1.К?нге е? жа?ын,е? кіші ?аламшар. К?нді 88 т?улік ішінде айналып шы?ады. Бетіндегі температурасы к?ндіз +300 градус болса, т?нде -200 градус?а т?мендейді. (Меркурий-Шолпан)
2.Диаметрі бойынша жерден 11 есе ?лкен, салма?ы бойынша 300 есе ?лкен.?аламшар бетіндегі орта шама температурасы -138 градус, оны? таби?и серіктері - Еуропа, Каллипсо, Ио, Ганимед. (Юпитер-Есек?ыр?ан)
3.Б?л ?аламшарды? ерекшелігі барлы? ?аламшарлар айналатын жа??а кері ба?ытта ?зіні? К?нді айнала ?оз?алатын ба?ытына ?з осі т??ірегіне ?арсы айналады. (Шолпан)
К?нні? осы бір б?лігіні? с?улеленуіні? ?ызы?ты ??рылысы, жо?ары химиялы? белсенді болуы, микроорганизмді ?лтіреді, аз?ана дозасыны? ?зі жа?сы ?сер етеді. Осы ?асиеті медицинада ке?інен ?олданылады. Б?л ?андай с?улелену? (Ультрак?лгін с?уле)
Астрономия + халы? даналы?ы
С?мбіле туса - су суыр,
Таразы туса –та? суыр.
С?уір болса,к?н к?ркірер,
К?н к?ркіресе к?к д?ркірер.
?ркер жерге т?спей, жер ?ызбайды.
?ркерлі айды? б?рі ?ыс.
?ркер к?терілгенде ш?пте к?теріледі, бидай бас тартады.
Жеті?ара?шыны таны?ан, жеті т?нде адаспас.
Астрономия + математика
Жерден Сатурнге дейінгі ара ?ашы?ты? 1,2109 ша?ырым. Жары? Сатурннен Жерге дейін ?анша уа?ытта жетеді? (1,1 са?ат)
Астрономия + музыка
Астрономиямен ?уес?ойлы? т?рде айналысып,1781 жылы Уран ?аламшарын аш?ан к?сіби музыкантты? атын ата?ыз. (У.Гершель)
7. Белгілі бір орында жылды? кез-келген к?ні мен т?улікті? ?р с?тінде ж?лдызы аспанны? к?рінісін аны?тау ма?сатында ?олданатын зат. (Ж?лдызды аспанны? жыжымалы картасы)
8. Адамдар ж?лдыздарды ме?геруді баста?ан ба?ылауды? дамуына ы?пал еткен ж?лдыздарды? б?лігі. (Шо?ж?лдыздар)
9. Шо?ж?лдыздарды зерттеу мен есте са?тау?а к?мектесетін, ?р жыл мезгілдерінде батпайтын ж?лдыздар тобы. (Жеті?ара?шы, ?ара??рт)
10. Жер ?стіндегі ке?істік немесе кез-келген астрономиялы? н?рсені? беті. Жер бетіні? ?арыш?а ?ара?анда?ы к?рінісі. (Аспан)
«Космонавтика,?лы ?алымдар» с?ра?-жауап.
Космос д?уірі, космос ?асыры деген с?здер б?гінгі жасампаз ?мірімізді? ?ажайып сипаттамасы болып есептеледі. Космос десе ту?ан топыра? т?сіндегі Бай?о?ыр келеді. Бай?о?ыр - Отанымызды? ма?танышы мен да??ы. Космос тарихыны? деректерімен танысайы?.
?ай жылы Жерді? жасанды т???ыш спутнигі ?шырылды?
(1957 жылы 4 ?азанда)
Контейнейлер мен ?ылыми аппаратуралар орналастырыл?ан ракетамен Жер т??ірегіндегі Орбитамен ?шырыл?ан е? ал?аш?ы тіршілік иесі.
(1957 жылы 3 ?арашада Лайка атты ит, 19-тамызда Белка мен Стрелка атты иттер)
1961 жылы 12 с?уірде адамны? космос?а т???ыш ?шу сапары ойда?ыдай ая?талды. ?лемні? т???ыш космонавты кім ж?не ол ?ш?ан жер ?алай аталады? (Юрий Гагарин, Бай?о?ыр)
Б?л ?алым ?аламшарлар ?оз?алысыны? ?ш за?ын ашты ж?не ол осы ?алымны? атымен аталды? (И. Кеплер)
?лемні? гелиоцентр ж?йесін айтып берген ?алым? (Н. Коперник)
«Т?ртінші арты?»
