Дене шыны?тыруды? пайдасы

О?ушылар дене-бітіміні? д?рыс дамуы, денсаулы?ыны? ны?аюы, ж?мыс ?абілетіні? артуы сырт?ы ортаны? ?олайсыз жа?дайларына ?арсы т?ру?а ы?пал етеді. Жа?сы денсаулы? -адамны? е?бек ж?не ?о?амны? іс-?рекетке жемісті ?атысуыны? ма?ызды кепілі. О?ушыларды? денсаулы?ына ?ам?орлы? жасау?а бізді? ?о?амымыз мейлінше м?дделі. Саба?тарда, саба?тан тыс уа?ытта, спорт секцияларында дене т?рбиесін к?н сайын ?йымдастырып, ?олайлы жа?дайлар жасау ?ажет.
Таби?и ?оз?алысты? т?рлері ж?гіру, ?ар?у, ж?зу, ла?тыру, ша??ы, коньки, велосипед тебу, акробатика ?мірге ?ажетті да?ды ж?не іскерліктерді ?алыптастырады. Жас адамдарды? денесі т?рлі жатты?улар к?мегімен ширап, дамиды. Сонды?тан к?ш, жылдамды?, т?зімділік, икемділік сия?ты адам ?абілетін дамыту о?ушыларды? ?оз?алт?ыш т?жірибесін байытады, дене ?оз?алысын ?йлестіреді.
Дене т?рбиесі саласында ыр?а?, жеке гигиена, дене шыны?тыру м?дениеті, туризм, спорт ерекше орын алады.
Дене т?рбиесі е? басты к?н т?ртібін, я?ни, е?бек, демалыс, тама?тану, ?й?ы, бос уа?ыт ыр?а?тарын д?рыс ?йымдастыруда талап етеді. К?н т?ртібін тиімді пайдалану балаларды? а?ыл-ойы мен дене ??рылысыны? д?рыс дамуына, денсаулы?ын са?тау?а к?мектеседі.
К?н т?ртібін б?збау міндет. Т?ртіп дегеніміз - демалыс, тама?тану, жеке гигиена ж?не к?н мен т?нні? пайдалы с?ттерін ма?ызды, мазм?нды ?олдану.
Мектепте дене т?рбиесін м??алім, сынып жетекшісі, т?рбиеші бас?арады. Оларды? ж?мысыны? мазм?ны:
• ш?кірттерге о?у, е?бек ж?не демалыс ыр?а?ын ?тымды пайдалануды ?йрету, о?ушыларды? денсаулы?ын ?немі ба?ылау, ж?мыс ?абілетін жа?сарту, олар?а жа?дай ту?ызып, ?ам?орлы? жасау.
• о?у к?ні ж?не о?у жылы бойында ?оз?алыс жасау, ?оз?алт?ыш ?рекетке ?йрету ж?не ?оз?алт?ыш сапаларын дамыту, дене шыны?тыру ж?не сауы?тыру ж?мысын тиімді ?ткізу.
Дене т?рбиесін мектепте ж?не мектептен тыс о?у орындарында спортты? базаларда іске асыру ?шін т?мендегі талаптарды еске ал?ан ж?н:
• о?ушыларды? бойында жо?ары адамгершілік сапаларын т?рбиелеу.
• ш?кіртті? денсаулы?ын ны?айту, ж?мыс ?абілетін к?теру.
• спортпен ш??ылдану?а о?ушыларды? т?ра?ты ?ызы?уын ж?не ?абілетін дамыту.
• негізгі ?оз?алт?ыш сапаларын дамыту.
2. Дене т?рбиесіні? мазм?ны, міндеттері ж?не формалары ?рбір мектептерді? жа?дайларына байланысты дене шыны?тыру ж?не сауы?тыру ж?мысыны? ж?йесін жасауды ?ажет етеді.
Дене т?рбиесіні? негізгі ??ралдарына дене жатты?улары, гимнастика, ойын, туризм, спорт, таби?и факторлар жатады.
Дене жатты?улары - б?л саналы т?рде орындал?ан ?имылдар ж?не ?оз?алт?ыш ?рекеттер. Дене жатты?улары б?лшы? ет ж?йесін, ?ан айналымын ж?не тыныс алу м?шелерін дамытады.
