Voleybol o'yini texnikasiga o'rgatish

Samarqand viloyati Kttaqo’rg’on tuman 53 maktab jismoniy tarbiya fani o’qituvchisi Murodov Zafar

MAVZU: VOLEYBOL O’YIN TEXNIKASIGA O’RGATISH .

REJA:

• O’yin texnikasining o’rgatish metodlari tasnifi
• O’yinchilarni yakka harakatlarini takоmillashtirish uchun mashqlar
• O’yinchilarning jismoniy sifatlarini tarbiyalash.

Voleybol o’yin texnikasini o’yinda qo’llaniladigan harakat faoliyatlarining maqsadga muvofiq, aniq vazifalarni xal qilishga imkon beradigan usullari yig’indisi deb atash mumkin. «Texnika» so'zi yunoncha so’z bo’lib, «mahorat» ma’nosini anglatadi. Takomillashgan texnik usullarni egallash bilan yuqori mahoratga erishiladi. Voleybol o’yin texnikasi o’yinni olib borish uchun zarur bo’lgan harakat usullari majmuasidan iboratdir, xarakatlar texnikasi turli vaziyatlarda maqsadga muvofiq, samarali harakat qilish bilan baholanadi, o’yindagi har bir texnik usulni bajarish bir-biri bilan uzviy bog’langan harakatlanish tizimidan tashkil topadi. Harakat texnikasi harakat vazifalarini muayyan usul bilan hal qilish uchun zarur va yetarli bo’lgan harakatning dinamik va kinematik xususiyatlaridir (kuchlarning muayyan izchilligi, gavdaning ayrim qismlari o’rtasidagi muvofiqlik va shu kabilar).

Texnikaning asosiy qismi - ma'lum bir harakatdagi asosiy mexanizmning eng muhim va xal qiluvchi qismidir. Texnikaning asosiy qismini bajarish nisbatan katta kuch sarflanishi bilan ifodalanadi.

Texnikaning detallari - harakatning asosiy mexanizmini buzmaydigan ikkinchi darajali xususiyatdir. tehnika detallari turli sportchilarda turlicha bo’lib, bu ularning morfologik va funksional imkoniyatlariga bog’liq bo'ladi.

Texnik harakatlarni bajarishda harakatlarning vaqt jihatidan ma’lum bir fazalari farqlanadi. Odatda, harakatlarning uch fazasi: tayyorgarlik, asosiy va yakunlovchi fazalarini belgilab qo’yish mumkin.

Tayyorgarlik fazasini ahamiyati harakatning bosh fazada bajarish uchun qulay sharoit yaratishdan iborat. Bu sharoitlar yugurib kelish, sakrash, aylanma hafakatlarni (to’siq qo’yganda, koptokni o’yinga kiritganda, hujum zarbasini berishda) bajarish bilan yaratiladi. Asosiy fazadagi harakatlar bevosita asosiy harakat vazifalarini hal qilishga qaratiladi. Biodinamik nuqtayi nazardan bu fazadagi eng muhim narsa harakatlantiruvchi kuchlardan tegishli vaziyatda, tegishli yo’nalishda samarali foydalanishdan iboratdir.

Yakunlovchi fazadagi harakatlar gavdaning muvozanatini saqlash maqsadida so’nib boradi yoki keskin tormozlanadi.

Voleybol juda dinarnik o’yin bo’lganligi sababli voleybolni turii texnik usullarni egallashi, o’yin vaziyatidan kelib chiqqan holda ularni tanlay olishi va uni tez, aniq bajarishi lozim. Bu esa o’yinchining texnik mahoratini belgilaydi.

Yuqori texnik mahorat belgilari quyidagilarda ifodalanadi:

-harakat usullarining aniq va sarnarali bajarilishi;

-halal beruvchi omillar (charchash, psixologik keskinlik, tashqi sharoltning salbiy ta'siriari va boshqalar) mavjudligida harakatlarning bajarilish barqaroriigi;

-raqib harakatlariga qarab javob harakatlarini tanlash, ularni qayta qurish va bunda harakat qismlarini boshqara olish;

-usullarning bajarilish ishonchliligi.

Voleybol rivojlanishining har xil davriarida texnik harakatlarni bajarish usullari, talablari, shakli, mazmuni o’zgardi va takomillashlb bordi. Texnik usullarning o’zgarishiga o’yin qoidalarining o’zgarishi, taktik harakaflarning takomillashuvi, o’yinchilar jismoniy tayyorgarlik darajasining o’sib borishi asosiy sabab bo’ldi. Hujum va himoyadagi o’yin dinarnikasining o’sishi, harakatlar potensialining oshib borishi, hujum va himoyadagi kombinatsiyalar arsenalining kengayishi ham texnik usullarni yangilashga yoki qayta qurishga turtki bo’ldi.

