kopilkaurokov.ru - сайт для учителей

Создайте Ваш сайт учителя Курсы ПК и ППК Видеоуроки Олимпиады Вебинары для учителей

Гимнастика.Сапты? жатты?улар .

Нажмите, чтобы узнать подробности

№30 К?кт?бе орта мектебі. Та?ырыбы: П?н м??алімі: Д?йсембиев ?абит Саба? жоспары. 9асынып. П?н: Дене шыны?тыру. Саба?ты? та?ырыбы: Гимнастика:Сапты? жатты?улар ж?не сапты? ж?ру кезінде пайдаланатын жатты?улар. Ма?саты: 1Білімділік: Балалар?а та?ырып бойынша, я?ни сапты? жатты?улар ж?не сапты? ж?ру кезінде пайдаланатын жатты?улар туралы т?сінік беру. 2.Дамытушылы?: О?ушыларды? сапта т?ра білу ?абілетін, дене бітімдерін д?рыс ?алыптасуын дамыту. 3.Т?рбиелік: Балаларды бірін-бірі сыйлау?а, адамгершілікке, ізгілікке т?рбиелеу. ??рал-жабды?тар: ыс?ыры?, секундомер. ?тетін орны: Спорт зал. Мерзімі: 14.03.2015ж. Саба? барысы. № Дайынды? б?лім 10-15 мин. Са?ат саны. ?дістемелеу, н?с?аулар 1 2 3 Сап?а т?ру,рапорт беру, С?лемдесу. Саба?ты? ма?саты мен міндет-мен танысу Сапта?ы ж/е ?атарда?ы жатты?улар Орында т?рып о??а,сол?а,арт?а б?рылу ал?а ж?ру. Ж?ру жатты?улары. ?олды жо?ары ая? ?шымен белде ?кшемен ж?ру,табанны? сырт?ы ішкі ?ырымен ж?ру. Жартылай отырып ж?ру Отырып ж?ру ?арама-?арсы ж?ру Жылдам ж?ру. Ж?гіру жатты?улары Же?іл ж?гіру бір ?алыпты Екі ?ол белде ая?ты алды?а тік тастап ж?гіру. О??а, сол?а жанымен ж?гіру. ?кшені арт?а тастап ж?гіру. Тізені ал?а к?теріп ж?гіру Б?рыштан б?рыш?а ж?гіру Тік ал?а ж?гіру Жай ж?ру. Дем алуды ?алып?а келтіру. Жалпы дамыту жатты?улары. 1.Мойын жатты?улары 2.?ол мен иы? белдеуіні? жатты?улары 3.Ая? б?лшы? еттеріні? жатты?улары 4.Кеудеге арнал?ан жатты?улар 3-мин 4-мин 4-мин 4-мин Арнайы спорт киімдеріне оны? тазалы?ына, жалпы саба? даярлы?ына назар аудару. Берілген б?йры? бойынша ж?ру. Еркін ж?гіру, жатты?уды? д?рыс орындалуын ?ада?алау. Саппен ж?гіру, ара-?ашы?ты?ты ?стауын ?ада?алау ?оз?аласта орындалатын жатты?улар. Негізгі б?лім 25-30 мин Сап?а т?ру ?шін «Сап?а т?ры?дар!», «?атар?а!», деген п?рмендер беріледі. «Сап?а тік т?р!» деген п?рмен берілгеннен кейін сапта т?ру орындалады.Сапта т?р?анда жина?ы, т?зу, б?лшы? етті ?атайтпай, ?кшені бірге, ая?ты? ?шын с?л ?ана алша? ?стап, ?олды жан?а жіберіп, сауса?ты жартылай б?гіп, тіке ал?а ?арап т?ру керек. «Еркін т?р!» деген п?рменде денені бос ?стап, ая?ты с?л б?гіп, сол немесе о? ая?ты бос ?стау керек.Сапта т?рушыларды? ара?ашы?ты?ы «аралы?» деп аталады. Сапта бірінші т?р?ан бала- бастаушы (ба?ыттаушы), а?ыр?ы т?р?ан бала –ая?таушы.Саба?та к?бірек берілетін п?рмендер: «Тік т?р!», «Бір ?атар?а т?р!», «Т?зел!», «Еркін т?р!», «Тар?а!», «Сынып, ретпен санал!», «Бірінші, екіншіге санал!» Саналу ?тіп жат?ан кезде сапта бойды т?зу ?стау керек. Сан атаулары ?