"Асық ату"ойынының маңыздылығы

Майлы Орманов атындағы орта мектеп

Сейілханұлы Ерсін

9 сынып оқушысы

• 9 сынып оқушысы
• 9 сынып оқушысы
• 9 сынып оқушысы
• 9 сынып оқушысы

Дене тәрбиесінің мұғалімі

Өскенбаев Уран

Зерттеудің мақсаты:

• Мақсатым:  Асық ойынының барлық ережелерін, қыр – сырларын зерттеп, ізденіс жұмыс жасап, асықтың түрлерімен ерекшелерін білу. Қазақтың ұлттық ойыны асық ойынын дәріптеу.  Асық ойынының маңызы мен оның түрлерін анықтау.

Міндетім:

• 1. Ұмытылып бара жатқан ойынды жаңғырту, бабаларымыздың ойыны туралы түсінік беріп, қызығушылықты ояту. 2. Асықтың балаларға тигізер пайдасын дәріптеу 3. Қазақтың ұлттық ойыны асықты ойнау ережесімен таныстыру

Асық – төрт түлік мал мен аңдар тілерсегінде болатын, бітісі бөлек, қызметі аса күрделі, буынға біткен шымыр сүйек. Ешкі, қой, сиыр, түйе асығы үлкен-кішілігіне қарамастан сыртқы формасы бір пішіндес, мүсіндес зат.  

Асық түрлері

Асықтың атаулары:

Алшы – асықтың тәйкеге қарама-қарсы жағы яғни алшы тұруы.

Тәйке – асықтың алшыға қарама- қарсы жағы.

Бүге - асықтың дөңес жағының жоғары қарап түсуі

Шіге - асықтың қуыс жағының жоғары қарап түсуі

Омпы - асықтың ашасы немесе мұрша жағы жоғары қарап

түсуі немесе тік тұрып қалуы

Шоңқай - асықтың омпаға қарсы жағымен тік түсуі

Ағаларымыздың асық ойнап журген көрінісі Асықты тіпті жетіген аспабында да қолданады

Асы қ ойын түрлері

Үй ішілік - тақта ойыны

« Хан» немесе «Ханталапай», «Хан ату», «Құлжа ату», «Құмар», «Қақпақыл», «Қаржу» немесе «Қаржымақ», «Сасыр», «Төрт асық», «Бес асық», «Бес тас», «Иірмекіл» т.б

Далалық- алаң ойыны

« Арқалапақ», «Алты атар», «Омпа», «Кетсін бір», «Шыр», «Бәйге», «Алшы», «Бес табан», «Көтеріспек» (Атбақыл)

Алшы ойыны

• Асық ойынында тігілген асықтарды атуға жарамды сақа таңдап алынады. Сақа болатын асық салмақты, ірі болуға тиіс. Ол көбінесе еркек қойлардың, не қошқарлардың асығы болып келеді. «Алшы ойыны» сақаның салмақты да алшы тұрғыштығына байланысты. Бұл ұту үшін өте қажет.

Асықты тігіп ойнау

• Бір топ бала, жастар жиылып келіп, тегіс жерді таңдап алады да оны тазартып, оы ортасынан тең етіп екіге бөледі. Әр жағының қашықтығы балалардың жас мөлшеріне қарай белгіленеді. Сонда 1—1,20 см немесе 1,5 метрге дейін боладыртадан төрт бұрышты сызық сызады. Сол төрт бұрышт. Мұны «көн» деп атайды. Сонда ойнаушылардың өзара келісімі бойынша көннен 4—5 м. не одан да көп мөлшерде асық ататын орын белгіленеді. Оны сызықпен белгілейді. Ойыншылар осы жерден тұрып көндегі асықты ататын болады. Ойынды кім бірінші болып бастайтынын сақа иіру арқылы анықтайды. Сақасы алшы түскен ойыншы бірінші болып ату кезегін алады.