Shunday bo’lsada, o’yin texnikasida foydalaniladigan usullarning bundanda samaraliroq imkoniyatlari yo’q deb bo’lmaydi. Malakali sportchilarning funksional va jismoniy imkoniyatlari o’yin texnikasiga yangi, ilgor usullarni kiritish va uni ro’yobga chiqarish uchun istiqbol yaratadi.

Hujum texnikasi

Holatlar va harakatianish, dastlabki holatlar

Holatlar. Voleybol o ‘yinida o‘yinchilar to‘p bilan qisqa vaqt

ichida harakat qilishlari lozim. Shu sababli u yoki bu o ‘yin sharoitida

o ‘yinchi to‘p bilan o‘ynashi uchun yuqori tayyorgarlik ko‘rishi talab

etiladi. Shu maqsadda turli harakat usullarini bajarish uchun turlicha

holatlarni egallash kerak.

Dastlabki holatlar. Dastlabki holatlar u yoki bu texnik usullarni

bajarishga tayyorgarlik fazasini belgilaydi. Dastlabki holatlami

egallashning bajarilishi kutilayotgan harakatni bajarish uchun qulay

sharoitni va harakatlanishni ta’minlashi darkor. Texnik usulning

bajarilishidan qat’i nazar. dastlabki holatlar birmuncha statikligi bilan

farqlanadi: to‘pni uzatishdan oldin (4 a-rasm), pastdan to‘pni qabul

qilishda (4 b-rasm), to*siq qo‘yishda (4 v-rasm) va hujum zarbasini

berishda (4 g-rasm).

То‘р uzatish

Bu texnik usul orqali hujumni tashkil qilish va amalga oshirish

uchun qulay sharoit yuzaga keltiriladi. To‘pni: tayanch hoiatdan ikki

qo‘llab, sakrab ikki qo‘llab, sakrab birqoMlab, orqaga yiqilib turib ikki

qoMlab uzatish mumkin. Oxirgi usuldan voleybolda kamdan-kam,

keskin holat yuzaga kelganda foydaianiiadi.

Yo‘nalishi bo‘yicha to ‘p uzatishlar (to‘p uzatuvchiga nisbatan)

quyidagicha boMadi: oldinga, o ‘z ustiga, orqaga.

Uzunligi bo‘yicha: uzun - zonalar osha; qisqa - zonadan zonaga;

qisqartirilgan - zona doirasida.

Murakkab hujum kombinatsiyalarini tashkil qilishda, to‘p baland

berilganda yoki to‘pning uchish vaqtini kamaytirish maqsadida sakrab

to ‘p uzatish usulidan foydalaniladi. Bu holatda qoMlar bosh ustidan

birmuncha baland ko‘tariladi va qollaming faol ishlashi hisobiga

sakrashning yuqori nuqtasidan to‘p uzatiladi. Xuddi shu holatda qisqa

to‘p uzatishda asosiy harakat qo‘l barmoqlarining faol ishlashi hisobiga

amalga oshiriladi (6-rasm).

To‘pni orqa tomonga (mo‘ljalga orqa tomon bilan turganda)

uzatishda o‘yinchi to'pning tagiga kirib boradi. Bunda qoMning orqa kaft

qismi bosh orqasigacha ko‘tariladi. To‘p uzatish qoMlami tirsak qismida

bukib-yozish hisobiga bajariladi, gavda orqaga-yuqoriga harakatianadi,

bunda harakat umurtqa pog‘onasining ko‘krak va bel qismtarining

bukilishi hisobiga bo‘ladi (7-rasm).

Sakrab orqaga to‘p uzatish xuddi

tayanch holatda orqaga to*p uzatish kabi bajariladi. To‘p uzatishning eng

murakkab usuli bu sakrab bir qo‘l bilan to*p uzatishdir. Bu usul to'p to‘r

ustiga kelib qolgandagi murakkab sharoitda bajariladi. Bu holda qo'l

tirsaklarda bukilib, oldinga chiqariladi (8-rasm). Kaftlar oldinga

qaratiladi, barmoqlar bukilib, tarang holga keltiriladi. To‘p uzatish tirsak

bo‘g ‘inining bukib-yozilishi hisobiga bajariladi.