атты, тез айтылады. Сапты? есеп д?рыс орындалма?ан кезде «То?тат!» деген п?рмен беріледі.Санау ?айта басталады.Орында т?рып б?рылу мынадай п?рменмен орындалады. «О?-?а!», «Сол-?а!», «Ше?бермен сол-?а! (о?-?а)».Ше?бермен сол?а б?рылу сол ая?ты? ?кшесімен, о? ая?ты? ?шымен орындалады. «О?-?а» -о? ?кшемен, сол ая?ты? ?шымен б?рылады. 45*Б?рылыс жасау ?шін мынадай п?рмен беріледі: «Жарты б?рылыс –о?-?а!» «Жарты б?рылыс –сол-?а!» Бір саптан екі сапты ??ру ?шін мынадай п?рмен беріледі: «Екі сап?а т?р!» (Сап?а не ?атар?а т?ру ?ажеттігі ?осылып айтылады). Екінші сап?а ауысу ?штік есеппен ж?реді, «бір»-сол ая?ты арт?а, «екі»-о? ая?ты алдын?ы баланы? артына, «?ш» -сол ая?ты о? ая?ты? жанына ?ою. Ж?ріп келе жатып бір лек ??рап сап т?зеу кезінде орындалатын сап?а арналатын жатты?улар. Бір лектен екі лек ??рап сап т?зеу. Бір лектен екі лек ??рап сап т?зеу, керісінше, екі лек ж?не т?рт лек ??рап сап т?зеп ж?ріп келе жатып, бір лек ??рап сап т?зеу. Бір лекті сапта келе жатып екі лекті сап ??ру ?шін м??алімні? берген командасынан кейін сапты? басында?ы бірінші ж?не екінші номерлі о?ушы бір ?адам сол?а аттап то?тамай ілгері ж?ре береді.Ал олардан кейінгіекі о?ушы то?тамастан сол жа??а шы??ан екі о?ушымен ?атарласады. Сапта?ы ?ал?ан о?ушылар осы ретпен екі лекті сап ??райды; -?ш лекті сап ??ру ?шін, м??алім берген командасынан кейін алдын?ы ?ш о?ушы сол?а бір ?адаматтап шы?ады.?ал?ан о?ушылар жатты?уды екі лекті сап ??р?анретпен орындайды; -т?рт лекті сап ??ру алдын?ы ретпен орындалады.Сапта?ы ?оз?алыстек сол ая?тан басталады.О?ушылар бірнеше лекті сап т?зеп т?р?анда со??ы о?ушы жал?ыз ?алса,ол бірінші лекті? со?ына т?ру керек. 1.Ала?ны? шекараларын (сырт?ы жиегін) айналып ж?ру. 2.Команда ж?не белгі бойынша ба?ытты ?згертіп (ше?бер бойымен, ?и?аш, иреле?деп) ж?ру. А) ше?бер жасау ?шін «ше?бер бойымен ж?р!» деген команданы сапты бастаушы ала? ортасына жа?ындап келгенде беріледі.Б?дан кейін сапты бастаушы ше?бермен ж?реді. ?) ?и?аш ж?ру бір б?рыштан о?ан ?арама ?арсы ?и?аш жат?ан б?рыш?а ж?ру ар?ылы орындалады.Мысалы; о? жа?та?ы б?рыштан сол жа?та?ы б?рыш?а ?арай ж?ру. «?и?аш ж?р!» командасы сапты бастаушы ала?ны? б?рышыны? біріне таяп келген кезде беріледі.Сапты бастап ж?руші ?арама-?арсы б?рыш?а жеткен кезде «О? иы?ты (сол иы?ты) ал?а ?стап, залды (ала?ды) айнала ж?р!» командасы беріледі; Б) иреле?деп ж?ру сапта ара ?ашы?ты?ты бір-бірінен бір адым алша? ?стап, иреле?деген ба?ыт ?стап ж?ру. Иреле?деп ж?ру ?лкен, орта ж?не кіші к?лемде ?и?аш, кесе-к?лдене? ба?ытпен ж?ріп жасалуы м?мкін.Онда мынадай команда беріледі: «О? иы?ты ал?а ?стап, айнала адымдап ж?р!» осы команда бойынша сынып ала?ны? шекарасы бойымен ж?реді. Иреле?деп ж?ру басталатын жерге келгенде «Сол?а (о??