуіп қалады немесе кұмға сіңіп, далада жоғалып кетіп жатады.

Ең ұзын өзен- Ертіс .Олардың ішіндегі неғурлым белгілері- Есіл мен Тобыл. Ұзындығы жағынан екінші орында тұратын өзен –Жайық.

Ертістен екі есе кіші өзен- Сырдария.

Қазақстанда Жетісу деп аталатын жер бар. Оны осы амақтың басты жеті өзені Іле, Каратал, Биен, Ақсу, Лепсі, Басқан, Сарқант сулары құрметіне атаған.

Қазақстандағы көлдер де өзендер сияқты көпақ бес мыңдай. Солардың ішіндегі ең үлкендері- Арал теңізі, Балқаш, Зайсан, Алакөл, Теңіз көлдері . Жер шарындағы ең үлкен көл- Каспий теңізінің солтүстігінің көбірек бөлігі, оңтүстік жағалауының жартысы Қазақстанға қарайды. Бұл көлдердің көбісінен өзен ағып шықпайды, соңдықтан тұзды, кермек немесе Балқаш тәрізді жартылай тұщи келеді . Ал Зайсан мен Маркакөл көлдеріндегі судың мөлдірлігі сондай- қанша ішсен де құмарың қанбайды.

Су дегеніміз- өмір. Ең бағалы балық –бекіре. Оның кейде ұзындығы екі метрге дейін жетеді.

Түсінуге боларлық себептерге байланысты мен құстармен жақын танысудың ретін келтіре алмадым, декенмен, бірер пайдалы таныстық сәттерім болды.

Осындай сөздермен Балапан-Бүркіт өзінің әңгімесін аяқтады.

Библиотекарь:

И сейчас мы с вами пойдем на рыбалку. В каждой рыбке есть секрет- слово на казахском языке. Если вы правильно переведете слово на русский язык, то получите маленькую букву. ( май-масло, рахмет-спасибо, суре- рисунок, дос- друг, Отан-Родина, астана- столица, шеше-мать, теңіз-море, түн-ночь, үй-дом, ертегі-сказка, кітап-книга).( Бал0аш)

Вы получаете еще одну большую букву Е. А я снова хочу привлечь внимание к нашей выставке. В разделе « Тіл болса, халық та болады. Есть язык- значит. Есть народ» представлены книги и журналы на казахском языке. ( Краткий обзор представленных в разделе книг)

Мұғалім: (стр. 186) Саяхат уакытында Ақ Ботақан жеті байпақты тоздырды, ал Қуаншақ- Тұлпар қажалған тағаларын жеті мәрте жанартты. Кешкене аң-құстар есейді, өсті, ақылдарына ақыл қосты. Ал ең бастысы олар өздері тұратын ел туралы көп нәрсені біліп алды.

-Сендерге қалай екенін қайдам,- деді Бота ойлы жүзбен,- маған салсаң, дүние жүзінде менің жаныңдағы төбеден өткен әдемі жер жоқ . Өйткені тек осында ғана мен өз үйімдемін. Бұл жерде маған әр соқпақ , әрбір шөп таныс.Мені де бәрі біледі.

Өйткені бұл- туып өскен жері Тұған жер-алтын бесік.

Библиотекарь : Вот и подошло к концу наше путешествие. Вы собрали 6 больших букв. Вот они перед вами:

СШІТЕЕ!!!

А наше слово состоит из 9-букв. Три буквы вам пока неизвестны. Если вы затрудняетесь назвать слово, то можете обменять имеющиеся у вас восклицательные знаки на недостающие буквы.

ЕСКЕРТКІШ

Вы угадали слово! Вам в наследство от предков достается все, Что находится вокруг нас- все эти горы, Леса, Степи, Пустыни.Если мы будем беречь окружающий нас мир, то и нам бедет, что оставить в наследство нашим детям.

А сейчас-суперигра.

В этой суперигре мы узнаем, у кого из игроков самый большой словарный запас. Вам надо за 1-мин.из слова ЕСКЕРТКІШ составить как можно больше новых слов. (Подсчет слов и награждение)

Библиотекарь: Хорошо справиться с этим заданием может только тот человек, у которого большой словарный запас. А он бывает только у того , кто много читает. Я надеюсь, после нашей игры вам захочется еще больше узнать о нашей республике. Ждем вас в нашей библиотеке!

Мұғалім : Ойын аяқталды, ойларына түйгендерін көп деп ойлаймыз. Ал 5-сынып оқушылары өз білімдерін одан ары жетілдіру үшін кітапқумар балалар болады деп түйіндейік.

КГУ «Специальная школа-интернат № 8» УО ВКО

Разработка

Открытого внеклассного мероприятия

« Большие буквы по книге « Қазақстан елімен сиқырлы саяхат.

Волшебное путешествие по стране Казахстан».

Провела учитель географии и

Естествознания: Калиева Г.К.

г.Усть-Каменогорск