To‘pni kiritish:

Pastdan to ‘g ‘ri to ‘p kiritish. O‘yinchi oldinga engashib,

oyoqlarini tizza qismida bukkan, bir oyog‘ini (zarba beruvchi qo'lga

nisbatan qarama-qarshi) oldinga chiqargan holatda turadi

Yuqoridan to‘g‘ri to‘p kiritish. O‘yinchi to‘rga qaragan holda

yuqori holatni egallaydi

Hujum zarbalari:

Himoya texnikasi:

Yakunlovchi fazadagi harakatlar gavdaning muvozanatini saqlash maqsadida so’nib boradi yoki keskin tormozlanadi. Voleybol juda dinarnik o’yin bo’lganligi sababli voleybolni turii texnik usullarni egallashi, o’yin vaziyatidan kelib chiqqan holda ularni tanlay olishi va uni tez, aniq bajarishi lozim. Bu esa o’yinchining texnik mahoratini belgilaydi. Yuqori texnik mahorat belgilari quyidagilarda ifodalanadi:

• harakat usullarining aniq va sarnarali bajarilishi;
• halal beruvchi omillar (charchash, psixologik keskinlik, tashqi sharoltning salbiy ta'siriari va boshqalar) mavjudligida harakatlarning bajarilish barqaroriigi;
• raqib harakatlariga qarab javob harakatlarini tanlash, ularni qayta qurish va bunda harakat qismlarini boshqara olish;
• usullarning bajarilish ishonchliligi.

Harakatlanish.

O’yinehi ma'lum bir texntk usulni bajarish uehun maydon bo’ylab harakatlanadi. Bunda usul va o’yinning vaziyatiga bog’liq holda, qadam tashlab {oldinga, orqaga, yon tomonga), sapehib, sakrab, yugurib, yiqilib turli harakatlarni amalga oshiradi. Qadam tashlash va yugurish bilan qilinadigan harakatlar birmuneha yumshoq (UOM tebranishining sustligi sababli) bo’ladi, Yon tomonga qadamlashdan ko’p hollarda katta bo’lmagan masofani bosib o’tish bilan to'siq qo’yganda, hujum zarbasini qabul qilganda yoki to’siqdan o’z yo’nalishini o’zgartirib qaytgan to’pni qabul qilishda foydalaniladi. Harakat doimo kerakli harakat yo’nalishiga yaqin bo’lgan oyoqdan boshlanadi. Sapehib, sakrab, yugurish bilan bo’ladigan harakatlardan tez javob harakatlarini amalga oshirishda qo’llaniladi. Ko’rib ehiqilgan harakatlardan ko’p hollarda umumiy birlikda ham foydalaniladi

Dastlabki holatlar.

Dastlabki holatlar u yoki bu texnik usullarni bajarishga tayyorgarlik fazasini belgilaydi. Dastlabki holatlarni egallashning bajarilishi kutilayotgan harakatni bajarish uchun qulay sharoitni va harakatlanishni ta'minlashi darkor. Texnik usulning bajarilishidan qat’iy nazar, dastlabki holallar birmuncha statikligi bilan farqlanadi to’pni uzatishdan oldin (2a-rasm), pastdan to’pni qabul

qilishda (2б-rasm), to’siq qo’yishda (2в-rasm) va hujum zarbasini berishda (2-rasm). o’yinchi dastlabki holatni soniyaning bir qancha bo’laklariga teng muddatgagina egallaydi.

To’pni kiritish.

Bu texnik usul orqali to'p o’yinga kiritiladi. Bu usulning asosiy maqsadi to’pni raqib jamoasiga iloji boricha qiyin qilib berishdir. Shuning uchun bu usul hujum texnikasining vazifasi bo’lib hisoblanadi. To’pni kiritish daslabki holatdan va uchta ketma-ket fazalar: tayyorgarlik (to’pni tashlash, qo’lni silkish), asosiy (zarba berish) va yakunlovchi (qo’lni tushirish va keyingi harakat) fazalardan iborat.

Voleybolda pastdan, to’g’ri, yuqoridan to’g’ri, yondan yuqoridan va sakrab to'g’ri to’p uzatish usullari mavjud.

Bu usullarni bajarishda to'pga zarba berish turli tarzdagi ketma-ketlikda bajariladi. Birinchi navbatda to’pga aylanma harakat berish, so’ngra aylanma harakat bermasdan to'p kiritish (bir muncha murakkab bo’lganligi sababli) usullari o’rgatiladi yoki takrorlanadi.

Yuqoridan to’g’ri to’p kiritish.

O’yinchi to’rga qaragan holda yuqori holatni egallaydi (8-rasm).