Гимнастика. Т?рлері: негізгі ж?не гигиеналы? гимнастика, спортты? гимнастика, акробатика, к?ркемдік гимнастика, ?ндірістік гимнастика ж?не емдік гимнастика.
Ойын о?ушыларды жылдамды?да, т?зімділікке т?рбиелейді.
Туризм - о?ушыларды т?зімділікке, ?жымды??а, е?бек с?йгіштікке ж?не ?олайсыз сырт?ы жа?дайларда кездесетін ?иынды?тарды же?уге т?рбиелейді.
Спорт - о?ушыларды? денсаулы?ын ны?айтатын, дене к?шін, ?оз?алыс да?дыларын ж?не моральды?-еріктік ?асиеттерін дамытатын дене т?рбиесіні? ??ралы. Дене т?рбиесіндегі ма?ызды ??ралдарыны? бірі - таби?и факторлар: к?н к?зі, ауа, су?а шомылу, душ ?абылдау.
Таби?ат факторларын балаларды? денесін сауы?тыру ж?мысы кезінде пайдалану ?те тиімді. Дене т?рбиесіні? ма?ызды ма?саттарыны? бірі - балалар мен ересек адамдарды дене шыны?тыру ісіне ж?мылдыру.
Дене т?рбиесіні? міндеттері:
- денсаулы?ты ны?айту ж?не шыны?тыру, денені? д?рыс ?сіп-жетілуіне ж?не а?заны? ж?мыс ?абілетін арттыруына ?сер ету;
- ?имыл да?дылары мен іскерліктерін ?алыптастыру ж?не жетілдіру;
- ?имылды? жа?а т?рлеріне баулу ж?не оны теориялы? білімдерімен байланыстыру;
- негізгі ?имыл-?асиеттерін к?шті, т?зімділікті, шапша?ды?ты ж?не ептілікті дамыту;
- еріктілікке, батылды??а, табандылы??а, т?ртіптілікке, ?йымшылды??а, досты? пен жолдасты? сезімге, м?дениет мінез-??лы? да?дысына е?бек пен ?о?амдьщ меншікке саналы к?з?арасын т?рбиелеу;
- ?деттерді ?алыптастыру ж?не дене жатты?уларымен ?немі ш??ылдану?а ынтаны т?рбиелеу;
- гигиеналы? да?дыларды сі?іру, дене жатты?улары мен шыны?тыру гигиенасы ж?ніндегі білімді хабарлау.
3. Дене шыны?тыру саба?ы ?зірлік, негізгі, ?орытынды б?лімдерінен т?рады. ?зірлік б?лімі о?ушыларды? сергек к??іл-к?йін, дене шыны?тырумен ш??ылдану ынтасын арттыру ж?не балаларды саба?ты? негізгі б?лігінде к?рделі дене жатты?уларын орындау даярлы?ын жасау ?шін пайдаланылады.
Саба?ты? негізгі б?лігіне о?у ба?дарламасында?ы дене жатты?уларыны? т?рлері енгізіледі. Жатты?улар, ?р ?илы ойындар о?ушыларды? к?тері?кі к??іл-к?йін ту?ызады. Осы к?тері?кі ілікті басып, о?ушыларды келесі саба?тар?а даярлау саба?ты? ?шінші, ?орытынды б?лігіні? міндеті. Саба? жалпы сап т?зеумеи, ?орытынды жасаумен ая?талады.
Дене шыны?тыру саба?тары процесінде білім беру, т?рбиелеу, сауы?тыру міндеттері шешіледі.
Дене шыны?тыру саба?ыны? ма?ызды т?рбиелік міндеті о?ушыларды? дене шыны?тырумен ?немі ш??ылдану?а ынта-ы?ыласын дарыту. Бастауыш сыныпта?ы дене шыны?тыру саба?тары жатты?уларыны? ж?не ойындарыны? сан алуандылы?ымен ерекшеленеді.
4. Дене т?рбиесі бойынша сыныптан тыс ж?мыстарды? міндеттері: баланы? денсаулы?ын ны?айту?а к?мектесу; а?заны шыны?тыру, о?ушыларды? жан-жа?ты ?сіп жетілуіне, дене шыны?тыруды? о?у ба?дарламасын ойда?ыдай ме?геруге к?мектесу; балаларды дене шыны?тыру ж?не спортпен ?немі ш??ылдану?а ?деттендіру; ?оз?алыс да?дысын т?рбиелеу.