а), ?арсы ба?ыт?а ж?р!» командасы беріледі де, сапта бастаушы ба?ытын 180о -?а ?згертіп, ал?аш ?арсы ж?руді баста?ан кезде «Иреле?деп ж?р!» командасын беру керек. 3. Гимнастикалы? ала?ны? к?лдене? сызы?ын бойлай ж?ріп, бірте-бірте б?рылу ар?ылы екі ж?не ?ш ?атарлы лекке т?р?ызу. Сапты ?згертіп т?р?ызатын жерде м??алім «Бір оында!» команда, ал одан кейін «Сол?а!» не «О??а!». «Екіден (?штен) ж?р!» деген команда береді.Осы командадан кейін алда?ы екі бала ( ?ш бала) 900-?а б?рылады да, жа?а ба?ытпен ж?реді, ал бас?алар оларды? б?рыл?ан жерлеріне дейін ж?ріп барады ж?не екінші ( не ?шінші) «Ж?р!» деген команда бойынша екіден (не ?штен)келе жатып бірте-бірте б?рылып, лекке екі-екіден (не ?ш-?штен) тура бастайды.Осындай лектік сап?а т?р?ызыл?аннан кейін ?р т?рлі ?дістер ар?ылы ?ажетті т?рде ?атарды? аралы?ын жазу ж?ргізіледі.Б?рын?ы сап?а ?айта т?р?ызу, сапта о?, (не сол ) жа? ?аптал?а (флангке) ?арай б?ру ар?ылы немесе ?атарды жазу ар?ылы. Айналып, бір лекте бір-бірлеп «Адымдап ж?р!» командасы бойынша орындалуы м?мкін. Осы команда бойынша барлы?ы да алда?ы шекара?а (межеге) дейін ж?ріп барады, ал ол жерден (бір орында т?рып ж?ріп ) ?р бір екіншілер (?шіншілер) о? иы?ты б?рып айнала ж?ру ар?ылы сол (о?) екіншілерді? (?шіншілерді?) арт жа?ына барып т?рады. 4. Ж?ріп келе жат?ан лекті? то?тамастан екі (?ш) ?атар болып ?айта т?руы ?шін, екіншілер (?шіншілер) о??а немесе сол?а б?рылуы тиіс. Бір ?атар лекте екінші (?шіншілер ) о??а немесе сол?а б?рылуы тиіс. Бір ?атар лекте екінші (?шінші) болып келе жат?ан о?ушы ая?ын басады «Ж?р!» деп команда береді. Сол команда бойынша алдын?ы жа?та келе жат?андар о? ая?амен ?адам жасап, о? ая?ыны? басымен сол?а б?рылады. Б?рыл?аннан кейін сол ая?пен жасалатын ал?аш?ы ?адам ерекше ны? басуы керек. Ж?руде ая?ты? ?шымен, ?кшемен, тізені жо?ары к?тере, алда?ы ая??а к?бірек салма? т?сіре ж?ру дейтін ж?ру, т?рлері кездеседі. ?орытынды б?лім: 5 мин. О?ушыларды тере? дем алдырыу, тынысын ?алпына келтіру. Сап?а т?р?ызу, ба?алау, мада?тау. ?й тапсырмасы, ?оштасу. 3-мин 3-мин 3-мин 3-мин 3-мин 3-мин 3-мин 3-мин 3-мин 3-мин 3-мин 4-мин 5-мин Жатты?уларды д?рыс жасалуын ?ада?алау. ?ате жасал?ан жатты?уларды т?зеу. Денені д?рыс ?стау Саналу ?тіп жат?ан кезде сапта бойды т?зу ?стау керек. «Жарты б?рылыс –о?-?а!» «Жарты б?рылыс –сол-?а!» Бір саптан екі сап ??ру. Бір саптан ?ш сап ??ру. Бір саптан бес сап ??ру. Бір б?рыштан ?и?аш ж?ру. ?арама ?арсы ж?ру. Иреле?деп ж?ру. Ж?ріп келе жатып екіге б?ліну. Ж?ріп келе жатып айналма ж?ру. Т?зу бір сызы?та т?ру. О?ушыларды? кемшілігін жекелей айтып ?ту
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Наладить дисциплину на своих уроках.
Получить возможность работать творчески.

