Алматы облылсы Тал?ар ауданы Е?бекші ауылы
№ 39 мектеп жалпы негізгі білім беретін мектеп
Та?ырыбы:
?аза?ша к?рес
Ба?ыт?ан?лы Асхат
Дене т?рбиесі п?ніні? м??алімі
2014-2015 о?у жылы
Т?сінік хат
К?рес ?нері. Спортты? б?л т?рі – ?ай халы?та да бар деуге болады. Оларды? б?рі де б?л спортты? т?рін жан-т?німен с?йіп ?асырдан-?асыр?а, ?рпа?тан-?рпа??а, оны байытып жа??ырта келіп, б?гінгі к?нге жеткізіп отыр. ?р халы?та да ?зіндік арнамен дамы?ан ?лтты? к?рес ?нері бар.
?аза?ша к?рес ?нерін с?з еткенде алдымен ауыз?а ілінетін мына бір есімді – ?ажым??анды білеміз. Кезінде ?лемді аузына ?арат?ан аты а?ыз?а айнал?ан ?аза?ты? сол алып ?лыны? ?зі де алаш хал?ыны? т?л ?нерімен сусындап содан ?йренері ха?. Ендеше б?гінгі ?ркенді ?нерімізді? ?ажым??андарыны? да т?сауларын алаш ?аза?ша к?ресі кесті. ?йткені ?аза?ша к?рес б?гінгі ?лемдік ареналарда?ы к?рес т?рлеріні? ?ай-?айсысына болмасын жа?ын да ??сас.
?аза? палуандарыны? ?ай-?айсысы болмасын ауылда ? дегеннен ша?да?та к?ресіп, к?рес ?ліппесін ?аза?ша к?респен аш?аны ай?ын.
К?рес ?ліппесі... Осы?ан орай та?ы да бір шынды? атойлап алдымыздан шы?ады. Болаша? ?лем чемпиондары осы к?рес ?ліппесін енді-енді пара?тап ашып ауылда ж?руі ?бден м?мкін. Біра? оларды? ?здігінен ?йреніп талпынуы м?лде жеткіліксіз. Б?л ?иынды?тан ??тылуды? бір жолы – к?рес ?нерін ?йренем деген жастар?а та?дау курстары ашылып, ?з пайдасын тигізеді. Сонды?тан б?л та?дау курсы ар?ылы жастар к?рес ?леміне жол ашылары с?зсіз.
Аптасына 1 са?ат,
барлы?ы 34 са?ат
6 сынып
№ Та?ырыпты? атауы Са?ат саны к?ні ?ткізу т?рі Н?тижесі
1 К?реске кіріспе 1 лекция конспект
2 Секция ж?мысын ?алай бастау керек? 1 семинар реферат
3 Талапкерлерді к?рес секциясына ?абылдау 1 ?зіндік ж?мыс
4 Жатты?у кезе?дері 1 лекция жатты?у
5 Спорт ??рал-жабды?тары ж?не жатты?у орны 1 семинар
6 Палуандарды? салма? д?режесін аны?тау 1 салма? аны?тау
7 Бапкер жайлы бірер с?з 1 лекция реферат
8 Палуанны? дене шыны?уы 1
9 ?аза?ша к?ресті? ?дістері 2 лекция жатты?у
10 Тік т?рып к?ресу ж?не ?оз?алыс 1 лекция сына?
11 ?стасу ж?не ара ?ашы?ты? 2 лекция сына?
12 К?ресті? ая?тан ?а?у ?дістері 1 жатты?у
13 ?олты?ты? астынан ж?не же?нен ?стап, ая?тан іліп тастау 1 жаты?у
14 Салма? ?уу деген не? 2 лекция сына?
15 Жарыс?а дайынды? ж?не жарыс с?ті 2 лекция жатты?у
16 Спортшы ж?не дене к?тімі 1 лекция конспект
17 Тазалы? аса ма?ызды шарт 1 лекция конспект
18 Жаз?ы жатты?у ала?дарын жабды?тап, дайындау 2 жатты?у
19 ?йіріп тастау ?дістері 1 сына?
20 Белдіктен ж?не же?нен ?стап, шал?алай іліп кеудеден асыра ла?тыру ?дістері 1 жатты?у
21 Ая?ты іштен іліп, кеудеден асыра шал?айып ла?тыру ?дістері 2 жатты?у
22 Кеудеден асыра ла?тыру ?дістері 1 жатты?у сына?
23 Шалып жы?у ?дістері 1 жатты?у сына?
24 ?ор?аныс ?дістері 1 жатты?у сына?
25 Іліп тастау ?дістері 1 жатты?у сына?
