То?ыз??мала? ойыныны? ережелері мен ерекшеліктері

Саба? та?ырыбы: То?ыз??мала? ойыныны? ережелері мен ерекшеліктері
Ма?саты:
Білімділік: О?ушылар?а ?лтты? ойынны? тарихын таныстыра отырып, негізгі ережелерін ?йрету.
Дамытушылы?: о?ушылар?а то?ыз??мала?ты? негізгі шарттарын т?сіндіру ар?ылы логикалы? ойлау ?абілетін, математикалы? амалдарды тез санау, ой - ?рісін толы? дамыту ж?не компьютерлік сауаттылы?а, ??ыптылы??а, дайын ба?дарламамен ?з бетімен ж?мыс жасау?а
Т?рбиелілік: о?ушыларды ?йымшылды??а, досты? ?арым - ?атынас?а, ?жымдылы??а, ?лтты? рухта, сананы ?алыптастыру?а бейімдеу.
Керекті ??рал - жабды?тар: 1. То?ыз??мала? та?талары, слайд презентация
К?тілетін н?тижесі: О?ушылар ойынды ме?гереді, к?рделі тактикаларды шешеді.
Уа?ыты: 45 минут ?тетін орны: видеопроектор кабинеті.
Саба?ты? типі: О?у ?йрену саба?ы.
Саба?ты? т?рі: Практикалы?: жатты?улар орындау, жарыс
Саба?ты? жоспары:
I. Дайынды? б?лімі:
1. ?йымдастыру кезе?і
2. ?й тапсырмасын с?рау.
3. То?ыз??мла? ойыны ?ашан пайда болды? Неліктен “?ойшылар алгебрасы” деп ата?ан? ?аза? ?кілдерінен кімдер ойна?ан? То?ыз??мла? спортшыларынан кімді танисы?? То?ыз??мала? ойынын ?ай елдер ойнайды?
II. Негізгі б?лім:
Жана саба? “ Ойын ережелері мен ерекшеліктері” “ То?ыз??мала? ойыны ?аза?ты? барлы? ойыныны? ішіндегі е? ?иыны, ойна?ан адамны? миы істеп, есепшілігі артып, тез тап?ышты? жа?ы к?шеймек” С. Аманжолов
То?ыз??мала? ойыныны? негізгі терминдері: 
• ??мала? 
• ?азан 
• Отау 
• Бастаушы 
• ?остаушы 
• Т?зды? 
• Атсырау
То?ыз??мала? ойыны арнайы та?тада екі адам арасында ойналады. Ойын та?тасы 2 ?азан, 18 отау, 162 ??мала?тан т?рады. Ойын басында ?р ойыншы?а бір ?азан, то?ыз отау?а то?ыз - то?ыздан салын?ан 81 ??мала? тиесілі. Ал?аш?ы ж?ріс жаса?ан ойыншыны бастаушы, екінші ж?ріс жаса?ан ойыншыны ?остаушы деп атайды.
?аза?ша атаулары:
№9 отау ма?дай
№8 отау к?кмойын
№7 отау ?анды?а?пан
№6 отау белбасар
№5 отау бел
№4 отау атсыратар
№3 отау ат?тпес
№2 отау тект?рмас
№1 отау арт
М?тіні: То?ыз??мала? ойынында бекітілген ережеден ауыт?итын жа?дай бар, міне осыларды ойын ерекшеліктері деп атайды.
Ж?ріс жасау ережесі
??мала? ?ту ережесі
Т?зды? алу ережесі
Атсырау ережесі
Бірінші ерекшелік – ойын барысында кез келген отауда бір ?ана ??мала? ?ал?андай болса ол ??мала?ты алып келесі отау?а ж?руге болады, ал отау бос ?алады. Мысалы ?шін т?мендегі № 1 диаграмма?а назар аударалы?:
№ 1диаграмма
Бастаушы ?зіні? кезекті ж?рісінде 6 - шы отауында?ы 1 ??мала?ты келесі 7 - ші отау?а ж?рді делік, сонда 6 - шы отау бос ?алады. 
