Жылу ?оз?алт?ыштарыны? П?К-і. Жылу ?оз?алт?ыштарыны? энергетикасыны? дамуында?ы р?лі. ?орша?ан ортаны ?ор?ау.

8 сынып

Сабақтың тақырыбы: Жылу қозғалтқыштарының ПӘК-і. Жылу қозғалтқыштарының энергетикасының дамуындағы рөлі. Жылу машиналарын пайдаланудағы экологиялық мәселелер және қоршаған ортаны қорғау.

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік мақсаты: жылу қозғалтқыштарының ПӘК-і ұғымын беру, оның мәнін ашып көрсету; экология мәдениеттері қалыптастыру; оқушылар шығармашылыгын дамыту;

2. Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.

3. Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.

Сабақтың түрі:жаңа білімді қалыптастыру, жалпылау

Сабақтың әдіс-тәсілдері: Әңгіме, лекция, дискуссия, кітаппен жұмыс.

Сабақтың көрнекіліктері: плакаттар, суреттер,

Сабақтың барысы:

І. ДК. Ұйымдастыру кезеңі:

1. Сәлемдесу;

2. Оқушыларды түгендеу;

3. Сынып болмесінің тазалығын тексеру;

4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);

5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

ІІ. ДК. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау.

А) теориялық білімдерін тексеру.

Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.

Б) есептерін тексеру.

ІІІ.ДК Білімді жан-жақты тексеру./ ІV. ДК. Жаңа материалды қабылдауға әзірлік, мақсат қою.

1. Жылу қозғалтқыштары дегеніміз не?

2. Жылу қозғалтқыштарының түрлері.

3. ІЖҚ-тың кұрылысы.

4. ІЖҚ-тың жұмысының толық циклі қандай такттардан тұрады?

5. Қандай такт кезінде механикалық жұмыс атқарылады? Қандай энергия есебінен?

V. ДК.Жаңа материалды меңгерту:

Ішкі энергияны механикалык энергияға айналдыратын жылу машиналарының тиімділігін сипаттайтын физикалық шама пайдалы әрекет коэффициенті деп аталады. Ол отын жанғанда бөлінетін энергияның қанша болігі пайдалы жұмысты кұрайтынын көрсетеді. немесе Қозғалтқыштың ПӘК-і әрқашанда бірден кем, яғни 100%-тен кем болады. Бу машиналары ( 7%) ІЖҚ(20- 30%) Бу турбиналары (-30%) Реактивті козғалтқыш (-30%).

2)Идеал жылу машиналарының ПӘК-і. Ішкі энергияньщ механикалық энергияға айналуының идеал процесінде және жылуды жоғалту болмаған жағдайда машинаның ең үлкен ПӘК-і, мүндағы Т₁ жұмыстық дененің (газ, бу) ең жоғары температурасы; Т₂ -тоңазытқыштың немесе жанудан шыққан өнімнін ең төменгі температурасы.

3) Жылу қозғалткыштары және қоршаған ортаны қорғау.

Дүние жүзінде қозғалткыштардың ең көп тараған түрі-жылу қозғалткыштары. Өндірісі дамыған елдердегі атмосфераға шығаратын зиянды заттардың ең көп бөлігі транспортқа келеді.Мысалы, АҚШ-та, егер барлық ластаушылардың шығаратын зиянды заттарын100 % десек, сонын автотранспорт үлесіне 60%,өндіріске 16,2%, электр станцияларына 14,1%,жылткыштарға 5,6 % келеді жэне т.б.

-Қозғалтқыштағы отынның жануы өте күрделі процесс. Қозғалткышта қолданылатын отын-сутегі мен көміртегінің эртұрлі қосылыстары, ал олардың толық жанбауынаи эртүрлі улы өнімдер пайда болады: көміртегі тотығы, формальдегидтер,акролеин және т.с.

Барлык сұйық отындарда кұкірт кездеседі, ал оттегімен және сутегімен қосылып улы күкіртгі газ бен күкіртгі сутекті құрайды.Кейбір отындарға детонациясын азайту үшін әдейі антидетонатор қосады, олардың бірқатары улы затгар.Іштен жанатын қозғалтқыштың шығаратын газ қоспасы 60-тан астам әртүрлі заттардан тұрады.Олардың ішіндегі ең улылары: азот тотығы, көмірсутектері, альдегидтер, күйе, бензпиренконцерон.

-Зиянды косылыстардың адам организміне тигізетін әсері. Азот тотығы -түссіз газ, азотгың қос тотығы - қызыл қоңыр газ, өзіне тән көкірек исі бар, Адам организміне енгеннен кейін сумен косылады, тыныс жолдарында азот кышқылын түзеді.Адамның көзіндегі, мұрнындағы, аузындағы шырышты қабықка әсер етеді. Акролеин өте улы, буы ауадан ауырырақ, зиянды жақтары көп. Қорғасын қоспалары өте улы, барлық тірі клеткаларды өлтіреді. Әсіресе бала организміне зиянды, қандағы гемоглабинді жэне эритроцитті азайтады. Күйе кішкене шан түйіршіктері тәріздес тыныс жолдарын бекітеді және канцерогендік заттарды тасиды.

-Ауаның тазалығы үшің күрес қазіргі кезде бүкіл дүние жүзі бойынша жүргізілуде: транспорттың атмосфераны ластауына қарсы күрес, зерттеулер мен конструкциялық жүмыстар т.с.с.Солардың ішіндегі негізгілердің бірі-шығарылатын газдардың зияндылық нормасын анықтау.

-Шығарылатын зиянды заттарды азайтудың кейбір физика-химиялық эдістері.

Зиянды заттарды нейтрализаторлардың көмегімен нейтрализациялау. Бұл кезде зиянды затгарды ұстап қалатын жэне газдарды зиянсыздандыратын фильтрлер қолдану арқылы зиянды заттарды адам денсаулығына зиянсыз өнімдерге айналдыру.

Қозғалткыштардың әртүрлі типтері үшін барлық жағдайлары бірдей болғанда атмосфераға шығарушы затгардың мөлшері отынның шығынына байланысты, Сондықтан отынды үнемдеу дегеніміз, сайып келгенде атмосфераға шығарылатын зиянды затгарды азайту болып шығады.

-Отынның альтернативті түрін іздеу мәселесі-газ отынын, синтетикалық спиртгерді, аммиакты және сутегіні қолдану мүмкіндігін іздеуге мәжбүр етті.

Ескерту: сабақты пресс-конференция, дебат сабақ түрінде өткізуге болады, ЖМ-ның пайдалы және зиянды жактары жөнінде және ЖМ-ның ПӘК-ін арттыру жөнінде мәліметтерді іздестіруді оқушылардың өздеріне талсыруға болады.

VІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын қабылдаудағы оқушы түсінігін тексеру.

I) §26 сұрақтарын талдау. 2) 13-жаттығу (1,2,3,6) жауап беру.

VІІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын бекіту немесе дағдыландыру жұмыстарын жүргізу.

VIІI.ДК. Бағалау. Үй тапсырмасын беру: §26, 13-жаттығу 4,5 есептерін шығару.