26 ?зін-?зі ?ауіпсіздендіру ?дістері 1 лекция сына?
27 Психологиялы? дайынды? ?дістері 1 лекция семинар
28 ?орытынды 1 сына?
Теориялы? б?лім
1-саба? (1 са?ат) К?реске кіріспе. ?аза?ша к?ресті? ?ыс?аша тарихына то?талу. ?аза? палуандарыны? ?мірі мен к?рес жолдары жайлы м?лімет беру. К?ресті? негізгі ма?саттары мен міндеттерін т?сіндіру.
2-саба? (1 са?ат) Секция ж?мысын ?алай бастау керек? Бас?а к?рес т?рлері сия?ты ?аза?ша к?ресті де ?нер ретінде ?йретуге ?зіндік мектебі бар секция керек. Ол секция, ?рине, бір топ ?йренушілерден, жас талапкерлерден т?рады. Оны бас?арушы осы ?нерді б?ге-шігесіне дейін білетін адам болса, н?р ?стіне н?р. Секция?а жиырма ша?ты, тіпті одан да к?п жас талапкерлерді тарту?а болады. Секция ол ?з алдына жеке ?жым.
3-саба? (1 са?ат) Талапкерлерді к?рес секциясына ?абылдау. Талапкерлер норматив тапсыру?а тиіс. Біз одан оны? к?шін, жылдамды?ын, батылды?ын, ?йтеуір бойында?ы жылт еткен барлы? ?асиетін білуіміз керек.
4-саба? (1 са?ат) Жатты?у кезе?дері. К?рес – ?лкен ?нер. Оны жалы?пай ?йренген адам ?ана ме?геріп, сан ?илы ??пияларына ?аны?а алады. ?рине, м?нда таби?и к?шті? р?лі ерекше. Дегенмен, сол бір к?ш ?айнарын аялай біліп, ?рдайым к?зін ашып, ширы?тырып т?рмаса, к?ндерді? к?нінде ол сар?ылып ?алуы да м?мкін. Сонды?тан к?ресті жа?сы ме?геру ?шін жатты?у кезе?дерін жа?сы білу керек.
5-саба? (1 са?ат) Спорт ??рал-жабды?тары ж?не жатты?у орны. К?рес ?шін спорт жабды?тары керек. Арнайы сайыс кілемі немесе гимнастика?а арнал?ан кілем, штангалар, гирлер, гантельдер болса палуандар ?шін жа?сы жа?дай жасал?ан деген с?з.
6-саба? (1 са?ат) Палуандарды? салма? д?режесін аны?тау. К?ресте салма? зор р?л ат?арады. Палуан жарыс кезінде ?зіне т?н салма?та ?ана сайыс?а т?суге ?йренеді. Жарыс?а ?атысушылар жас ерекшеліктеріне байланысты т?рліше топтар?а б?лінеді.
7-саба? (1 са?ат) Бапкер жайлы бірер с?з. Ш?кіртті? на?ыз шебер болуына е? бірінші септігін тигізетін, жатпай-т?рмай к?мектесетін, ?йрететін адам – жатты?тырушысы немесе бапкері.
8-саба? (1 са?ат) Палуанны? дене шыны?уы. Б?л тактикалы?, психологиялы? ?зірлік пен жылдамды?, т?зімділік т?різді ?асиеттерді? жиынты?ы. Дене шыны?уы ?за? е?бектенуді? н?тижесінде ?амтамасыз етіледі.
9-саба? (2 са?ат) ?аза?ша к?ресті? ?дістері. ?аза?ша к?ресті? ?діс-айлалары к?рделілігімен, сан ?илы оралымды?ымен ерекшеленеді. ?рине, б?л ?лтты? спорт т?ріні? кейбір ?діс-т?сілдеріні? бас?а туыс?ан халы?тарды? ?лтты? к?рестеріні? ?дістеріне ішінара ??састы?тары да жо? емес. Алайда ?аза?ша к?ресті? ?зіндік ерекшеліктері ?те к?п.
10-саба? (1 са?ат) Тік т?рып к?ресу ж?не ?оз?алыс. Палуан кілем ?стінде ?андай да бір жа?дай?а да дайын болуы тиіс. Кез келген с?т... Жой?ын шабуыл жасау?а ?ас-?а?ым с?тте даяр т?ру. Ая?тарды? т?ру жа?дайларына ?арай денені тік ?стау ?алпында к?ресуді? мынадай т?рлері болады: бетпе-бет, о? ж?не сол ?ырынан т?рыс.
