Термодинамикалық параметрлер.Температура және оны өлшеу тәсілдері.

САБАҚ:Физика

Мектеп: Қандыағаш қалалық №4 орта мектебі

Күні:08.11.2017

Мұғалімнің есімі:Султашева Малика

СЫНЫП: 10«Ә»

Қатысқандар саны: Қатыспағандар саны:

Сабақ тақырыбы:

Термодинамикалық параметрлер.Температура және оны өлшеу тәсілдері.

Сабақ мақсаттары:

Барлық оқушылар:

Оқушыларға молекулалы-кинетикалық теоиясы туралы мысалдар келтіре кең көлемде мағлұмат беру, мазмұнды есептер шығаруға пайдалана алу іскерлігін жетілдіреді.
Оқушыларды жауапкершілікке, ұқыптылыққа, жан-жақтылыққа тәрбиелеу.
Оқушылардың зейінін, зердесін, логикалық ойлау қабілеттерін, шапшаңдықтарын дамытады.

Оқушылардың басым бөлігі:

топтық жұмыста белсенділік көрсетеді;

*оқушылардың шығармашылығы дамиды;

*өзіндік жеке жұмысты дамыту жолдарын біледі;

* сұрақтар қоя алады;

* есеп шығару дағдылары қалыптасады.

Кейбір оқушылар:

Оқушыларға заттың молекула-кинетикалық құрылымы мен оның негізгі қағидаларын таныстыру, жылулық құбылыстардың маңызы мен практикадағы қолданылуы туралы мағлұмат бере алады.

Тілдік мақсат

Оқушылар:

Молекулалы-кинетикалық теориясының негіздері туралы айта (істей) алады.

Негізгі сөздер мен тіркестер: молекула,атом,термодинамика,молекулалы-кинетикалық,кеңістік,диффузия

Сыныптағы диалог үшін пайдалы тілдік бірліктер молекула,атом,термодинамика,молекулалы-кинетикалық,кеңістік,диффузия

Талқылауға арналған тармақтар: молекула,атом,термодинамика,молекулалы-кинетикалық,кеңістік,диффузия

Алдыңғы тақырып:

М-К теориясының негізгі қағидалары мен дәлелдемесі. Молекулалардың әрекеттесу күшә.

Жоспар

Жоспарланған уақыт

Сабақтың барысы:

І кезең

А) Ұйымдастыру

Ә) Өткен тақырыптардан жаңа сабаққа негіз болатын тапсырмаларды сұрау:

1. Заттың құрылымы қандай?

2. Заттың қандай күйлерін білесіз?

3. Заттың мұндай күйлерде болуы неге байланысты?

4. Қандай құбылыстарды білеміз?

Ресурстар

Басталуы

Сабақ мақсаты

1)Оқушыларға температура және оны өлшеу тәсілдері жайлы түсінік беру;

2) Оқушыларды өз бетімен еңбектенуге үйрету, ой өрісін дамыта отырып кеңейту, пәнге деген қызығушылықтарын арттыру;

3) Оқушыларды шапшаңдыққа ,алғырлыққа баулу;

Дамытушылық мақсаты:Оқушылардың қызығушылық және ойлау қабілетін дамыту.
Тәрбиелік мақсаты: Үйрене отырып, көргенді есте сақтауды, өз бетімен еңбектене алатындай ерік –жігер ,өзіне сенімділікті қалыптастыру.

Ортасы

Анықтама : Термодинамикалық параметр деп – макродененің күйін

сипаттайтын физикалық шаманы атайды, оған қысым, көлем, тем-пература  жатады.

  Термодинамикалық процесс дегеніміз-қандай да бір термопараметрлердің өзгеру құбылысы немесе жүйенің бір күйден екінші күйге өтуі.

  Барлық макроденелер микроденелерден (атомдармен молекулалардан  тұрады)

  Микроденелердің де өз сипаттамалары (микропараметрлері) бар.  Оларға молекуланың (атомның ) көлемі, молекуланың (атомның) массасы, молекуланың (атомның) жылдамдығы, молекулалардың

(атомдардың) концентрациясы жатады. Макроденелерде өтіп жатқан процестердің осы мароденені түзетін микроденелердің параметрлерінің өзгерісінен туатыны анық.

Физикалық шаманың белгілі информация беретінін, яғни оның физикалық мағынасы болады. Мысалы : макродененің массасы-  денеде заттың қандай мөлшері бар екенін, көлем-дененің кеңістікте қандай орын алатынын білдіреді, газ қысымы-газдың бірлік ауданға қандай күшпен әрекет ететінін сипаттайды.

Температура : Жылулық тепе-теңдік кезінде барлық денелердің  температуралары бірдей, сондықтан оны жылулық тепе-теңдік күйінің сипаттамасы деп есептеуге болады. Температурамен таби-  ғаттағы барлық сұйық заттарды қарастыруға болады.