To’p ko’krak sathida ushlab turiladi, bir oyoq oldinga qo’yiladi (zarba beruvchi qo’lga nisbatan qarama-qarshi). To’p 1 m yuqoriga oldinga tashlanib, o’yinchi qo’llari yuqoriga-orqaga harakatlantiradi va zarba beruvchi qo'1 yelkasini orqaga-yuqoriga olib boradi. Zarba-to’g’ri qo’l bilan birmuncha oldinda bajariladi. Bu usul ikki xil variantda: to’pga aylanma harakat berib va aylanma harakat bermasdan amalga oshirilishi mumkin. To’pga aylanana harakat bermasdan to'p kiritish usuli birmuncha murakkab usul hisoblanadi. Bu usulda quyidagi elementlarning bajarilishiga qat’iy amal qilish zarur. Bular to’pni qoq o’rtasiga zarba berish; to’p tashlashning nisbatan pastligi (0,5 m gacha); . zarba beruvchi qo’lni orqaga, nisbatan qisqa harakatlantirish; kuchli (tezkor), kaftli (tezlanishli) va aldamchi (sekin) zarbalar berish. Hujum zarbasini 2 yo'l bilan bajarish mumkin: to’g’ri (to’rga nisbatan to’g’ri turgan holda) va yon tomon bilan (to’rga nisbatan).

Hujum zarbalari.

Hujum zarbasi - jamoaning hujum harakatini yakunlovchi samarali usul hisoblanadi. Bu harakatlar to’rning yuqori qirg’og’idan balandda amalga oshiriladi. Chunki undan pastroqda amalga oshirilgan bujum harakatlarining samarasi ham juda pastdir.

Hujum zarbalari yo’nalishiga ko’ra quyidagicha farqlanadi: to’g’ri yo’nalish bo’yicha (bunda zarba berilgan to’p yo’nalishi hujumchining yugurib kelish yo’nalishiga mos tushadi) va yo’nalishni o’zgartirib (bunda zarba berilgan to’p yo’nalishi hujumning yugurib kelish yo’nalishiga mos tushmaydi).

To’pning uchish tezligiga qarab hujum zarbalari quyidagicha farqlanadi: zarba beruvchi qo’lni orqaga nisbatan qisqa harakatlantirish bilan kuchli (tezkor), kaftli (tezlanishli) va aldamchi (sekin). Hujuum zarbasini to’g’ri (to'rga to’g’ri turgan holda) va yon tomon bilan (to’rga nisbatan) bajarish mumkin.

To’g’ri hujum zarbasi berish fazasi 4 fazada bajariladi: yugurib kelish; sakrash; to’pga zarba berish; qo’nish (11-rasm). O’z navbatida, bu fazalar ham bir qancha mikrofazalarga bo’linadi. Yugurib kelish fazasida hujumchi ikkita asosiy vazifani hal etadi: balandroq sakrashga erishish va to'pning uchish tezligi, yo’nalishini to’g’ri aniqlash. Bunda hujumchi birinchidan, bir-ikki «qidiruvchi» qadamlar qiladi (to’pni tezligi va yo’nalishini aniqlash maqsadida) va ikkinchidan, Sakrash uchun yugurish tezligini oshiradi. Sakrash fazasida hujumchi tovondan oyoq uchiga tomon katta qadam tashlab xarakat qiladi, oxirgi qadamda oyoqlar juftlashadi, qo’llar orqa tomonga harakatlantiriladl. Oyoqlar tizza qismida, gavda esa tos-son bo’g’imida bukiladi. Keyin esa qo'llar oldinga-yuqoriga silkitiladi, oyoqlar tayanchdan uziladi, gavda oldinga bir oz egilib, vertikal holatga keltiriladi. Zarba beruvchi qo’lning kafti bosh orqasiga o’tib ketmasligiga va tirsak yelkadan, bir oz yuqorida bo’lishiga e’tibor berish lozim.

To’p yo’nalishini o’zgartirib bajariladigan hujum zarbalarining tuzilishi to’g’ri zarba berish texnikasiga o’xshashdir. To’p o’ng tomonga yo’naltirilganda, depsinishdan so’ng gavda o’ng tomonga burilib, bir oz chapga engashtiriladi, chap qo'1 elkasi to’rdan olib qochiladi (12-rasm).

Biomexanika - nuqtai nazaridan, yo’nalishi o’zgartirilgan hujum zarbalarini berishda asosiy o’rinni elka, tirsak, kaft va barmoqlar egallaydi.

Zarba berish fazasida - o’ng (yoki chap) qo'l tirsak bo’g’imida to’g’irlanib, yuqoriga-oldinga cho’ziladi. Zarba qorin, ko’krak, qo'1 mushaklarining ketma-ket va keskin qisqarishi bilan bajariladi. Bunda zarba beruvchi qo'l kafti to’pning orqa yuqorisiga uriladi. Zarba kuchi taktik vazifani hal qilish bilan belgilanadi. Boshlang’ich o’rgatish bosqichida hujum zarbasining kuchiga emas, balki uning o’z vaqtida berilganligiga va yo’nalishiga e'tibor qaratish zarur.