21 наурыз, 23 а?пан, 23 ?ырк?йек, 22 желто?сан.
Меркурий Юпитер, Марс, Венера.
Айды? т?тылуы, Тол?ан ай, Т?рттен бір б?лігі, Жа?а ту?ан ай.
Цереро, Гермес, Гаспра, Харион,
Титан, Европа, Ганимед, Калисто.
Балы?тар, Торпа?, ?ара??рт, Ешкім?йіз.
Аспан ша?ыра?ыны? орны екі б?рышпен аны?талады, оны? бірі-к?кжиек сызы?ы бойымен ?лшенетін шыра? вертикаліне дейінгі б?рыш. (Азимут)
К?нні? зодиак шо?ж?лдыздары бойымен жылды? ?оз?алысы ат?аратын ?лкен д?гелек. (Эклиптика)
Орбитаны? к?нге е? жа?ын ж?не е? алыс н?ктелері. (Перигей, Апогей)
Жерге жа?ын аспан денелері, К?н ж?йесіні? денелері мен кейбір ж?лдыздар?а дейінгі ?ашы?ты?та бір-бірінен алша? екі орнынан ба?ылау ар?ылы аны?тау т?сілі. (Параллакс).
?лкен метеор. (Болид)
Аспан шыра?тарыны? б?рышты? ?ашы?ты?ын аны?тайтын ??рал. (Секстант)
Ба?ыт пен азимутты ?лшеуге арнал?ан аспап. (Теодолит)
Аспан шыра?тарын ба?ылау?а арнал?ан оптикалы? прибор. (Телескоп)
Аспан ?лемін зерттейтін ?ылым. (Астрономия)
Аспан денелеріні? ж?ру жолы. (Орбита)
«С?зж?мба?» шешу
Жерді ?оршап т?р?ан газ ?абы?. (Атмосфера)
??рамына К?н енетін ж?лдызды ж?йе. (Галактика)
Аспан ?лемін зерттейтін ?ылым. (Астрономия)
??йры?ты ж?лдыз. (Комета)
Аспан шыра?тарын ба?ылайтын ??рал.(Телескоп)
?аламшар. (Жер)
Шо?ж?лдыз. (Жеті?ара?шы)
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Внеклассный урок на тему: "Астрономия ?ылымы"»
Сабақтың тақырыбы: Астрономиялық соғыс ойыны.
Сабақтың мақсаты: Оқушыларды жарыс ойындары арқылы өз білімдерінің деңгейі мен мүмкіндіктерін анықтауға интеллектуалды қабілеттерін, астрономия тарихын ,басқа пәндермен байланысын, ойлау қабілетінің қалыптасуына дағдыландыру.
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру кезеңі;
Үй жұмысын сұрау;
Жаңа сабақты түсіндіру;
Үйге тапсырма беру;
Ойынның түрлері:
Анаграммаларды шешу;
Ғаламшарлар туралы сұрақтар;
Астрономияның басқа пәндермен байланыстылығын көрсету;
Жұмбақтар;
Космонавтика және ұлы ғалымдар туралы сұрақ-жауап;
1.Күнге ең жақын,ең кіші ғаламшар. Күнді 88 тәулік ішінде айналып шығады. Бетіндегі температурасы күндіз +300 градус болса, түнде -200 градусқа төмендейді. (Меркурий-Шолпан)
2.Диаметрі бойынша жерден 11 есе үлкен, салмағы бойынша 300 есе үлкен.Ғаламшар бетіндегі орта шама температурасы -138 градус , оның табиғи серіктері - Еуропа, Каллипсо, Ио, Ганимед. (Юпитер-Есекқырған)
3.Бұл ғаламшардың ерекшелігі барлық ғаламшарлар айналатын жаққа кері бағытта өзінің Күнді айнала қозғалатын бағытына өз осі төңірегіне қарсы айналады. (Шолпан)
4.Күн - жүйесіндегі ең сопақ ғаламшар. Бұл ғаламшардың 60 серігі бар. (Сатурн-Қоңырқай)
5.Ғаламшардың жасы шамамен 4,6 млрд. Жыл, орташа радиусы 6372,797 км. (Жер)
6.Фобос және Деймос деген екі серігі бар ғаламшар. (Марс-Қызылжұлдыз)
7.Күнді 84 жылда бір рет айналатын ,1781 жылы ашылған ғаламшар. (Уран)
8. 1849 жылы ашылған Күн жүйесінен ең алыс орналасқан ғаламшар. (Нептун)
«Астрономия» пәнінің басқа пәндермен байланыстылығын көрсетеміз.