Мысалы: мұнай өнімдерінің салаларын қарастырсақ, майды қоюландырып, оның қозғалтқышын жоятын температура қыста 5 градустан 20 градусқа дейінгі температурада пайдаланылады, ал жазда 20 градусқа дейін. Ал, дене мен температураны өлшейтін аспапты- термометр деп атайды. Оларды тікелей жанастырсақ температуралары теңеседі, яғни жылулық тепе-теңдік орнайды.

Термометрлер және температуралық шкалалар.

Температураны өлшеу үшін денелердің кейбір қасиеттеріні температураға тәуелді өзгеріп отыратыны пайдаланылады.

Термометрлік дененің температурамен бірге үйлесімді өзгеріп отыратыны белгілі бір сипаттамасын, мысалы,газдың көлемін немесе қысымын алып, қайталануы жеңіл, бірқатар тұрақты температуралық нүктеледі тағайындайды. (судың қайнау,  қатаю нүктелері) . Бұл нүктелер реперлік нүктелер деп аталады. Реперлік нүктелерді таңдау арқылы түрліше температуралық  шкалаларды алады.

1. Фаренгейт шкаласы.1724 ж. Ұлыбританияда және Голландияда жұмыс істеген неміс физигі Фарангейт ұсынған. Реперлік нүктелер:

0 F -1709 ж. ерекше суық қыстың температурасы  32 гр F – мұздың   еру температурасы 98 гр. F .  бұл шкала  бойынша судың қайнау  температурасы 212 гр F . Фаренгейт шкаласын АҚШ-та пайдалана- ды.

1. Реомюр шкаласы. 1730 ж.француз жаратылыстанушысы Реомюр жасаған. Реперлік нүктелері : 0 гр. Р –мұздың еру температурасы:100 гр С-судың қайнау температурасы.

2. Цельсий шкаласы. 1742ж. швед астрономы және физигі Цельсий жасаған. Реперлік нүктелері: 0 гр С –мұздың еру температурасы; 100 гр С- судың қайнау температурасы.

Абсолют температуралар шкаласы. Тұңғыш рет температуралық шкаланы физикалық құбылыстың негізінде жасаған ғалым, ағыл-  шын физигі  1848 жылы Томсон Уильям ғылыми жетістіктері үшін лорд Кельвин атанды. Цельсий шкаласы бойынша -237 гр С температураға 0 К сәйкеc келеді. Бұл мынадай байланыста болады. Т = t + 237

 Термометрлердің негізге түрлері

Спирттік  немесе

    сынаптық                   Газдық          Электрлік     Пирометрлер

№ 11 есеп

Берілгені:

О₂

υ₁ = 460 м/с

N₂

υ₂ — ?

Шешуі:

Газ молекулаларының орташа квадраттық жылдамдығы мына өрнекпен анықталады:

v = √3RT /M; мұндағы М –газдың мольдік массасы. Оттегі молекула-  ларының орташа квадраттық жылдамдығы  v  , болған кездегі тем- пературасына тең: Т = υ² ₁  М₁ / 3R.  Осы температурада  азот молекулаларының орташа квадраттық жылдамдығы :

υ₂  = √3R  υ² ₁  M ₁ /  M₂   3R  =  υ₁√ M ₁/M₂ =  492 м/с

№ 14  есеп

Берілгені :

P = 10⁵  П а

ρ = 1,29 кг/м³

v  — ?

Шешуі: Газ молекулаларының орташа квадраттық жылдамдығы анықталады:  υ = √3 k T /m₀ ; ьұндағы m₀ – бір молекуланың массасы.

Ауаның тығыздығы ρ=m₀ n болғандықтан, мұндағы n = P kT – оның

молекулалар шоғыры, онда υ  =√ 3р/ρ = 482 м/с.

№ 15 есеп

Берілгені :

t₁ = 37⁰C

t₂ = 40⁰ C

 Δυ/υ₁— ?

Т₁  температурада су буы молекулаларының квадраттық  жылдамдығы Т₁  температурада  тең болады: υ₁  = √3 RT / M ,  Т₂ температурада : υ₂ = √3RT₂ /M . Сонымен T₁  ден T₂ дейін температура- ны арттырған кезде молекулалар жылдамдығының артуы:

υ ₁/ υ ₂ –υ ₁ 100%  =  √T ₂  – √T₁ /√ T₁ 100 % = 0,5 %

Аяқталуы

Саралау

– Сіз қосымша көмек көрсетуді қалай жоспарлайсыз? Сіз қабілеті жоғары оқушыларға тапсырманы күрделендіруді қалай жоспарлайсыз?

Пəнаралық байланыс

Алгебра

****

*****

Рефлексия

Сабақ / оқу мақсаттары шынайы ма?

Бүгін оқушылар не білді? Сыныптағы ахуал қандай болды?Мен жоспарлаған саралау шаралары тиімді болды ма? Мен берілген уақыт ішінде үлгердім бе? Мен өз жоспарыма қандай түзетулер енгіздім жəне неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз пікіріңізді жазыңыз. Сол ұяшықтағы Сіздің сабағыңыздың тақырыбына сəйкес келетін сұрақтарға жауап беріңіз.

Қорытынды бағамдау

Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды жетілдіруге көмектесетін не білдім

1.

2.

1.

2.