Qo’nishda hujumchi oyoqlarini bukib yerga tushadi, chunki bu holatda tayanch-harakat apparati shikastlanishining oldi olinadi va keyingi o’yin harakatlarini bajarishga qulay sharoit yaratiladi.

Jamoa hujumini faqatgina to’g’ri hujum zarbalari bilan yakunlash kifoya qilmaydi. Shuning achun hozirgi zamon voleybolida to'p yo’nalishini o’zgartirib bajariladigan hujum zarbalari ahamiyatliroqdir.

Himoya texnikasi

Himoya bu hujum harakatlariga qarshi harakat - qilishdir. Himoya usullaridan foydalanib hujum harakatlari bartaraf etiladi.

To’pni qabul qilish to’p o’yinga kiritilganda, hujum zarbasidan so’ng va to’siqdan qaytganda amalga oshiriladi.

Hozirgi zamon voleybolida to’pni qabul qilishning quyidagi usullari va variantlari mavjud: pastdan ikki qo’llab (juda kam hollarda bir qo'1 bilan); yuqoridan ikki qo’llab; son qismi bilan va orqaga dumalab bir qo’llab pastdan; oldinga ko’krak-qorin qismlari bilan yiqilgan holda bir qo’llab pastdan.

O’yinga kiritilgan to’pni sifatli qabul qilish hujum harakatlarining qanchalik samarali bo’lishini belgilaydi. O’yinga kiritilgan to’pni qabul qilishning eng ko'p tarqalgan va samarali shakli bu to’pni ikki qo’llab pastdan qabul qilishdir. 13 -rasmda ikki qo’llab pastdan to'p qabul qilayotgan o’yinchining holati tasvirlangan.

To’pni qabul qilish vaqtida tirsaklarni bukish mumkin emas. Qo’llar bilan oldinga-yuqoriga harakat qilinadi. To’pga nisbatan kuchli qarama-qarshi harakat qilish kerak emas. Bunda qo’llar to’p tomon yaqinlashtirilib uning tagiga kiritiladi. Oyoqlarni bukib-yozish bilan to’pga kerakli yo’nalish beriladi. To’pni pastdan qabul qilishda eng asosiysi to'pning yo’nalishi, tezligini to’g’ri baholay olish va bog’lovchi o’yinchini kuzatish hisoblanadi. O’yinchi zarur joyni egallay olmagan bo’lsayu, to'p uning tomoniga yo'nalayotgan bo’lsa, to'pni qabul qiluvchi qo’llarni to’g’ri oldinga chiqaradi va o’ng qo’lini yuqoriga chiqarib buradi, chap tomonga yo’nalayotgan bo’lsa chap qo'1 yuqoriga chiqariladi.

To’pni pastdan ikki qo’llab qabul qilish hujum zarbasini qabul qilishda ham asosiy usul hisoblanadi. O'yinga kiritilgan to’p yoki hujum zarbasining sifatsiz qabul qitinishi (past trayektoriyada uzatish, bog’lovchi o'yinchiga yetkazib bermaslik) bog’lovchi o’yinchi tomonidan hujum uchun beriladigan to’p uzatishni samarasiz, bo’lishiga olib keladi. Shuning uchun mashg’ulotlar vaqtida turli tezlikda, yo’nalishda va kuchlanishda kelayotgan to’plarni pastdan ikki qo’llab qabul qilishga katta e'tibor berish zarur.

To’pni bir qo’llab qabul qilish tayanch holatda va yiqilib amalga oshiriladi. Tayanch holatda bajariladigan usul o’yinchining yoniga tezlik bilan tushayotgan to’pni qabul qilishda foydalaniladi. To’pni qabul qilish yopiq holdagi kaft yuzasi bilan bajariladi.

Orqaga yoki tomonga yiqilib, bir qo'1 bilan to’pni qabul qilish ko'p hollarda ayollar voleyboliga xosdir. Harakat so’ngida yon tomonga katta qadam tashlanib, qo’l to'p tomon to’g’ri uzatiladi. Bunda MOK (Markaziy Og’irlik Kuchi) keskin pasayadi. To’pga zarba berilgandan so'ng, o’yinchi tayanch oyoqning uchida yiqilish tomonga burilib, oyoq tovoni bilan o’tiradi va do’mbaloq oshadi (14-rasm).

Jarohat va lat yeyishning oldini olish maqsadida gavdaning orqa o’rta qismi bilan emas, balki bir oz yonbosh bilan do’mbaloq oshiladi, daxan ko’krak qismiga tekkizib olinadi.