Просмотр содержимого документа
«Гимнастика.Сапты? жатты?улар .»


30 Көктөбе орта мектебі.







Тақырыбы:















Пән мұғалімі: Дүйсембиев Ғабит






Сабақ жоспары.

9асынып.

Пән: Дене шынықтыру.

Сабақтың тақырыбы: Гимнастика:Саптық жаттығулар және саптық жүру кезінде

пайдаланатын жаттығулар.

Мақсаты:

1Білімділік: Балаларға тақырып бойынша, яғни саптық жаттығулар және саптық жүру

кезінде пайдаланатын жаттығулар туралы түсінік беру.

2.Дамытушылық: Оқушылардың сапта тұра білу қабілетін, дене бітімдерін дұрыс

қалыптасуын дамыту.

3.Тәрбиелік: Балаларды бірін-бірі сыйлауға, адамгершілікке, ізгілікке тәрбиелеу.

Құрал-жабдықтар: ысқырық, секундомер.

Өтетін орны: Спорт зал.

Мерзімі: 14.03.2015ж.

Сабақ барысы.


Дайындық бөлім 10-15 мин.

Сағат саны.

Әдістемелеу, нұсқаулар




1






2











3

Сапқа тұру,рапорт беру, Сәлемдесу.

Сабақтың мақсаты мен міндет-мен танысу

Саптағы ж/е қатардағы жаттығулар

Орында тұрып оңға,солға,артқа бұрылу алға жүру.

Жүру жаттығулары.

Қолды жоғары аяқ ұшымен белде өкшемен жүру,табанның сыртқы ішкі қырымен жүру.

Жартылай отырып жүру

Отырып жүру

Қарама-қарсы жүру

Жылдам жүру.

Жүгіру жаттығулары

Жеңіл жүгіру бір қалыпты

Екі қол белде аяқты алдыға тік тастап жүгіру.

Оңға, солға жанымен жүгіру.

Өкшені артқа тастап жүгіру.

Тізені алға көтеріп жүгіру

Бұрыштан бұрышқа жүгіру

Тік алға жүгіру

Жай жүру. Дем алуды қалыпқа келтіру.


Жалпы дамыту жаттығулары.

1.Мойын жаттығулары

2.Қол мен иық белдеуінің жаттығулары

3.Аяқ бұлшық еттерінің жаттығулары

4.Кеудеге арналған жаттығулар






3-мин





4-мин








4-мин








4-мин

Арнайы спорт киімдеріне оның тазалығына, жалпы сабақ даярлығына назар аудару.



Берілген бұйрық бойынша жүру.





Еркін жүгіру, жаттығудың дұрыс орындалуын қадағалау.


Саппен жүгіру, ара-қашықтықты ұстауын қадағалау










Қозғаласта орындалатын жаттығулар.



Негізгі бөлім 25-30 мин



Сапқа тұру үшін «Сапқа тұрыңдар!», «Қатарға!», деген пәрмендер беріледі. «Сапқа тік тұр!» деген пәрмен берілгеннен кейін сапта тұру орындалады.Сапта тұрғанда жинақы, түзу, бұлшық етті қатайтпай, өкшені бірге, аяқтың ұшын сәл ғана алшақ ұстап, қолды жанға жіберіп, саусақты жартылай бүгіп, тіке алға қарап тұру керек.

«Еркін тұр!» деген пәрменде денені бос ұстап, аяқты сәл бүгіп, сол немесе оң аяқты бос ұстау керек.Сапта тұрушылардың арақашықтығы «аралық» деп аталады.


Сапта бірінші тұрған бала- бастаушы

(бағыттаушы), ақырғы тұрған бала –аяқтаушы.Сабақта көбірек берілетін пәрмендер: «Тік тұр!» , «Бір қатарға тұр!», «Түзел!», «Еркін тұр!», «Тарқа!», «Сынып, ретпен санал!», «Бірінші, екіншіге санал!» Саналу өтіп жатқан кезде сапта бойды түзу ұстау керек.