Дене шыны?тыру мен спорт ж?ніндегі сыныптан тыс ж?мысты? негізгі формалары: секциялары мен ?йірмелердегі саба?тар спорт жарыстары, серуендер, туристік жоры?тар, дене шыны?тыру ж?не спорт мейрамдары.
Серуендер мен жоры?тарды балаларды? таби?ат туралы білімдерін толы?тыра алатындай тамаша адамдарды? ??гімелерін ести алатындай жерде белгіленген ж?н.
5. О?ушыларды ж?йелі т?рде дене жатты?уларына ?йретуді? тиімді жолдарыны? бірі - оларды? ?з еркімен дайындалуы. Осы?ан байланысты о?у ба?дарламасына дене т?рбиесінен ?йге тапсырма беруді міндетті т?рде енгізу керек.
Отбасында ?з еркімен орындалатын дене т?рбиесіні? бір т?рі -та?ерте?гілік гигиеналы?-бой сергіту жатты?уы. Ол адамны? дене ??рылысыны? ?й?ыдан со??ы тіршілік ?ызметіне тез араласуына ?серін тигізіп ?ана ?оймай, адамды сергек ж?руге ж?не к??іл-к?йін к?теруге к?мегін тигізеді. Та?ерте?гілік бой сергіту жнтты?уы т?л?аны д?рыс ?алыптастыру?а ?сер ете отырып,тыныс алуды жа?сартады, ?ан айналу ж?йесі ?ызметін к?шейтеді, зат алмасу?а к?мектеседі, о?ушыларды? зеректігін, ма?сат?а жету ?мтылысын ?алыптастырады, а?ыл-ой ?ызметін арттырады. Ерте?гілік бой сергіту жатты?улары о?ушыларды т?ртіптілік пен бейімділікке, ?зіне деген сенімділік пен белсенді ?ызмет ат?ару?а т?рбиелейді.
6. Порфирий Корнеевич Иванов - уа?ытты жарты ?асыр?а басып оз?ан жан. Оны? ?арапайым ?дісі - "Детка" немесе "Иванов ж?йесі" деп аталады.
Оны? н?с?аулары:
• ?зі?ді жа?сы сезіну ?шін к?ніне 2 рет таби?и суы? су?а шомыл. Ысты? су?а шомылса?, суы? сумен н?ктесін ?ой;
• шомылар алдында, не шомылып жат?анда таби?ат аясына шы?, жала? ая?ы?мен жер бас. Ауаны аузы?мен ?армап, бірнеше рет дем ал да іштей ?зі?е ж?не ?зге ж?рт?а денсаулы? тіле;
• ара? ішпе, темекі тартпа;
• аптасына кем дегенде 1 рет тама?сыз не сусыз к?н кешуге тырыс;
• ?орша?ан ортаны с?й. Айнала?а т?кірме ж?не ештеме тастама. Б?л сені? саулы?ы?;
• денім сау болсын десе? барлы? адаммен с?лемдес;
• бойы?да?ы жаман ?ылы?тардан арыл. Ж?рт?а сен ж?не оларды с?й;
• адамдар?а ?сіресе к?мек с?ра?андар?а к?мектес. Оны? ?ажетіне бар жан-д?ние?мен к?мектес. Ол сені? досы?а айналады, соны?мен ?лемдік іске ат салысасыз;
• жексенбі к?ні таби?ат?а жала?ая? шы?ып, бірнеше рет тыныс ал да, ойлан;
• ауру, сыр?ат, ?лім ж?нінде ойлаудан ?аш. Б?л сені? - же?ісі?;
• ес пен ойды б?ле ?арама. Оны ж?зеге асыр;
• іс ж?ніндегі т?жірибе?ді ?лгі-?неге ет. Біра? ол ?шін ма?танба да, ?зі?ді-?зі? ?реден жо?ары ?стама. " ?лы? болса?-кішік бол".
Б?л ?а?иданы? о?ушыны? рухани жа?ынан тазарып, салауатты ?мір с?руіне тигізетін р?лі ерекше.