Ko’krak-qorin qismi bilan sirg’alib yiqilgan holda bir qo'1 bilan to’pni

qabul qilish usuli erkaklar voleyboliga mansub usul hisoblanadi. O’yinchi oxirgi qadamda (15-rasm) keskin harakat bilan gavdani pastga-oldinga 25°-30° burchak ostida maydonchaga tashlaydi. Tayanchsiz holda kaftining orqa tomoni bilan to’pga zarba berib, qo’llarini oldinga cho’zadi va qo’llari maydonchaga tegishi bilan oyoqlarini tizza qismida bukadi, qo’llar esa orqaga-yonga itarilishi bilan gavdaning gorizontal holatga kelishiga yordam beradi. Bosh o’z vaqtida maksimal orqaga tashlanadi.

To’siq qo’yish.

To’siq - raqibning hujum zarbasiga qarshi harakat qilishning eng asosiy usuli hisoblanadi. Texnik nuqtai nazardan to’siq qo’yish eng qiyin o’yin elementlaridan sanaladi. To’siq qo’yish elementini yuqori darajada egallash bilan o’yinchi qarshi hujumni uyushtirish, to’siqdan so’ng qimmatli ochkolarni yutish imkoniyatiga ega bo’ladi.

To’siq bir o’yinchi tomonidan (yakka) yoki ikki-uch o’yinchi tomonidan (guruhli) amalga oshirilishi mumkin. O’yinchi to’r yaqinida, yuqori turish holatida, qo’llarni yelka sathida ko’tarib, tovonlarini parallel holatda qo’yib turadi (16-rasm). Hujum qilinayotgan joyning masofasiga qarab to’r yaqinida yon tomonlarga qadam tashlash, yugurish, sakrash kabi harakatlarni bajarish mumkin.

To’siq qo’yish uchun avval o’yinchi oyoqlarini ko’proq bukib, qo’llarini qattiq silkib yuqoriga sakraydi. Qo’llar tirsakdan bir oz bukilgan holatda to’r tepasiga ko’tariladi. Optimal kuchlangan (barmoqlar orasi ochiq) kaftlar to’rning yuqori qismiga borganda to’r osha yuqoriga-oldinga harakatlantiriladi. Zarba vaqtida kaftlar to’pga maksimal yaqinlashtiriladi va bilak bo’g’inlari hisobiga faol bukiladi. Bundan asosiy maqsad berilgan zarbani amortizasiyalash va to’pni raqib jamoasining maydonchasiga yo’naltirishdan iboratdir.

Hujumchilar to'r chekkalaridan hujum zarbalarini berishda to'pni to’siqdan maydon tashqarisiga chiqarib yuborishga harakat qiladilar. Shu sababli to’siq to’r chekkasiga yaqin bo’lgan qo'l bilan yopiladi va to’pning maydonchadan chiqib ketishga yo'1 qo’yilmaydi.

To’siq qo’yish texnikasining murakkabligi quyidagi uchta omilga bog’liq: joy tanlash; turgan joydan yoki harakatdan so’ng baland sakrash; qo’lni to’r ustiga ko’tarish vaqtini aniqlash.

O’yinchilarni yakka harakatlarini takоmillashtirish uchun mashqlar.

  To’pni оtib o’yinga kiritishni takоmillashtirish uchun mashqlar. Bu bo’limda o’yinda hujum texnik priyomlari asоslaridan biri bo’lgan to’pni оtish haqida so’z yuritamiz.

O’yinchi o’zining texnik qоbiliyatiga qarab taktik harakatini to’g’ri qo’llashi lоzim. To’pni qabul qilishni qiyinlashtirish uchun o’yinchi qanday usul bilan, qaysi zоnaga to’p оtish maqsadga muvоfiqligini aniqlashni bilishi lоzim. Taktik to’g’ri bajarilgan to’p оtish raqib jamоani xujumda faоl ishtirоk etishni qiyinlashtiradi. Bu esa o’z o’rnida himоyalanishda yengillik tug’diradi.

O‘rgatish va mashg‘ulotlar jarayonida

qo‘llaniladigan texnik v ositalar

Voleybol mashg‘ulotlarini tashkil qilish va o‘tkazishda o ‘ziga xos

bolgan jihozlar hamda asbob-anjomlardan foydalaniladi. Bu jihozlar va

asbob-anjomlar voleybol harakatlariga o ‘rgatish, hosil qilingan

malakali takomiilashtirish. shug‘ullanuvchilaring jismoniy

tayyorgarliklarini va jismoniy sifatlarini rivojlantirishda samarali vosita

bo‘lib hisoblanadi.