Астрономия + тарих
Бұл құбылыс тарихшыларға 1185жылы 1 мамырда Игорь князінің Половец жеріндегі соғысқан шекарасын анықтауға көмектесті. (Күннің тұтылуы)
Астрономия + поэзия
Түн жамылып келеміз, айсыз ашық аспан,
Төбемізде жұлдыздар үнсіз жымыңдасқан.
Бара жатқан зымырап байқалмайды уақыт.
Бұл не деген қуаныш, бұл не деген бақыт.....
Ә.Бейсеуовтың «Сырласу» әні, сөзін жазған Ә. Дүйсенбиев.
Астрономия + медицина
Күннің осы бір бөлігінің сәулеленуінің қызықты құрылысы, жоғары химиялық белсенді болуы, микроорганизмді өлтіреді, азғана дозасының өзі жақсы әсер етеді. Осы қасиеті медицинада кеңінен қолданылады. Бұл қандай сәулелену? (Ультракүлгін сәуле)
Астрономия + халық даналығы
Сүмбіле туса - су суыр,
Таразы туса –таң суыр.
Сәуір болса,күн күркірер,
Күн күркіресе көк дүркірер.
Үркер жерге түспей, жер қызбайды.
Үркерлі айдың бәрі қыс.
Үркер көтерілгенде шөпте көтеріледі, бидай бас тартады.
Жетіқарақшыны таныған, жеті түнде адаспас.
Астрономия + математика
Жерден Сатурнге дейінгі ара қашықтық 1,2109 шақырым. Жарық Сатурннен Жерге дейін қанша уақытта жетеді? (1,1 сағат)
Астрономия + музыка
Астрономиямен әуесқойлық түрде айналысып ,1781 жылы Уран ғаламшарын ашқан кәсіби музыканттың атын атаңыз. (У.Гершель)
Астрономия + химия
Бұл әдіс Күннің , жұлдыздардың, галактиканың, тұмандықтардың химиялық құрамын анықтауға көмектеседі. (Спектрлік анализ)
Астрономия + криминал
Бізге жеткен аңыз бойынша Аристотель табиғаттың осы құбылысын анықтау үшін теңізге биік шыңның басынан құлаған. Бұл қандай құбылыс?
(Тасу мен қайту құбылысы)
Астрономия + биология
Ғалымдар треска, май балық, табан және басқа балықтардың 11 жылдық циклдік көбеюін байқаған. Шегірткенің де дәл осындай мезгілде шабуылы қайталанған. Бұл немен байланысты? (Күннің белсенділігіне байланысты.)
Астрономия + физика
Күн жарығының энергиясын соңғы кезде қайда жиі қолданады? (калькуляторларда, спутниктердің, күн батареясының жұмысына және т.б.)
Күн батареясының негізгі жұмысында қандай физикалық құбылыс жатыр? (Фотоэффект)
«Жұмбақтар»
1.Аспан әлемін зерттейтін ғылым. (Астрономия)
2.Аумағына ғаламшарлар , жұлдыздар, галактикалар, жұлдызаралық денелер кіреді.Оны тануды адамзат , алдымен аспан жұлдыздарын танудан бастады. (Әлем аумағы)
3.Аспанның нақты шекарасында анықталған белгілі бір бөлігі. (Шоқжұлдыздар)
4.Темірқазық деп аталады және ол дүниенің солтүстік полюсін меңзеп тұрады. (Поляр жұлдызы)
5. Аспандағы ең жарық жұлдыз қалай аталады. (Сүмбіле-сириус)
6. Күннің зодиак шоқжұлдыздары бойымен жылдық қозғалысын атқаратын үлкен дөңгелек. (Эклиптика)
7. Белгілі бір орында жылдың кез-келген күні мен тәуліктің әр сәтінде жұлдызы аспанның көрінісін анықтау мақсатында қолданатын зат. (Жұлдызды аспанның жыжымалы картасы)
8. Адамдар жұлдыздарды меңгеруді бастаған бақылаудың дамуына ықпал еткен жұлдыздардың бөлігі. (Шоқжұлдыздар)
9. Шоқжұлдыздарды зерттеу мен есте сақтауға көмектесетін, әр жыл мезгілдерінде батпайтын жұлдыздар тобы. (Жетіқарақшы, Қарақұрт)
10. Жер үстіндегі кеңістік немесе кез-келген астрономиялық нәрсенің беті. Жер бетінің ғарышқа қарағандағы көрінісі. (Аспан)
«Космонавтика,ұлы ғалымдар» сұрақ-жауап.