?о?амны? болаша?ы - о?ушы-жастар?а ?жымды? т?рбие беруде дене т?рбиесі саба?ында ?лтты? ойындарды ?ткізуді? р?лі зор. ?аза?станны? ?лтты? ойындарыны? ішінде ?жымды??а, ауызбірлікке т?рбиелейтін ойындарды о?у-т?рбие ?рдісінде тиімді пайдалану?а болады.

?дебиеттер:
1. К.Бержанов, С.Мусин. Педагогика тарихы. - Алматы: Мектеп, 1972.
2. Е.Са?ынды?ов. ?лтты? ойындарды т?рбие ж?мысында ?олдану. - Алматы, 1992.
3. К.Сейталиев. Т?рбие теориясы. - Алматы, 1986.
4. Ж. ?оянбаев, Р.?оянбаев. Педагогика. - Алматы, 1998.
5. Савин Н.В. Педагогика. - Алматы, 1983.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Дене шыны?тыруды? пайдасы»

Оқушылар дене-бітімінің дұрыс дамуы, денсаулығының нығаюы, жұмыс қабілетінің артуы сыртқы ортаның қолайсыз жағдайларына қарсы тұруға ықпал етеді. Жақсы денсаулық -адамның еңбек және қоғамның іс-әрекетке жемісті қатысуының маңызды кепілі. Оқушылардың денсаулығына қамқорлық жасауға біздің қоғамымыз мейлінше мүдделі. Сабақтарда, сабақтан тыс уақытта, спорт секцияларында дене тәрбиесін күн сайын ұйымдастырып, қолайлы жағдайлар жасау қажет.
Табиғи қозғалыстың түрлері жүгіру, қарғу, жүзу, лақтыру, шаңғы, коньки, велосипед тебу, акробатика өмірге қажетті дағды және іскерліктерді қалыптастырады. Жас адамдардық денесі түрлі жаттығулар көмегімен ширап, дамиды. Сондықтан күш, жылдамдық, төзімділік, икемділік сияқты адам қабілетін дамыту оқушылардың қозғалтқыш тәжірибесін байытады, дене қозғалысын үйлестіреді.
Дене тәрбиесі саласында ырғақ, жеке гигиена, дене шынықтыру мәдениеті, туризм, спорт ерекше орын алады.
Дене тәрбиесі ең басты күн тәртібін, яғни, еңбек, демалыс, тамақтану, үйқы, бос уақыт ырғақтарын дұрыс ұйымдастыруда талап етеді. Күн тәртібін тиімді пайдалану балалардың ақыл-ойы мен дене құрылысының дұрыс дамуына, денсаулығын сақтауға көмектеседі.
Күн тәртібін бұзбау міндет. Тәртіп дегеніміз - демалыс, тамақтану, жеке гигиена және күн мен түннің пайдалы сәттерін маңызды, мазмұнды қолдану.
Мектепте дене тәрбиесін мұғалім, сынып жетекшісі, тәрбиеші басқарады. Олардың жұмысының мазмұны:
• шәкірттерге оқу, еңбек және демалыс ырғағын ұтымды пайдалануды үйрету, оқушылардың денсаулығын үнемі бақылау, жұмыс қабілетін жаңсарту, оларға жағдай туғызып, қамқорлық жасау.
• оқу күні және оқу жылы бойында қозғалыс жасау, қозғалтқыш әрекетке үйрету және қозғалтқыш сапаларын дамыту, дене шынықтыру және сауықтыру жұмысын тиімді өткізу.
Дене тәрбиесін мектепте және мектептен тыс оқу орындарында спорттық базаларда іске асыру үшін төмендегі талаптарды еске алған жөн:
• оқушылардың бойында жоғары адамгершілік сапаларын тәрбиелеу.
• шәкірттің денсаулығын нығайту, жұмыс қабілетін көтеру.
• спортпен шүғылдануға оқушылардың тұрақты қызығуын және қабілетін дамыту.
• негізгі қозғалтқыш сапаларын дамыту.
2. Дене тәрбиесінің мазмұны, міндеттері және формалары әрбір мектептердің жағдайларына байланысты дене шынықтыру және сауықтыру жұмысының жүйесін жасауды қажет етеді.
Дене тәрбиесінің негізгі құралдарына дене жаттығулары, гимнастика, ойын, туризм, спорт, табиғи факторлар жатады.