Сан атаулары қатты, тез айтылады. Саптық есеп дұрыс орындалмаған кезде «Тоқтат!» деген пәрмен беріледі.Санау қайта басталады.Орында тұрып бұрылу мынадай пәрменмен орындалады.

«Оң-ға!», «Сол-ға!», «Шеңбермен сол-ға! (оң-ға)».Шеңбермен солға бұрылу сол аяқтың өкшесімен , оң аяқтың ұшымен орындалады. «Оң-ға» -оң өкшемен, сол аяқтың ұшымен бұрылады.

45*Бұрылыс жасау үшін мынадай пәрмен беріледі:

«Жарты бұрылыс –оң-ға!»

«Жарты бұрылыс –сол-ға!»



Бір саптан екі сапты құру үшін мынадай пәрмен беріледі: «Екі сапқа тұр!» (Сапқа не қатарға тұру қажеттігі қосылып айтылады). Екінші сапқа ауысу үштік есеппен жүреді, «бір»-сол аяқты артқа, «екі»-оң аяқты алдынғы баланың артына, «үш» -сол аяқты оң аяқтың жанына қою.



Жүріп келе жатып бір лек құрап сап түзеу кезінде орындалатын сапқа арналатын жаттығулар.


Бір лектен екі лек құрап сап түзеу.


Бір лектен екі лек құрап сап түзеу, керісінше, екі лек және төрт лек құрап сап түзеп жүріп келе жатып , бір лек құрап сап түзеу.


Бір лекті сапта келе жатып екі лекті сап құру үшін мұғалімнің берген командасынан кейін саптың басындағы бірінші және екінші номерлі оқушы бір қадам солға аттап тоқтамай ілгері жүре береді.Ал олардан кейінгіекі оқушы тоқтамастан сол жаққа шыққан екі оқушымен қатарласады. Саптағы қалған оқушылар осы ретпен екі лекті сап құрайды;

-үш лекті сап құру үшін, мұғалім берген командасынан кейін алдынғы үш оқушы солға бір қадаматтап шығады.Қалған оқушылар жаттығуды екі лекті сап құрғанретпен орындайды;

-төрт лекті сап құру алдынғы ретпен орындалады.Саптағы қозғалыстек сол аяқтан басталады.Оқушылар бірнеше лекті сап түзеп тұрғанда соңғы оқушы жалғыз қалса,ол бірінші лектің соңына тұру керек.

1.Алаңның шекараларын (сыртқы жиегін) айналып жүру.

2.Команда және белгі бойынша бағытты өзгертіп (шеңбер бойымен, қиғаш, ирелеңдеп) жүру.

А) шеңбер жасау үшін «шеңбер бойымен жүр!» деген команданы сапты бастаушы алаң ортасына жақындап келгенде беріледі.Бұдан кейін сапты бастаушы шеңбермен жүреді.

Ә) қиғаш жүру бір бұрыштан оған қарама қарсы қиғаш жатқан бұрышқа жүру арқылы орындалады.Мысалы; оң жақтағы бұрыштан сол жақтағы бұрышқа қарай жүру. «Қиғаш жүр!» командасы сапты бастаушы алаңның бұрышының біріне таяп келген кезде беріледі.Сапты бастап жүруші қарама-қарсы бұрышқа жеткен кезде «Оң иықты (сол иықты) алға ұстап, залды (алаңды) айнала жүр!» командасы беріледі;

Б) ирелеңдеп жүру сапта ара қашықтықты бір-бірінен бір адым алшақ ұстап, ирелеңдеген бағыт ұстап жүру. Ирелеңдеп жүру үлкен, орта және кіші көлемде қиғаш, кесе-көлденең бағытпен жүріп жасалуы мүмкін.Онда мынадай команда беріледі: «Оң иықты алға ұстап, айнала адымдап жүр!» осы команда бойынша сынып алаңның шекарасы бойымен жүреді. Ирелеңдеп жүру басталатын жерге келгенде «Солға (оңға), қарсы бағытқа жүр!» командасы беріледі де, сапта бастаушы бағытын 180о -қа өзгертіп, алғаш қарсы

жүруді бастаған кезде «Ирелеңдеп жүр!» командасын беру керек.