Devordagi nishon. Turli xildagi nishonlar mavjud (29-rasm):

oddiy (a, v); aylana shaklidagi raqamli nishonlar (b). Ayianalar

oralig'idagi masofa 20 sm (to‘p diametriga moslab), chiziqning kengligi

1 sm. Raqamiar 1 dan 10-12 gacha bo‘lib. ular ixtiyoriy ravishda yoki

tartib bo‘yicha joylashtiriladi. Nishonlar harakat aniqligini, periferik

ko‘rish va to‘pni o‘zlashtirish texnikasini rivojlantirishda qo‘llaniladi.

Ko‘chma va osma halqalar. Ikki turdagi halqalardan: ko'chma -

tezkor to‘p uzatishlarni takomillashtirishda (30-rasm) va osma —

balandlatib uzatiladigan to‘pning aniqligini takomillashtirishda (31-

rasm) foydalaniladi. Ko'chma halqalarning diametri 80-100 sm bo‘lib,

poldan 3,5—4,0 m oraliqda vertikal ravishda joylashtiriladi. Osma

halqalarning diametri 50-80 sm bo‘lib, to‘r yaqinida yoki to‘rga (yoki

trosga) gorizontal ravishda (4,2-zonalarda) o‘matiladi.

Uzaytirugan to ‘r. Zalning butun bo‘yi bo‘yicha tortiladi.

Uzaytirilgan to‘rlar o‘yin texnikasi va taktikasi bo‘yicha o‘tkazilayotgan

mashg‘ulotning motor zichligini oshiradi. Maydonchani qismlarga

bo‘lib, vazifali o ‘quv o‘yinlarini tashkil etishda qo‘llaniladi.

Amortizatorli to‘pIar.

Zalning burchagiga o‘ratiladi (32-rasm).

To‘pga #charmli petlya tikiladi (yelimlanadi) (a) va unga rezinkau

bog‘ichlar biriktiriladi (b). Rezinkali bog‘ichlar sifatida tibbiy rezinka

bintlardan foydalaniladi. Bog‘ichlarning bo‘sh qismi tomoniga

karabinlar biriktiriladi (v) va ular yordamida qurilma kerakli

balandlikiarda petlyali (d) ramalarga (g) o'matiladi. Zarbadan so‘ng

to‘pning uzoq muddat tebranishi oldini olish uchun to ‘pdan polga tomon

mustahkam shnur (e) tortib qo‘yiladi. Trenajyor hujum zarbasini

berishdagi harakat uyg‘unligini rivojlantirishda qo‘Ilaniladi.

To‘pni tutib turuvchi moslama.

Bu qurilma zarba berish

harakatlarini (to‘p kiritish, hujum zarbasi) o‘zlashtirishda qollaniladi

(33-rasm). Bu qurilmani to‘r yonida joylashtirish mumkin bo‘lib, bu

hujum zarbalarini o‘y!n sharoitiga yaqinlashtirib bajarish imkonini

beradi.

To‘r ustidagi to‘p.

To‘r ustiga prujinali koptoklar ilingan tros

tortiladi. Ushbu qurilmadan to 'r ustidan qo‘l panjalarini raqib tomonga

chiqarib to‘siq qo‘yish texnikasini o'rgatish va takomillashtirishda

foydalaniladi. Qurilmani to‘rdan turli balandlik va oraliqda o'matish

mumkin.

To‘ld irma to‘plar. Odatda, asosiy va maxsus jismoniy sifatlami

tarbiyalashda 1-2 kg li to‘ldirma to ‘plardan foydalaniladi. Ular o‘yin

sharoitiga yaqinlashtiriigan harakatlar, ayniqsa, tezkorlik-kuch sifatini

rivojiantirib, biomexanik harakatlar apparatining shakllanishini ta’minlaydi.

Arg‘amchilar. Arg‘amchilarda bajariladigan mashqlar sakrovchanlik,

harakat uyg‘unligi va sakrash chidamliligini tarbiyalashda

qolaniladi.

Panjalar uchun trenajyorlar. Devorga o‘ratilgan kronshteynga

3-4 sm li truba gorizontal ravishda biriktirilib, unga yuk osilgan tros

ulanadi (34, a-rasm). Trubalami burash bilan yuk yuqoriga va pastga

tushiriladi. Boshqa turdagi trenajyor bilan (34, b-rasm) yukni statik

ravishda ushlab turiladi. Bu trenajyorlardan qo‘l panja kuchini

oshirishda foydalaniladi.