Дене жаттығулары - бұл саналы түрде орындалған қимылдар және қозғалтқыш әрекеттер. Дене жаттығулары бұлшық ет жүйесін, қан айналымын және тыныс алу мүшелерін дамытады.
Гимнастика. Түрлері: негізгі және гигиеналық гимнастика, спорттың гимнастика, акробатика, көркемдік гимнастика, өндірістік гимнастика және емдік гимнастика.
Ойын оқушыларды жылдамдықда, төзімділікке тәрбиелейді.
Туризм - оқушыларды төзімділікке, ұжымдыққа, еңбек сүйгіштікке және қолайсыз сыртңы жағдайларда кездесетін қиындықтарды жеңуге тәрбиелейді.
Спорт - оқушылардың денсаулығын нығайтатын, дене күшін, қозғалыс дағдыларын және моральдық-еріктік қасиеттерін дамытатын дене тәрбиесінің құралы. Дене тәрбиесіндегі маңызды құралдарының бірі - табиғи факторлар: күн көзі, ауа, суға шомылу, душ қабылдау.
Табиғат факторларын балалардың денесін сауықтыру жұмысы кезінде пайдалану өте тиімді. Дене тәрбиесінің маңызды мақсаттарының бірі - балалар мен ересек адамдарды дене шынықтыру ісіне жұмылдыру.
Дене тәрбиесінің міндеттері:
- денсаулықты нығайту және шынықтыру, дененің дұрыс өсіп-жетілуіне және ағзаның жұмыс қабілетін арттыруына әсер ету;
- қимыл дағдылары мен іскерліктерін қалыптастыру және жетілдіру;
- қимылдың жаңа түрлеріне баулу және оны теориялық білімдерімен байланыстыру;
- негізгі қимыл-қасиеттерін күшті, төзімділікті, шапшаңдықты және ептілікті дамыту;
- еріктілікке, батылдыққа, табандылыққа, тәртіптілікке, ұйымшылдыққа, достық пен жолдастық сезімге, мәдениет мінез-құлық дағдысына еңбек пен қоғамдьщ меншікке саналы көзқарасын тәрбиелеу;
- өдеттерді қалыптастыру және дене жаттығуларымен үнемі шұғылдануға ынтаны тәрбиелеу;
- гигиеналық дағдыларды сіңіру, дене жаттығулары мен шынықтыру гигиенасы жөніндегі білімді хабарлау.
3. Дене шынықтыру сабағы әзірлік, негізгі, қорытынды бөлімдерінен тұрады. Әзірлік бөлімі оқушылардың сергек көңіл-күйін, дене шынықтырумен шұғылдану ынтасын арттыру және балаларды сабақтың негізгі бөлігінде күрделі дене жаттығуларын орындау даярлығын жасау үшін пайдаланылады.
Сабақтың негізгі бөлігіне оқу бағдарламасындағы дене жаттығуларының түрлері енгізіледі. Жаттығулар, әр қилы ойындар оқушылардың көтеріңкі көңіл-күйін туғызады. Осы көтеріңкі ілікті басып, оқушыларды келесі сабақтарға даярлау сабақтың үшінші, қорытынды бөлігінің міндеті. Сабақ жалпы сап түзеумеи, қорытынды жасаумен аяқталады.
Дене шынықтыру сабақтары процесінде білім беру, тәрбиелеу, сауықтыру міндеттері шешіледі.
Дене шынықтыру сабағының маңызды тәрбиелік міндеті оқушылардың дене шынықтырумен үнемі шүғылдануға ынта-ықыласын дарыту. Бастауыш сыныптағы дене шынықтыру сабақтары жаттығуларының және ойындарының сан алуандылығымен ерекшеленеді.
4. Дене тәрбиесі бойынша сыныптан тыс жұмыстардың міндеттері: баланың денсаулығын нығайтуға көмектесу; ағзаны шынықтыру, оқушылардың жан-жақты өсіп жетілуіне, дене шынықтырудық оқу бағдарламасын ойдағыдай меңгеруге көмектесу; балаларды дене шынықтыру және спортпен үнемі шұғылдануға әдеттендіру; қозғалыс дағдысын тәрбиелеу.
Дене шынықтыру мен спорт жөніндегі сыныптан тыс жұмыстың негізгі формалары: секциялары мен үйірмелердегі сабақтар спорт жарыстары, серуендер, туристік жорықтар, дене шынықтыру және спорт мейрамдары.
