Та?ырыбы: Шахмат ойыны, тарихы

1969 жыл?ы ?аза? жазуыны? со??ы орыстандыру емле реформасына дейін ?аза? тілінде д?ст?рлі шатыраш(санскрит chatur anga → пракріттер: chatur anja — т?рт б?рыш → арабша: шатрандж) делініп келді. ?нді а?ыздары бойынша, билеуші Шерам шахматпен е? ал?аш таныс?ан кезде, оны? ?згешелігіне, ?р т?рлі ?демі комбинацияларды? байлы?ына масаттанды.[1] Ал осы ойынды ойлап шы?ар?ан дана оны? ?ол астында екенін біліп, билеуші о?ан ерекше ал?ыс білдіргісі келді. Сонда ?мірші ?нді данышпанны? кез келген б?йымтайын орындау?а у?де береді. Ал дана оны бидай д?німен та? ?алдырады. Берілген шарт бойынша данышпан?а шахмат та?тасыны? бірінші шаршысына бір, екінші шаршысына екі, ал келессі шаршылар?а б?рын?ыдан екі есе арты? (1 + 22 + 23 + 24 + … + 263 = 264 – 1) бидай да?ылдары берілуі тиіс еді ж?не билеуші осы санны? ?анша екенін білмей, оны дана?а лезде беруді б?йырды. Магараджи есептеушілері б?л санды т?ні бойы есептеп, та?ертен ?ана математикалы? шешімге келіп, оны? м?мкін емес екенін ?міршіге т?сіндіреді. Себебі данышпан айт?ан сан б?кіл ?ндістанны? бидай д?ндер санына, тіпті б?кіл ?лемні? бидай д?ндері санына жетпейді екен. Б?л сан - 18 квинтильон 446 квадрильон 744 триллион 073 миллиард 709 миллион 551 мы? 615. Осы мысал ар?ылы біз математиканы? шахматта жасыр?ан та??ажайып м?мкіншіліктеріне к?з жеткізе аламыз.