Атомны? к?рделі ??рылым екенін к?рсететін ?андай эксперименттік н?тижелерді білесі?дер?
Радиоактивті элемент ж?не радиоактивті с?улелену дегеніміз не?
Магнит ?рісіні? радиоактивті с?улелерді зерттеудегі р?лі ?андай?
Радиактивтік дегеніміз ?андай ??былыс?
ІІІ. Жа?а саба?:
К?птеген т?жірибе н?тижесін талдай келіп, 1911 жылы Резерфорд К?н ж?йесіне ??сас атомны? планетарлы? моделін
?сынды. Ондай модель бойынша атом о? зарядтал?ан ядродан ж?не оны айналып ж?ретін теріс зарядты электрондардан т?рады. Ядро т??ірегіндегі м?ндай электрондарды орбиталды? электрондар деп атайды, ал оларды? жиынын электронды? ?абы?ша дейді.
?алымдарды? зерттеуі бойынша, атом ядроларыны? заряды
Ядро зарядыны? б?тін Z санына еселенетіні оны? бірт?тас б?лшек емес екенін а??артады. Расында да, атомны? ?зі сия?ты оны? ядросы да к?рамдас б?лшек болып шы?ты.
Ядроны? ??рамына кіретін о? зарядты б?лшектерді протондар деп атайды.
?алыпты жа?дайда атом ядросыны? о? зарядын орбиталды? электрондарды? теріс заряды те?геріп т?рады. Сонды?тан электронды? ?абы?шада?ы теріс зарядтарды? саны кері та?бамен алын?ан ядро зарядына те?:
q= - Z·e
Б?л те?діктерден мынадай ?орытынды шы?ады:
?рбір электронны? немесе протонны? заряды бір элементар заряд?а (е = 1,6 • 10 19 Кл) те?;
кез келген элемент атомыны? ядросында?ы протондар саны сол элементті? Менделеев кестесіндегі Zреттік санына те?.
Элементтерді? ядроларын сол элементтерді? периодты? кестедегі та?баларымен белгілейді. Мысалы, сутегі ядросы Н, ал уран ядросы U та?баларымен белгіленеді. На?ты бір элементті? ядроларындагы протондарсаны(Z) ?згермейді, нейтрондар саны ?рт?рлі болып кездеседі Осыган с?йкес химиялы? элементті? ядролардагы нуклондар саны (А) ?згеріп отырады. С?йтіп, элементтерді? ядролары реттік санына ?арай да, нуклондар санына ?арай да бір-бірінен ажыратылады. Ядроларды? осындай ерекшеліктерін д?л к?рсету ?шін оларды? та?баларыны? т?менгі жа?ына реттік н?мірін (Z) жазады, ал жо?ар?ы жа?ына нуклондар саны (А) жазылады. Мысалы, сутек ядросы толы? т?рде немесе ZНA та?баларымен, ал уран ядросы немесе Z UA та?баларымен белгіленеді.
ІV. ?ткен та?ырыпты бекіту.
Есепті шы?ару ?лгісін ?арастыру.
І де?гей
1. Суреттерді? ?айсысы атом ??рылысына с?йкес келеді?
2. Фосфорды? 15 Р 30 ж?не 15 Р 31 изотоптары ядроларыны? айырмашылы?ы ?андай?
3. Атом ядросында 51 р ж?не 71 n бар. Б?л ?андай элемент ?
ІІ де?гей
1. Протон мен нейтрон арасында ?андай айырмашылы? бар?
2. Неон изотоптарыны? 10 Ne 20 ;10 Ne 21 ; 10 Ne 22 ??рылымы ?андай?
ІІІ де?гей
1. Бір элементті? ?р т?рлі изотопын химиялы? амалдармен ажырату?а бола ма?
2. Мына белгілеулерде ?андай б?лшектер мен атомдарды? ядролары к?рсетілген?
Просмотр содержимого документа
«Резерфорд т?жірибесі. Атомны? планетарлы? моделі. Атом ядросыны? ??рамы. »
Физика. 9-сынып
Сабақ №73
Сабақтың тақырыбы: Резерфорд тәжірибесі. Атомның планетарлық моделі. Атом ядросының құрамы.
Сабақтың түрі: аралас сабақ.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Резорфорд тәжірибесі, атомның планетарлық моделі, атом ядросының құрамы тақырыптарын меңгеруі.
Тәрбиелік: жеке, өз бетімен жұмыс жасай білуге тәрбиелеу.
Дамыту: атомның құрылысы жайлы білімдерін толықтыру, атомның моделі жайлы түсініктер алуы.
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі:
Сәлемдесіп болғаннан кейін, оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалап, сабақта жоқ оқушыларды белгілеу.
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру
Атомның күрделі құрылым екенін көрсететін қандай эксперименттік нәтижелерді білесіңдер?
