Сабақтың тақырыбы: Тәуелсіз елдің шымыр ұлдарымыз
(Ұлттық ойындардан сайыс)
Сабақтың мақсаты: Халқымыздың ұлттық ойындарының атадан бізге жеткен
баға жетпес байлығымыз, асыл қазынамызға айналғандығы
туралы мағлұмат беру.Балаларды ұлттық өнерге, дәстүрге
деген саналы көзқарастарын қалыптастыру.Өз халқының,
ұлтының жақсы игі дәстүрін сыйлап, құрметтеп, өз халқына
деген сүйіспеншілігін, мақтаныш сезімін ояту.
Көрнекілігі: (Құрал-жабдықтар) Аттың суреттері, нақыл сөздер, асық, теңге, арқан.
І. Ұйымдастыру:
ІІ. Жаңа сабақ:
Кіріспе:
-Қазақтың ұлттық ойындары бес түрге бөлінеді. Олар: аңға байланысты, малға байланысты, түрлі заттармен ойналатын, зеректікті, ептілікті және икемділікті қажет ететін соңғы кезде қалыптасқан ойындар. Олардың негізгілерінің өзі жүзден астам. Бұл ойындардың көбісінің ежелден қалыптасқан арнайы өлеңдері бар.
Этнограф ғалымдардың айтуынша, ата-бабаларымыздан бізге жеткен ұлттық ойындарымыздың тарихы Қазақстан жерінде б.з.б. бірінші мыңжылдықта-ақ қалыптасқан. Олардың ішінде тоғызқұмалақ, қуыршақ, асық ойындары Азия елдерінде тайпалық одақтар мен алғашқы мемлекеттерде кеңінен тарады. Біздің қоғамыздағы ұлттық ойындардың негізі, шығу тегі халқымыздың көшпелі дәстүрлі шаруашылық қаре- кеттерінен бастау алады.
- Қандай ұлттық ойындарды білесіңдер?
- Ұлттық ойындар негізінен ерлікті, ептілікті, өжеттілікті, батылдықты, шапшаңдықты, табандылықты, тапқырлықты, білек күшін қажет етеді.
- Міне, бүгін, өзінің Отанын, елін, ата-бабамыздың бізге мұра етіп қалдырған жерін қорғайтын,ұлтжанды, білімді, батыл, шымыр ұлдарымыз сайысқа келіп отыр.Осы жігіттерімізді ортаға шақырамыз. Олар қандай мақсатты көздеп келді екен.
Келдік біз намыс-дода ойынына,
Күш-жігер ептілік бар бойымызда,
Көбейсін қазағымның жігіттері,
Намысты қолдан бермеу ойымызда.
-Біз секілді қазақтың намысты жігіттері көбейсе екен деген тілек білдіреді.
(Әділ-қазылырды сайлау)
(Жан күйерлерге жұмбақ жасыру арқылы команда аттарын сайлау)
Жұмбақ
Бар екен бір айуан көпке таныс,
Мекені жүрер оның тау мен қамыс.
Бұл өзі айласы көп, шапшаң, епті,
Жүректі бір айуанға қойса бетті,
Қайтпайды, жара алмаса не өледі,
Өлмесе тынбайды ол, алмай кекті. (Барыс)
І топтың аты: «Барыс»
Бір нәрсе екі аяқты, сегіз бармақ,
Іліксе дүниенің бәрін алмақ.
Өзінің тілі бар да, тістері жоқ,
Жұтады көрінгенді алмап-жалмап. (Қырын)
ІІ топтың аты: «Қыран»
- Енді, балалар іске сәт, ойынымызды бастайық!
І. «Қалт етпей қағып ал,
Жауабын тез тауып ал»
- Екі топқа тапсырмалар беріледі
- Ер жігіттің бес қаруын ата.(Найза, қалқан,садақ, қылыш, айбалта)
- Жеті қазынаны ата.(Жүйрік ат,құмай тазы,ер жігіт, сұлу әйел,берен мылтық,ілім-білім, алғыр қыран, қазына)
- Ат әбзелдері.(тұсау, құрық, қамшы, қоржын, жүген, үзеңгі, ауыздық, ер тоқым айыл, өмілдірік, шідер, бұғалық(арқан))
- Жеті атаңды ата.
- Жылға дер ем, ақпайды, (жылға-қар,жаңбыр суы ағатын кішкене жыра)
Жылан дер ем, шақпайды.(Арқан)
- Алты аяқты, төрт көзді,
Екі ауызды бір сөзді,
Ынтымақпен ел кезді. (Ат мінген адам)
Ала алмасаң теңгені,
Мазақ қылар көпшілік.
Ілу үшін теңгені,
Керек екен ептілік. Келесі қандай ойын екен?
ІІ. «Теңге алу» - ептілікті, атқа жақсы отыруды керек ететін ұлттық ойын. Қатты шауып келе жатқан шабандоз жігіт ат екпінін бәсеңдетпестен, жердегі орамалға түйілген теңгені іліп алып кетуі керек.
ІІІ. «Жаяу тартыс»-екі ойыншы ортаға шығып, екі басы түйілген арқанды мойындарына іліп, қолтық астына өткізіп, екі жаққа қарай тартады.Ойынның мақсаты-ойыншылардың бірін-бірі тартып белгіленген межеге дейін жеткізу. Қайсысы бұрын жеткізсе, сол ойыншы ұтқан болып есептеледі.
ІҮ. «Омпы» - асықты омпа тігіп ататын ойын.Асықтың аша жағын төмен қарата тік түскен кейпі. Дөңгеленген шеңбердің қақ ортасынан түзу сызық сызылып, адам басына асық тігіледі. 3 метр жерден көздеп атқанда шеңберден асық шықса жеңіс болып есептеледі.
Ү. «Қораздар айқасы» - иықпен қақтығысып ойналады. Диаметрі 4-5 метрлік шеңбер сызылады.Оң қолымен оң аяғын көтеріп тіреседі. Сол қолын артына ұстайды.Бірін-бірі итеріп шеңберден шығару. Шеңберден шыққан адам жеңілген болып саналады.Қағысу барысында қолмен итеруге болмайды.
ҮІ. «Күш сынасу»- екі адамның білектесуі.Ептілікті талап етеді.
ҮІІ. «Жаяу аударыспақ»-бұл ат үстінде тартысып ойнайтын спорттық ойын.Мұны балалар «Батырлар жекпе-жегі» деп те атайды. Ойынға қатысушылар екі топқа бөлінеді. Әркім бір-бір баланы ат қылып мінеді де, соның үстіне мініп отырып тартысады. Астындағы балалар қозғалмай тұруға тиіс. Аударысқандардың қайсысы құлап қалса немесе аяғы жерге тиіп кетсе, сол жеңілген болып есептеледі
ҮІІІ. «Қазақша күрес»
Палуан болу оңайма,
Қажет оған көп айла.
Сол үшін біз аянбай,
Көп күрестік көкалда.(Екі топтан: Кемелбек пен Айбар)
ІХ. «Арқан тартыс»- үлкен той жиындарда, екі топқа бөлініп тартысатын ойынның түрі. Арқанның қызыл мата байланған жерін жерге сызылған белгі сызықтың үстіне дәл келтіреді де екі жақтың ойыншылары арқанның сол белгілерінен бастап бірінің артынан бірі қос қолдап ұстап, тартып тұра қалады.
Қорытынды:
Әділ-қазыларға сөз беріліп жеңіске жеткен топ марапатталады