Космос дәуірі, космос ғасыры деген сөздер бүгінгі жасампаз өміріміздің ғажайып сипаттамасы болып есептеледі. Космос десе туған топырақ төсіндегі Байқоңыр келеді. Байқоңыр - Отанымыздың мақтанышы мен даңқы. Космос тарихының деректерімен танысайық.
Қай жылы Жердің жасанды тұңғыш спутнигі ұшырылды?
(1957 жылы 4 қазанда)
Контейнейлер мен ғылыми аппаратуралар орналастырылған ракетамен Жер төңірегіндегі Орбитамен ұшырылған ең алғашқы тіршілік иесі.
(1957 жылы 3 қарашада Лайка атты ит, 19-тамызда Белка мен Стрелка атты иттер)
1961 жылы 12 сәуірде адамның космосқа тұңғыш ұшу сапары ойдағыдай аяқталды. Әлемнің тұңғыш космонавты кім және ол ұшқан жер қалай аталады? (Юрий Гагарин, Байқоңыр)
Қазақ космонавты Тоқтар Әубәкіров қай жылы ғарышқа ұшты? (1991жылы 2 қазанда)
Бірінші космонавт космоста қанша минут болды? (108)
1963 жылдың 16-19 маусымда космоста болған бірінші әйел космонавт кім? (В. Терешкова)
1969 жылы 21 шілдесінде Айға қонған американың космос кораблі қалай аталады? (Аполлон)
Аспанға ең бірінші не ұшты? (Аспан кеңістігіне алғаш сапарға шыққандар- қой, үйрек, әтеш. Бұл оқиға 1783 жылы болған)
Ашық космосқа бірінші 1965 жылы 18 наурызда шыққан космонавт кім? (А. Леонов)
«Реактивті құралмен әлем кеңістігін зерттеу» мақаласының авторы кім? (К. Циолковский)
«Ұлы астрономдар»
Ұлы астрономдардың суреттері ілініп, сұрақтар беріледі. Сұраққа жауап беріп, суретін көрсету.
Бұл ғалым 1761 жылы 26 мамырында Шолпанның күнді айналып қозғалуы мен шолпан атмосферасын анықтады. (М.В. Ломоносов)
Кәсіби музыкант әуесқойлық астрономиямен шұғылданып, 1781 жылы уран ғаламшарын ашты. (У. Гершель)
Бұл ғалымды гелиоцентризм идеясын насихаттағаны үшін отқа өртеп жіберген. (Дж. Бруно)
Ол жердің радиусын алғаш өлшеген ғалым?( Эратосфен)
Бұл ғалым әлемнің ортасында Жердің тұратындығын бекіткен. (Птоломей)
Дат астрономына Юпитердің Ио серігі 1676 жылы жарық жылдамдығын анықтауға көмектесті? (О. Ремер)
Бұл ғалым ғаламшарлар қозғалысының үш заңын ашты және ол осы ғалымның атымен аталды? (И. Кеплер)
Әлемнің гелиоцентр жүйесін айтып берген ғалым? (Н. Коперник)
«Төртінші артық»
21 наурыз, 23 ақпан, 23 қыркүйек, 22 желтоқсан.
Меркурий Юпитер, Марс, Венера.
Айдың тұтылуы, Толған ай, Төрттен бір бөлігі, Жаңа туған ай.
Цереро, Гермес, Гаспра, Харион,
Титан, Европа, Ганимед, Калисто.
Балықтар, Торпақ, Қарақұрт, Ешкімүйіз.
«Терминдер»
Аспан шаңырағының орны екі бұрышпен анықталады, оның бірі-көкжиек сызығы бойымен өлшенетін шырақ вертикаліне дейінгі бұрыш. (Азимут)
Күннің зодиак шоқжұлдыздары бойымен жылдық қозғалысы атқаратын үлкен дөгелек. (Эклиптика)
Орбитаның күнге ең жақын және ең алыс нүктелері. (Перигей, Апогей)
Жерге жақын аспан денелері, Күн жүйесінің денелері мен кейбір жұлдыздарға дейінгі қашықтықта бір-бірінен алшақ екі орнынан бақылау арқылы анықтау тәсілі. (Параллакс).
Үлкен метеор. (Болид)
Аспан шырақтарының бұрыштық қашықтығын анықтайтын құрал. (Секстант)
Бағыт пен азимутты өлшеуге арналған аспап. (Теодолит)
Аспан шырақтарын бақылауға арналған оптикалық прибор. (Телескоп)
