Пешканы? ферзіге айналуы. Оппозиция

Күні: Сыныбы:

Сабақтың тақырыбы : Пешканы ферзіге шығару. Оппозиция.

Сабақтың мақсаты:

- Пешканы ферзіге шығару жолдарын меңгеру.

- Оқушылардың қызығушылығын арттыру ,есте сақтау қабілеттерін дамыту;

- Сыйластыққа, ұйымшылдыққа тәрбиелеу.

Керекті құралдар мен пайдаланған әдебиеттер: шахмат тақтасы, ақ король,қара король,бір ақ пешка , шахмат дәптері; «Шахмат- ойлылар ойыны» С.Сауханов.

Ұйымдастыру.

1.Оқушыларды түгендеу

2. Өткен сабақты қайталау

3.Жаңа сабақты түсіндіру

4. Үйге тапсырма.

Қайталау сұрақтары:

• Ауыр фигураларға қандай фигуралар жатады?

• Жеңіл фигураларға қандай фигуралар жатады?

Өткен сабақта біз ауыр және жеңіл фигуралармен мат қойып үйренген болсақ, бүгін пешканы ферзіге айналдыру (шығару) жолдарын үйренеміз. Оппозиция деген не екенін түсінеміз.

Ойынның соңы : бір ойыншыда король мен пешка ,ал екінші(қара)ойыншыда тек король қалды делік. Ақ пешка 7-горизонтальда тұр.Пешканы не күтіп тұр? Ол ферзіге айнала ма,жоқ па? қ

Мына диаграмманы қарастырайық.

A b c d e f g h

Бұл жағдайды шешуші жағдай деуге болады . Себебі ақ жағы ұтады, немесе ойын тең аяқталады. Әзірге қара король пешканың соңғы горизонтальға шығуына кедергі жасап тұр,бірақ оныңда барар жері көп емес. Егер жүріс қарадан болса , оның f7 жүрісінен басқа жүріс жоқ.Сол кезде ақ король d7ге жүреді де келесі жүрісте пешканы соңғы горизонтальға жылжытып ферзіге айналады. Егерде жүріс ақ жағынан болатын болсашы? Ол кезде пешкадан айырылып қалмау үшін корольді жылжыту керек: Крd6- e6-ға . Бұл кезде қара корольдің жүрер жолы болмайды да ойын пат(тең) аяқталады.Бұл жолы бірінші жүріс жасау екі жағынада тиімсіз: ақ жағынан болса пешкасынан айырылады немесе тең ойынмен аяқталады. Жүрісті қара жағы бастаса ақ пешканы ферзіге айналдырып ұтады. Қорытынды: егер сен ақпен ойнап отырсаң жалғыз пешкаңды жылжыта отырып шешуші жағдайға жеткен кезде жүрісті қара жағына беруің керек, ал егер қарамен ойнап отырған болсаң , шешуші жағдайға келгенде жүріс кезегі ақ жағында болатындай етуге тиістісін.

Келесі диаграмманы қарастырайық:

A b c d e f g h

Бұл диаграммадағы позицияны жүріс ақтан және қарадан басталатынын қарастырайық.Қарасаңыздар екі король бір-біріне қарама-қарсы орналасқан. Корольдердің мұндай орналасуын оппозиция деп атайды. Демек, оппозиция дегеніміз корольдардың араларына бір(тақ сандар) шаршы тастап түзу немесе диагональ бойымен орналасуын айтамыз.Егер екі корольдің арасында бірғана шаршы болса онда жақын оппозиция, ал араларында үш, бес шаршы болса алыс оппозиция деп аталады.

Диаграммадағы есепті шешейік,жүріс ақтан делік.Сонда:

1. D6-d7+ Kpe8-d8

2. Kpe6-d6 ПАТ!

Жүріс қарадан делік. Онда:

1. ……. Kpe8-d8

2. D6-d7 Kpd8-c7

3. Kpe6-e7, ақ пешка ферзіге айналады да ақ жағы ұтады.

Король мен пешканың жалғыз корольға қарсы қалай ойнау керек екендігін үйрендік. Енді осындай позицияны қарсыластарыңмен ойнауға болады. Үйренген ережені әрі қарай жетілдіру үшін жолдастарыңмен ойнап, бекітейік.

Тапсырма №1

A b c d e f g h

Шешу жолдары.

Жүріс ақтан делік, сонда:

1. Kpd3- e3 Kpd5- d6

2. Kpe3- e4 Kpd6- e6

3. D4-d5+ Kpe6 -d6

4. Kpe4- d4 Kpd6- d7

5. Kpd4- e5 Kpd7- e7

6. D5- d6+ Kpe7- d7

7. Kpe5- d5 Kpd7- d8

8. Kpd5- c6 Kpd8- c8

9. D6-d7 + Kpc8- d8

Тең ойын.

Тапсырма №2

а b c d e f g h

Тапсырма №3

Үйге тапсырма:

Шешу жолдарын дәптерге түсіріп келу.