Саба?ты? та?ырыбы: Жары?ты? сынуы. Жары?ты? сыну за?дары.
Саба?ты? ма?саты:
а) Білімділік; жары? ??былыстарыны? жа?а ?асиеттерімен танысу, сыну ??ымын ?алыптастыру, сыну за?ыны? формуласын ?йрету.
?) Дамытушылы?; жары?ты? сыну за?дары туралы дамыта т?сіндіру ж?не п?нге деген ?ызы?ушыфлы?ын арттыру.
в) Т?рбиелік; О?ушыларды? ?зі жауапкершілік ала білуге, ??ыптылы??а, адамгершілікке т?рбиелеу.
Саба?ты? т?рі: аралас.
Саба?ты? ?дісі: с?ра? – жауап, т?сіндіру.
Саба?ты? к?рнекілігі: Интерактивті та?та, слайдтар, тарелка, су, тиын, таблица, оптикалы? диск.
П?наралы? байланыс: математика.
Саба?ты? типі: Жа?а саба?ты топтастыру.
Саба?ты? барысы:
- ?йымдастыру кезе?і.
- Ой тол?ау (?ткен саба?ты ?айталау)
- Кім жылдам (тест тапсырмасы)
- Кім ал?ыр (есеп шы?ару)
- ?атесін тап (формула жазу)
- Жа?а саба? (м??алім т?сіндіреді)
- Кім тап?ыр (физикалы? ??ралдармен ж?мыс)
- ?ателеспе (с?ра? -жауап)
- ?орытындылау (о?ушыларды? білімін ба?алау)
- ?йге тапсырма.
І. ?йымдастыру кезе?і:
а) С?лемдесу;
?) о?ушыны? зейінін білімге, саба??а к??ілін аудару.
ІІ. «Ой тол?ау»
А) Жары? к?здері ?анша?а б?лінеді ж?не оларды ата?
?) К?нні? к?рінетін беті не деп аталады?
Б) Жары? с?улесі дегеніміз не?
В) Жары?ты? таралу за?ы.
Г) Жары?ты? ша?ылу за?ы ?алай т?жырымдалады?
?) Жазы? айнада ?андай кескін алынады?
Д) Дербес жары? к?здеріне не жатады?
Ж) К?нге е? жа?ын орналас?ан 176 к?нде бір айналатын планетаны ата?
З) Ша?ыл?ан жары? к?здеріне не жатады?
И) К?нді 365 к?нде бір айналып шы?атын тіршілік к?зі бар планетаны ата?
Жары? к?здері ?анша?а б?лінеді ж?не оларды ата?
Дербес жары? к?здеріне не жатады? Ша?ыл?ан жары? к?здеріне не жатады?
К?нге е? жа?ын орналас?ан 176 к?нде бір айналатын планетаны ата? Меркурий
К?нді 365 к?нде бір айналып шы?атын тіршілік к?зі бар планетаны ата? Жер
ІІІ. «Кім жылдам?»
1. Ша?ылу б?рышын ?андай ?ріппен белгілейміз?
А) α;
?) β ;
Б) γ ;
2. Айнада?ы кескін ?андай болады?
А) айнаны? жазы?ты?ына симметриялы;
?) н?рсені? жал?ан кескіні;
Б) жазы? айна.
3. Т?су б?рышын ?андай ?ріппен белгілейді?
А) α ;
?) β ;
Б) γ ;
4. Жары? к?здері ?анша топ?а б?лінеді?
А) 3;
?) 2;
Б) 4;
5. К?нні? к?рінетін беті.
А) хромосфера;
?) Фотосфера;
Б) Ионосфера;
6. Дербес жары? к?здері ?анша топ?а б?лінеді?
А) 3;
?) 2;
Б) 4;
7. Жары? шо?тары
А) жары? с?улелеріні? жиынты?ы;
?) жары? к?зі;
Б) жары? энергиясы.
IV. «Кім ал?ыр?»
(жалпы сынып, та?тада орындау)
№ 1. Жазы? айна?а т?су б?рышы 20º болса, жазы? айна мен ша?ыл?ан с?уле арасында?ы б?рышты тап.
№ 2. Ша?ылу б?рышы 35 º болса, т?су б?рышын тап.
№ 3. Т?су б?рышы 70 º болса, жазы? айна мен ша?ыл?ан с?уле арасында?ы б?рышын тап.
№ 4. Жазы? айнаны? алдына биіктігі 2 см А ?ріпі ?ойыл?ан болса, айнада?ы кескін ?анша см?
V. «?ателеспе»
Жа?а саба?
Жары?ты? сынуы. Жары?ты? сыну за?дары.
Егер жары? шо?ы екі ортаны б?летін шекара ар?ылы ?тетін болса, мысалы: ауадан су?а, онда жары? а?ымны? бір б?лігі ша?ылады,екінші б?лігі н?рседен ?теді, та?ы бір б?лігі ж?тылады.