Серуендер мен жорықтарды балалардың табиғат туралы білімдерін толықтыра алатындай тамаша адамдардық әңгімелерін ести алатындай жерде белгіленген жөн.
5. Оқушыларды жүйелі түрде дене жаттығуларына үйретудің тиімді жолдарының бірі - олардың өз еркімен дайындалуы. Осыған байланысты оқу бағдарламасына дене тәрбиесінен үйге тапсырма беруді міндетті түрде енгізу керек.
Отбасында өз еркімен орындалатын дене тәрбиесінің бір түрі -таңертеңгілік гигиеналық-бой сергіту жаттығуы. Ол адамның дене құрылысының ұйқыдан соңғы тіршілік қызметіне тез араласуына әсерін тигізіп қана қоймай, адамды сергек жүруге және көңіл-күйін көтеруге көмегін тигізеді. Таңертеңгілік бой сергіту жнттығуы тұлғаны дұрыс қалыптастыруға әсер ете отырып,тыныс алуды жақсартады, қан айналу жүйесі қызметін күшейтеді, зат алмасуға көмектеседі, оқушылардың зеректігін, мақсатқа жету ұмтылысын қалыптастырады, ақыл-ой қызметін арттырады. Ертеңгілік бой сергіту жаттығулары оқушыларды тәртіптілік пен бейімділікке, өзіне деген сенімділік пен белсенді қызмет атқаруға тәрбиелейді.
6. Порфирий Корнеевич Иванов - уақытты жарты ғасырға басып озған жан. Оның қарапайым әдісі - "Детка" немесе "Иванов жүйесі" деп аталады.
Оның нұсқаулары:
• өзіңді жақсы сезіну үшін күніне 2 рет табиғи суың суға шомыл. Ыстық суға шомылсақ, суық сумен нүктесін қой;
• шомылар алдында, не шомылып жатқанда табиғат аясына шың, жалаң аяғыңмен жер бас. Ауаны аузыңмен қармап, бірнеше рет дем ал да іштей өзіңе және өзге жұртқа денсаулық тіле;
• арақ ішпе, темекі тартпа;
• аптасына кем дегенде 1 рет тамақсыз не сусыз күн кешуге тырыс;
• қоршаған ортаны сүй. Айналақа түкірме және ештеме тастама. Бұл сенің саулығың;
• денім сау болсын десең барлық адаммен сәлемдес;
• бойыңдағы жаман қылықтардан арыл. Жұртқа сен және оларды сүй;
• адамдарға әсіресе көмек сұрағандарға көмектес. Оның қажетіне бар жан-дүниеңмен көмектес. Ол сенің досықа айналады, соныңмен әлемдік іске ат салысасыз;
• жексенбі күні табиғатқа жалақаяң шығып, бірнеше рет тыныс ал да, ойлан;
• ауру, сырқат, өлім жөнінде ойлаудан қаш. Бұл сенің - жеңісің;
• ес пен ойды бөле қарама. Оны жүзеге асыр;
• іс жөніндегі тәжірибеңді үлгі-өнеге ет. Біраң ол үшін мақтанба да, өзіңді-өзің өреден жоғары ұстама. " Ұлық болсаң-кішік бол".
Бұл қағиданың оқушының рухани жағынан тазарып, салауатты өмір сүруіне тигізетін рөлі ерекше.
Қоғамның болашағы - оқушы-жастарға ұжымдық тәрбие беруде дене тәрбиесі сабағында ұлттық ойындарды өткізудің рөлі зор. Қазақстанның ұлттық ойындарының ішінде ұжымдыққа, ауызбірлікке тәрбиелейтін ойындарды оқу-тәрбие үрдісінде тиімді пайдалануға болады.

Әдебиеттер:
1. К.Бержанов, С.Мусин. Педагогика тарихы. - Алматы: Мектеп, 1972.
2. Е.Сағындықов. Ұлттық ойындарды тәрбие жұмысында қолдану. - Алматы, 1992.
3. К.Сейталиев. Тәрбие теориясы. - Алматы, 1986.
4. Ж. Қоянбаев, Р.Қоянбаев. Педагогика. - Алматы, 1998.
5. Савин Н.В. Педагогика. - Алматы, 1983.