Келесі № 2 диаграмма?а ?ара?ыз:

№ 2диаграмма
Екінші ерекшелік – «т?зды?» деп аталады. «Т?зды?» алу ?шін со??ы ??мала? ?арсыласты? екі ??мала?ы бар отауларыны? біріне (9 - шы отаудан бас?асына) т?сіп, онда?ы ??мала?тар санын ал?аш рет ?шке толтыруы керек. Мысал?а жо?арыда?ы № 6 диаграммада?ы жа?ыдайды жал?астыралы?. Ойынды бастаушы 1 - ші отаудан ж?ріп, ?остаушыны? 2 - ші отауынан 12 ??мала? ?тып алды делік.( № 3 - диаграмма )
№ 3 диаграмма
Міне осы с?тте ?остаушы 5 - ші отауында?ы 11 ??мала?ты таратып, бастаушыны?
6 - шы отауында?ы ??мала?тар санын ал?аш рет ?шке толтырып сол отаудан «т?зды?» алады.
№ 4 диаграмма
Ойыншы «т?зды?» ал?ан отауына арнайы белгі ?ояды. Енді сол «т?зды?» жариялан?ан отау?а т?скен ??мала?тарды? б?рі «т?зды?» ал?ан ойыншыны? ?азанды?ына аударылып отырады. Та?ы бір ескеретін жа?ыдай, «т?зды?ты» ойын барысында бір рет ?ана алады ж?не аттас отаулардан «т?зды?» алу?а болмайды.
Аттас отаулар деп – н?мірлері с?йкес келетін отауларды атайды. Мысалы, бастаушыны?1 – ші отауымен ?остаушыны? 1 – ші отауы аттас, 2 - ші отауымен 2 - ші отауы аттас т. с. с.
?шінші ерекшелік - «атсырау» деп аталады. Ойын со?ына ?арай ?ай ойыншыны? ж?ретін ж?рісі болмай ?алса, сол ойыншы «атсырау?а» ?шырады деп есептелінеді. ?арсыласын «атсырау?а» ?шырат?ан ойыншы ?зіні? отауларында ?ал?ан ??мала?тарды? барлы?ын ?азанды?ына салып алады, міне осыдан кейін ?ана ?р ойыншы ?здеріні? ?тып ал?ан ??мала?тарыны? есебін шы?арады. Т?мендегі мысал?а назар аударалы?:??
9 8 7 6 5 4 3 2 1
2 2 80
Х 1 7 70
1 2 3 4 5 6 7 8 9
Ойынны? ?асиеті туралы.
Ойынны? н?тижесі туралы айту.
“Ми гимнастикасы” саба?ты пысы?тау ар?ылы с?ра?тар ?ою
То?ыз??мала? ойыны ?аза? ?лтты? ойын т?ріне кіре ме? То?ыз??мала? та?тасы неше б?лікке б?лінген? ?р б?лікте неше отау, неше ?азанды? бар? Т?зды? ашу?а болама ж?не оны ?алай ашамыз? То?ыз??мала? терминдерін ата? Отауларды? аттарын білесі? бе? Бірінші ойынды баста?ан ойыншыны ?алай атаймыз? Ж?п, та? сандар дегеніміз не?
Видео корсету “То?ыз??мла? ережежелері” саба?ты ?айталау.
”Ойнай білмеген, ойлай білмейді” то?ыз??мала? та?тасымен ойын ж?не электронды т?рде компьютермен жекелей ойын. ?ателіктермен ж?мыс.
?орытынды: О?ушыларды ба?алау. ?йге тапсырма беру. Ережелерді есте са?тау, жатты?у.
?ызы?тыр?ан есепшіні, ойлыны,
Бабаларды? б?л – ежелгі ойыны.
Екі адам?а те? б?лінген «мал – жайы»,
Ойнау ?шін та?тасы бар арнайы.
Бар он сегіз ?ясы оны? – кіші отау,
Екі ?азан ?лкен келген – іші отау.
Бір ж?з алпыс екі – барлы? ??мала?,
Сексен бірден – екі ойыншы т?р ?амап.
?р?айсысыны? сегіз ?я – «ойы» бал,
?р ?яны? д?л то?ыздан «?ойы» бар.
Екі ойыншы – екі «?ойшы» кезекпенен,
Т?сіреді ?я?а «?ой» есеппен
Бір - біріні? ?ясына айдайды,
«?ой – ??мала?», санын жіті а?дайды.
?яда ?ай ж?п болса «?ой» - ??мала?,
Б?рі ?арсы ?азан?а кеп ??лама?.
Солай талай ?ой ?азан?а т?седі,
Есепке оны екі ?ойшы тізеді.
Кімде - кімні? ?азаны тез толады,-
Сол ойыншы ?тып шы??ан болды.
?ызы?тыр?ан б?гінде де ойлыны, Міне, осындай бабаларды? ойыны