3. Гимнастикалық алаңның көлденең сызығын бойлай жүріп, бірте-бірте бұрылу арқылы екі және үш қатарлы лекке тұрғызу. Сапты өзгертіп тұрғызатын жерде мұғалім «Бір оында!» команда, ал одан кейін «Солға!» не «Оңға!» . «Екіден (үштен) жүр!» деген команда береді.Осы командадан кейін алдағы екі бала ( үш бала) 900-қа бұрылады да, жаңа бағытпен жүреді, ал басқалар олардың бұрылған жерлеріне дейін жүріп барады және екінші ( не үшінші) «Жүр!» деген команда бойынша екіден (не үштен)келе жатып бірте-бірте бұрылып, лекке екі-екіден (не үш-үштен) тура бастайды.Осындай лектік сапқа тұрғызылғаннан кейін әр түрлі әдістер арқылы қажетті түрде қатардың аралығын жазу жүргізіледі.Бұрынғы сапқа қайта тұрғызу, сапта оң, (не сол ) жақ қапталға (флангке) қарай бұру арқылы немесе қатарды жазу арқылы. Айналып, бір лекте бір-бірлеп «Адымдап жүр!» командасы бойынша орындалуы мүмкін. Осы команда бойынша барлығы да алдағы шекараға (межеге) дейін жүріп барады, ал ол жерден (бір орында тұрып жүріп ) әр бір екіншілер (үшіншілер) оң иықты бұрып айнала жүру арқылы сол (оң) екіншілердің (үшіншілердің) арт жағына барып тұрады.

4. Жүріп келе жатқан лектің тоқтамастан екі (үш) қатар болып қайта тұруы үшін, екіншілер (үшіншілер) оңға немесе солға бұрылуы тиіс. Бір қатар лекте екінші (үшіншілер ) оңға немесе солға бұрылуы тиіс. Бір қатар лекте екінші (үшінші) болып келе жатқан оқушы аяғын басады «Жүр!» деп команда береді. Сол команда бойынша алдынғы жақта келе жатқандар оң аяғамен қадам жасап, оң аяғының басымен солға бұрылады. Бұрылғаннан кейін сол аяқпен жасалатын алғашқы қадам ерекше нық басуы керек. Жүруде аяқтың ұшымен , өкшемен, тізені жоғары көтере, алдағы аяққа көбірек салмақ түсіре жүру дейтін жүру, түрлері кездеседі.


Қорытынды бөлім: 5 мин.

Оқушыларды терең дем алдырыу, тынысын қалпына келтіру.

Сапқа тұрғызу, бағалау, мадақтау.

Үй тапсырмасы, қоштасу.













3-мин











3-мин













3-мин











3-мин

















3-мин















3-мин













3-мин










3-мин




















3-мин









3-мин












3-мин








4-мин










5-мин











Жаттығуларды дұрыс жасалуын қадағалау.





Қате жасалған жаттығуларды түзеу.







Денені дұрыс ұстау



Саналу өтіп жатқан кезде сапта бойды түзу ұстау керек.





«Жарты бұрылыс –оң-ға!»

«Жарты бұрылыс –сол-ға!»
















Бір саптан екі сап құру.




Бір саптан үш сап құру.

Бір саптан бес сап құру.


Бір бұрыштан қиғаш жүру.

Қарама қарсы жүру.






Ирелеңдеп жүру.



Жүріп келе жатып екіге бөліну.



Жүріп келе жатып айналма жүру.

















Түзу бір сызықта тұру.

Оқушылардың кемшілігін жекелей айтып өту























































Получите в подарок сайт учителя

Предмет: Физкультура

Категория: Уроки

Целевая аудитория: 9 класс

Скачать
Гимнастика.Сапты? жатты?улар .

Автор: Дуйсембиев Габит Валериевич

Дата: 13.12.2015

Номер свидетельства: 265837


Получите в подарок сайт учителя

Видеоуроки для учителей

Курсы для учителей

ПОЛУЧИТЕ СВИДЕТЕЛЬСТВО МГНОВЕННО

Добавить свою работу

* Свидетельство о публикации выдается БЕСПЛАТНО, СРАЗУ же после добавления Вами Вашей работы на сайт

Удобный поиск материалов для учителей

Ваш личный кабинет
Проверка свидетельства