Екі ортаны б?летін шекара ар?ылы ?ткенде, жары?ты? таралу ба?ытыны? ?згеруін жыр?ты? сынуы дейміз.
Сын?ан с?уле мен екі ортаны б?летін шекара?а с?уле т?скен н?ктеден т?р?ызыл?ан перпендикуляр арасында?ы б?рыш (γ) сыну б?рышы деп аталады.
Жары? ауадан шыны?а ?ткенде сын?ан с?уле перпендикуляр?а жа?ындайтынын т?жірибеден к?рдік. Б?л сыну б?рышы т?су б?рышынан аз екенін к?рсетеді. Сонымен ?атар т?су б?рышын сан м?нін (градус)сыну б?рышыны? сан м?ніне б?ле отырып оларды? т?ра?ты екеніне назар аударамыз.
Б?дан ?андай т?жырым айту?а болады?
Жауап: Т?скен с?уле, сын?ан с?уле ж?не екі ортаны б?летін бетке с?уле т?скен н?ктеден т?р?ызыл?ан перпендикуляр бір жазы?ты?та жатады.
Т?су б?рышы синусыны? сыну б?рышы синусына ?атынасы екі орта ?шін т?ра?ты шама болып табылады.
б?л формула мен аны?таманы сыну за?ы деп атайды.
Б?л за?ды Снеллиус за?ы деп те атайды. Оны ХVІІ ?асырда (1621ж) В Снеллиус т?жырымда?ан. Ал 1630 жылы Р. Декарт о?ан теориялы? негіздеме жаса?ан. Формулада?ы n – сыну к?рсеткіші деп аталады.
Сыну к?рсеткіші т?су б?рышына т?уелді емес ж?не тек ортаны? оптикалы? ты?ызды?ына т?уелді. Затты? ауамен салыстыр?анда?ы к ?рсеткіші «абсалют сындыру к?рсеткіші» деп аталады.
Екі орта ?шін (ауа – су, ауа – шыны...) затты? сындыру к?рсеткіші
формуласымен де аны?талады. С- жары?ты? вакумда?ы жылдамды?ы, – ортада?ы жылдамды?ы, Онда екі формуланы біріктіріп былай жазу?а болады.
Оптикалы? диск к?мегімен осы формуланы? д?рысты?ына к?з жеткізетін демонстрациялар к?рсету.
Параллель шыны пластинадан ?ткен жары?ты? сыну ??былысы
?шб?рышты шыны призма?а б?йірінен т?скен жары?ты? сыну ??былысы.
« Кім тап?ыр ?»
1 т?жірибе: Стаканда?ы су?а ?зын тебен-инені салып, оны центрден шетке ?арай жылжыта отырып сыну ??былысын к?рсетеді. ?андай ?згеріс/??былыс к?рді?дер? Неге болат ине су-ауа шекарасында «сынып» к?рінеді?
2 т?жірибе: Тарелке, су, тыйынмен жасалатын т?жірибені к?рсету.
Тарелкеге тиын салып ?ойып, о?ан тиын к?рінбейтіндей ?ырынан ?арап т?рып ж?йлап су ??ямыз. Аздан со? тиын к?рінеді.
Тыйын неге «к?терілді»?
Б?л т?жірибелер екі т?рлі ортаны? шекарасында, я?ни су-ауа шекарасында жары? с?улесі т?скенде бір б?лігі ша?ылып, ал бір б?лігі екінші орта?а ?тетінін ж?не ?ткенде ба?ытын ?згертінін (сынатынын) д?ледейді.
«?ателеспе»
Таза су?а ?араса? бейнемізді к?зуге болады, б?л ??былыс ?андай за??а негізделген?
Санды??а нені ты?ып ?ою?а болмайды?
Жазы? айнадан ?зі?ді ?андай кескінде к?ресі??
К?ле?ке болмайтын жер ?ай жер?
ІХ. Саба?ты бекіту: (о?ушылармен есеп шы?ару ж?не
шы?армашылы? ж?мыс)
№ 830. Жары? с?улесі судан шыны?а ?теді. Егер сыну б?рышы 28º болса, онда т?су б?рышы неге те?.
№ 834. Жі?ішке жары? с?улесі ауадан ?айсыбір с?йы??а ?теді. Егер с?улені? т?су б?рышы 30 º, сыну б?рышы 20 º болса, с?йы?та?ы с?улені? к?рсеткішін табы?дар.
О?ушыларды? білімін ба?алаймыз.
Х. ?йге тапсырма. § 67. 29 – жатты?у.
бұл формула мен анықтаманы сыну заңы деп атайды.
формуласымен де анықталады. С- жарықтың вакумдағы жылдамдығы, – ортадағы жылдамдығы, Онда екі формуланы біріктіріп былай жазуға болады.
Оптикалық диск көмегімен осы формуланың дұрыстығына көз жеткізетін демонстрациялар көрсету.