Sakrovchanlikning o‘sish dinamikasini nazorat qilish va baholab

borish V.M.Abalakovning sakrovchanlik darajasini aniqlashga mo‘ljallangan

diagonal ekran-o‘lchov moslamasi yordamida amalga oshirilishi

mumkin

Egiluvchanlikni rivojlantirishda foydalaniladigan

namunaviy mashqlar

1. Sherikning qarshiligini yengib bajariladigan cho‘zilish

mashqlari.

2. Gimnastika halqalarida tebranishlar va aylanma harakatlar.

3. Rezinka va prujinali amortizatorlar qarshiligini yengib

bajariladigan aylanma (qo‘l va oyoqlar uchun) harakatlar.

4. Oldinga va orqaga ketma-ket engashishlar (og‘irliklar bilan ham

bajariladi).

5. Predmet ustiga (gimnastik devorchaga) oyoqlami yuqori ko‘tarib

qo‘ygan holda ushlab turish. Oyoqlar holati navbatlashtirib turiladi.

Chaqqonlik bir qancha ko‘rsatkichlar bilan aniqlanishi sababli

yagona ta’rifga ega emas.

Har qanday harakat biror bir aniq vazifani hal qilishga qaratilgan

bo‘ladi: mumkin qadar balandroq sakrash; to‘pga zarba berish; to‘pni

uzatish va boshqalar. Harakat vazifasining murakkabligi ketma-ket

bajariladigan harakatlaming uyg‘unligi bilan belgilanadi. Harakatlaming

koordinatsion murakkabligi chaqqonlikning birinchi mezoni hisoblanadi.

Agar harakat yetarli darajada aniq bo‘lsa, harakat vazifasi

bajariladi. Harakatning aniqligi chaqqonlikning ikkinchi o‘lchovi

hisoblanadi.

Chidamlilik sifatini rivojlantirishda foydalaniladigan

namunaviy mashqlar:

1. 15-20 sek davomida sakrashlar. Birinchi urinishda maksimal

darajada ko‘p sakrash. Ikkmchi urinishda maksimal darajada balandroq

sakrash. 4-5-seriyalarda 1-1,5 min. davomida to‘xtovsiz sakrash. Ushbu

mashqni arg‘amchilar bilan ham bajarish mumkin.

2. Pastki turish holatidan 1-1,5 min. davomida turli yo‘nalishiarda

harakatlanishlar. 3—4-seriyalarda 2-5 kg ogMrliklar bilan.

3. Hujum zarbasi va to‘siqni taqlid qilib, orqa zonalarda umbaloq

oshishni navbatlashtirib bajarish. Har bir texnik usulni 10 marotabadan.

4. Turli harakatlanishlar bilan estafetalar o‘tkazish.

5. Turli y o ‘nalish va masofalarga ≪mokkisimon yugurishlar≫

6. 2x2, 3x3, 4x4 tarkibda o‘quv o‘yinlari.

Kuch sifatini rivojlantirishda foydalaniladigan

namunaviy mashqlar

1. Kaft va panjalami sherikning qarshiligini yengib (yoki gantellar

bilan) bukib-yozish mashqlari.

2. Turli og‘irlikdagi to‘ldirma to'plami irg‘itish. Asosiy e’tibor qoM

harakatlariga qaratiladi.

3. Qo‘llarga tayanib yotgan holda ulami bukib-yozish, yerdan uzib

chapak chalish mashqlari

4. Amortizatorli jihozlami cho‘zish bilan boradigan, tuzilishi

bo‘yicha texnik usullarga o‘xshash mashqtami bajarish.

5. Og‘irliklar (shtanga lappagi, gantellar, qum toMdirilgan

qopchalar) bilan gavdaning aylanma harakatli mashqlari.

6. Shtangani ko‘krakka ko‘tarib o‘tirib-turish mashqlari.

7. Shtangani yelkaga olib sakrashlar. Og‘irlik maksimalning 50%

hajmida.

8. Arg'amchi bilan sakrashlar.

9. Joydan va yugurib kelib yuqoriga ilib qo‘yilgan predmetga qo‘l

tekkizish yoki olish.

10 Bir va ikki oyoqda uzunlikka sakrashlar.

11. To‘siqlar ustidan ko‘p sakrashlar.

12. Chuqurlikka sakrashlar

Foydalanilgan adabiyotlar: L. R. Ayrapetyans. A. A. Pulatov “Voleybol nazariyasi va uslubiyati.” Darslik. Toshkent-2012 B. B. Nigmanov K. D. Rahimqulov F. Xadjayev “Sport o’yinlari” O’quv-metodik qo’llanma. Toshkent-2007 A.R. Kazokov. A. Qazaqbayev. B.A.Kazakov “Voleybol o’yin texnikasiga o’rgatishda maxsus mashqlardan foydalanish” O’quv-metodik qo’llanma. Nukus-2013

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!