Хан талапай

• Асықпен ойналатын ойынның тағы бір түрі — «Ханталапай». Балалар бұл ойынды үлкендердің басшылығымен ойнайды. Ойынға қатынасушы балалардың санына шек қойылмайды. Олар ойын жүргізушінің айналасына жарты шеңбер құрып отырысады. Ойын жүргізуші қолындағы асықты «ханталапай» деп ортаға қарай шашып жібереді. Отырғандар тез-тез жиып алулары керек. Кім аз жиып алса, сол жеңілген болып есептеледі. Ойынның мақсаты — балалардың жылдамдығын жеделдету, жүйке жүйелерін шыңдау, тілін дамытып, ойда сақтау қабілеттерін жетілдіру.

Асық ойыны- түгелдей қозғалыс

• Баланың он екі мүшесі, бұлшық еттері толық қозғалысқа түседі. Асықтың атып ойнайтын түрі үнемі қимыл-қозғалысты қажет ететіндіктен, денені қыздырып, бойдағы қан айналымын жақсартады .

Екіншіден

• Асық ойыны көздің
• көрегендігін және қолдың ептiлiгiн арттырады. Сөреден асықты дәл көздеп, қашықтықты дәл межелейді.

Үшіншіден

• Асық ойыны баланың миын шынықтырады. Яғни, бала асықты атпас бұрын ойланады. Қай тұстан, қалай атса дұрыс тиетінін ойша салмақтайды. Сөйтіп, өзінше есептеп, қорытынды шығару арқылы баланың ақыл – ойының жетілуіне себепкер болады.

Төртіншіден

• Асық ойыны баланы жеке
• тұлға ретінде тәрбиелейді. Асық ойнау арқылы бала бәсекелестікке үйренеді, көшбасшылық, лидерлік қасиет қалыптасады. Бүгін ұтылған бала ертең ұтуға тырысады, сөйтіп мінезі – ер мінезі шыңдалады.

Асығың алшысынан түссін!

Асықтан жасалған Тәуелсіздік тұлпары

Алматыда асықтан ат жасаған шеберлер дүйім жұртты қайран қалдырды. Қазақстанның түкпір-түкпірінен

8500 асық жинап, алты ай бойы көз майын тауысып, Еуразия атты ақбозат мүсінін өмірге әкелген Нұрлан Әбішев,

Нұрлан Әділхан, Қуаныш Мәтенов есімді азаматтардың еңбегі ерен. Осы бір ерекше туындыларын авторлар

Қазақстан Тәуелсіздігінің 20 жылдығына тарту ретінде жасаған.

ҚОРЫТА АЙТСАҚ:

Қорыта айтсам:

Қорыта айтсам:

Замандастарыма айтарым шетелдің шығарған қан-төгіс ойындарын ойнағанша, адамның денсаулығына зор пайдасын тигізетін асық ойынын ойнағаны артық. Ойын адамды асықтың ұшу траекториясын көзбен өлшеп, сызу арқылы математикаға баулиды. Асық ойыны – біздің ұлттық спортымыздың бір түрі. Ертеде мұны қазақтың ұлы да, қызы да қызыға ойнаған. Бұл ойын адамды ептілікке, мергендікке, шапшаңдыққа, сергектікке үйретеді. Ата – бабамыздан мирас болып қалған, ұлттық ойынымызды соның ішінде «Асық ату» ойынын ары қарай жаңғыртып, ұмытылып кетуден сақтасақ

Замандастарыма айтарым шетелдің шығарған қан-төгіс ойындарын ойнағанша, адамның денсаулығына зор пайдасын тигізетін асық ойынын ойнағаны артық. Ойын адамды асықтың ұшу траекториясын көзбен өлшеп, сызу арқылы математикаға баулиды. Асық ойыны – біздің ұлттық спортымыздың бір түрі. Ертеде мұны қазақтың ұлы да, қызы да қызыға ойнаған. Бұл ойын адамды ептілікке, мергендікке, шапшаңдыққа, сергектікке үйретеді. Ата – бабамыздан мирас болып қалған, ұлттық ойынымызды соның ішінде «Асық ату» ойынын ары қарай жаңғыртып, ұмытылып кетуден сақтасақ деймін.