Радиоактивті элемент және радиоактивті сәулелену дегеніміз не?
Магнит өрісінің радиоактивті сәулелерді зерттеудегі рөлі қандай?
Радиактивтік дегеніміз қандай құбылыс?
ІІІ. Жаңа сабақ:
Көптеген тәжірибе нәтижесін талдай келіп, 1911 жылы Резерфорд Күн жүйесіне ұқсас атомның планетарлық моделін
ұсынды. Ондай модель бойынша атом оң зарядталған ядродан және оны айналып жүретін теріс зарядты электрондардан тұрады. Ядро төңірегіндегі мұндай электрондарды орбиталдық электрондар деп атайды, ал олардың жиынын электрондық қабықша дейді.
Ғалымдардың зерттеуі бойынша, атом ядроларының заряды
qn=+Z·e
шамасына тең. Мұндағы Z—элементтің Менделеев кестесіндегі реттік саны; е—элементар заряд.
Ядро зарядының бүтін Z санына еселенетіні оның біртұтас бөлшек емес екенін аңғартады. Расында да, атомның өзі сияқты оның ядросы да кұрамдас бөлшек болып шықты.
Ядроның құрамына кіретін оң зарядты бөлшектерді протондар деп атайды.
Қалыпты жағдайда атом ядросының оң зарядын орбиталдық электрондардың теріс заряды теңгеріп тұрады. Сондықтан электрондық қабықшадағы теріс зарядтардың саны кері таңбамен алынған ядро зарядына тең:
q= - Z·e
Бұл теңдіктерден мынадай қорытынды шығады:
әрбір электронның немесе протонның заряды бір элементар зарядқа (е = 1,6 • 10 19 Кл) тең;
кез келген элемент атомының ядросындағы протондар саны сол элементтің Менделеев кестесіндегі Zреттік санына тең.
Элементтердің ядроларын сол элементтердің периодтық кестедегі таңбаларымен белгілейді. Мысалы, сутегі ядросы Н, ал уран ядросы U таңбаларымен белгіленеді. Нақты бір элементтің ядроларындагы протондарсаны(Z) өзгермейді, нейтрондар саны әртүрлі болып кездеседі Осыган сәйкес химиялық элементтің ядролардагы нуклондар саны (А) өзгеріп отырады. Сөйтіп, элементтердің ядролары реттік санына қарай да, нуклондар санына қарай да бір-бірінен ажыратылады. Ядролардың осындай ерекшеліктерін дәл көрсету үшін олардың таңбаларының төменгі жағына реттік нөмірін (Z) жазады, ал жоғарғы жағына нуклондар саны (А) жазылады. Мысалы, сутек ядросы толық түрде немесе ZНA таңбаларымен, ал уран ядросы немесе Z UA таңбаларымен белгіленеді.
ІV. өткен тақырыпты бекіту.
Есепті шығару үлгісін қарастыру.
І деңгей
1. Суреттердің қайсысы атом құрылысына сәйкес келеді?
2. Фосфордың 15 Р 30 және 15 Р 31 изотоптары ядроларының айырмашылығы қандай?
3. Атом ядросында 51 р және 71 n бар. Бұл қандай элемент ?
ІІ деңгей
1. Протон мен нейтрон арасында қандай айырмашылық бар?
2. Неон изотоптарының 10 Ne 20 ;10 Ne 21 ; 10 Ne 22 құрылымы қандай?
ІІІ деңгей
1. Бір элементтің әр түрлі изотопын химиялық амалдармен ажыратуға бола ма?
2. Мына белгілеулерде қандай бөлшектер мен атомдардың ядролары көрсетілген?
1р 1; 2Не 4 ; 0 n 1 ; -1e 0; 1H 2
V. Жаңа білімді меңгергендігін тексеру
атомның планетарлық моделі қандай тәжірибеге негізделген? Протонның электронның зарядтары неге тең?
Ядроның мөлшері, заряды туралы не білесіңдер?
Ядро қандай бөлшектерден тұрады? Ядроның массалық саны нені білдіреді?
Ядроның заряд саны дегеніміз қандай сан? Оның физикалық мағынасы қандай?
Нуклондар, нуклидтер деп нені айтамыз?
Изотоптар дегеніміз не? Бір элементтің әртүрлі изотоптарын химиялық тәсілмен ажыратуға бола ма?
Қандай спектрлер тұтас немесе сызықтық деп аталады?
Заттың қандай агрегаттық күйлерінде тұтас және сызықтық спектрлер сәйкес келеді? Қандай жағдайда шығу және жұту спектрлері байқалады?
Спектрлік анализ дегеніміз не және ол қандай құбылысқа негізделген? Спектрлік анализді қолданып қандай химиялық элементтер ашылды?