11-саба? (2 са?ат) ?стасу ж?не ара ?ашы?ты?. ?стасуды? ?зі мынадай т?рлерге б?лінеді: 1)?за? ?стасу. 2)Тез арада немесе бірден ?стасу. ?за? ?стасу деп палуанны? кілем ?стінде ?арсыласымен ?за? ?стасып ж?ріп, ?дісті тиімді ?олданып, же?іске жетуін айтамыз. Ара ?ашы?ты? деп ?ос палуанны? кілем ?стіндегі ара ?ашы?ты?ын айтамыз.
12-саба? (1 са?ат) К?ресті? ая?тан ?а?у ?дістері. Б?л ?діс негізінен ?арсыласы?ды кілемге с?ріндіріп, тепе-те?дік ?алпынан шы?арып, ?а?ып жы?у ?шін ?ажет. Белдескен кезінде ?арсыласы?ды тізесінен, ая?ты? ішінен немесе сыртынан ?а?у?а болады.
13-саба? (1 са?ат) ?олты?ты? астынан ж?не же?нен ?стап, ая?тан іліп тастау.Б?л ?дісті ?арсыласыны? ал?а ?арай е?кейген с?тінде ?олдану?а болады. Сол ?олымен ?олты?ты? астынан, ал о? ?олымен же?інен ?стап, с?л б?гіліп, о? жа??а б?рыла бере, сол ая?пен б?секелесті? санынан іле, жо?ары ?арай шалт к?теру керек. Сол с?тте тепе-те?дік ?алпын са?тай алма?ан ?арсыласы? кілемге ??лайды.
14-саба? (2 са?ат) Салма? ?уу деген не? Палуандар ?з салма? д?режесі бойынша ?ана жарыс?а т?се алады. Дегенмен кейде команданы? ?амы ?шін немесе палуанны? ?з к?рес н?тижесіне байланысты салма? ?ууына тура келеді. Мысалы, палуанны? ? дегенде ?з бойынан 1,5 – 3,5 кг дейін салма?ты ла?тырып тастап, біршама же?ілденуі керек. Б??ан жарысты? басталуына 3-4 к?н ?ал?анда да ?лгіруге болады.
15-саба? (2 са?ат) Жарыс?а дайынды? ж?не жарыс с?ті. Жарыс... Т?реші ыс?ыры?ынан кейін-а? сені? осы?ан дейінгі жи?ан-терген т?жірибе?, бар к?ші?, ?діс-айла?, шеберлігі? сын?а т?седі. Жарыс сені? ?зі?е ж?не жатты?тырушы?а да е? ?діл сын.
16-саба? (1 са?ат) Спортшы ж?не дене к?тімі. Ауыр жекпе-жектерден кейін монша?а т?су ?андай ?ажап болса, массаж жасау палуан ?шін соншалы?ты тиімді. Ол бойк?йез дене?ді ширатып, сірескен б?лшы? еттері?ді ?алпына т?сіреді. Бойы жадырап, денесі ширы?ады. Жарыс алдында болсын, жарыс кезінде болсын массаж жасап т?ру пайдалы.
17-саба? (1 са?ат) Тазалы? аса ма?ызды шарт. Спортшы?а ?ойылар аса ма?ызды шарттарды? бірі – тазалы?. ?сіресе палуанны? ?рбір жекпе-жегінен кейін ерекше бір ?ажу, шаршау пайда болады. Адам денесі таза болып ж?ргенде к??ілі де к?тері?кі, сергек болады.
18-саба? (2 са?ат) Жаз?ы жатты?у ала?дарын жабды?тап, дайындау. Жатты?уды? немесе кез-келген жарысты? далада ?туі ?те пайдалы. М?ндай жа?дайда арнайы кілемні? ?ажеті жо?. Оны ?ала?ан жерден ?азып, ?олдан жасау?а болады. Тере?дігін 60 см, к?лемін 8*8 немесе 10*10 м етіп к?дімгі ш???ыр ?азылады. Ш???ырды? ішкі ?абыр?аларын матамен ?аптап, ?алы?ды?ы 20-25 см етіп к?к шыбы? салынады, оны? ?стіне а?аш ?нта?ын салу?а болады. М?ны? ?стіне березентпен ?аптал?ан к?рпелер немесе киіз т?сеуге болады.
19-саба? (1 са?ат) ?йіріп тастау ?дістері. Б?л ?діс ?аза?ша к?ресте ?те ертеден ?олданылып келеді. Шабуыл жасаушы палуан ?арсыласыны? белбеуінен мы?тап, ?стап, ?олды? ж?не белді? к?шімен оны кілемнен жо?ары к?теріп алып, ?зіне ?арай тарта, ?йіріп ?кетуі керек.
20-саба? (1 са?ат) Белдіктен ж?не же?нен ?стап, шал?алай іліп кеудеден асыра ла?тыру ?дістері. М?нда палуанны? екеуі де ?здеріне ?олайлы т?стан мы?тап ?стап, а?дысып ж?реді. Осы с?тте шабуыл жасаушы палуан сол ая?ын ішке енгізе ал?а ?мтылады да, о? ая?ын да оны? т?сына апарады. ?зі ?те тез ?имыл жасап, тізе буынын жазу ар?ылы б?секелесін кілемнен к?теріп ?кетеді. Екпінін б?се?детпей шал?ая беріп, б?секелесін иіле ла?тырады.
21-саба? (2 са?ат) Ая?ты іштен іліп, кеудеден асыра шал?айып ла?тыру ?дістері. Б?л ?діс к?біне орташа ?ашы?ты?та ?олданылады. Шабуыл жасаушы палуан сол ?олымен б?секелесіні? иы?ынан асыра белдіктен ?стайды да, о? ?олымен б?секелесіні? же?інен демей, ?зіне тарта т?седі. Сол ая?ын ?арсыласыны? екі ая?ыны? ішіне енгізе тілерсектен іледі. Б?дан кейін о? ая?ын жарты ?адамдай басып, ішке ене о?тайлы т?рады да, ілген ая?ын жо?ары к?тере шал?аяды. Екпінін б?се?детпей сол ?аптал?а ?арай тез б?рылып, ?арсыласын ?зімен ала кілемге ??лайды.
22-саба? (1 са?ат) Кеудеден асыра ла?тыру ?дістері. Б?л ?діс ?сіресе ?азір, классикалы? к?рестен халы?аралы? арена?а шы?ып ж?рген французша к?ресте ?те ке? ?олданылады. Б?л ?діс ?те к?рделі, сонды?тан к?рес табалдыры?ынан енді атта?ан жас талапкерге ?йретуге болмайды. М?нда?ы е? басты ?иынды? – ?арсы палуанны? ?діс ?олдануына м?мкіндік бермей, тез ішке кіріп, тізе буынын жазу ар?ылы оны кілемнен к?теріп ?кету.
23-саба? (1 са?ат) Шалып жы?у ?дістері. Б?л – ертеден ?олданылып келе жат?ан к?рес ?дістеріні? бірі. ?аза?ша к?ресте ая?пен іштен немесе сырттан шалып жы?у ?дістері бар. ?арсыласыны? ая?ы шалын?ан кезде бар денесімен оны с?ріндіріп ??латады.
24-саба? (1 са?ат) ?ор?аныс ?дістері.
1) ?арсыласы?ды ая?ы?ды ?а?ар кезде с?л жо?ары к?теру керек.
2) Ая?ты б?гіп, с?л е?кейіп, шабуыл жасаушы палуанны? ?а?уына кедергі жасау керек.
25-саба? (1 са?ат) Іліп тастау ?дістері. Б?л ?діс ая?тан шалу ?дістеріне ??састау. М?ны? бір ерекшелігі ?діс ?олданушы палуан ?арсыласын ая?ынан іліп жы?ады. Б?л ?діс е?кейген немесе ал?а ?мтыл?ан кезде ?олданылады.
26-саба? (1 са?ат) ?зін-?зі ?ауіпсіздендіру ?дістері. Б?л – ?зі? ??лап бара жат?анда ?йренетін, ?олданылатын сан т?рлі ?дістер. М?ндай кезде ?зі?ді-?зі? кездейсо? со??ылардан ж?не естен танып ?алудан са?тануы?, ??т?аруы? ?ажет. ?р жатты?уды м??ият, е?бектеніп, зейін-ы?ыласпен орындап, ?йрену керек.
27-саба? (1 са?ат) Психологиялы? дайынды? ?дістері. Жекпе-жек бастал?анша палуан ?лденеге тол?анып, ?иналып, жаны к?йзеліске т?сетін болса, ол онда сайысты к??іліндегідей ?ткізе алмайды. Жекпе-жекке шы?ар алдында палуанны? ішкі тол?анысын ?алпына келтіру ?шін массаж, сондай-а? палуан тыныс алу гимнастикасын жаса?аны ж?н. Психологиялы? ?асиеттерді? жа?сы ?алыптасуына д?рігерді? ба?ылау, тікелей к?мегі ?ажет. Е? бастысы, жарыс алдында спортшы?а жігерлілік пен к?тері?кі к??іл-к?й аса ?ажет. Сонда ?ана же?іс т??ырына к?терілуге сенім к?шейеді.
28-саба? (1 са?ат) Жыл бойы ?тілген ж?мыс шарасына ?орытынды жасау.
