Резерфорд т?жірибесі.Атомны? планетарлы? моделі

Саба?ты? та?ырыбы:Резерфорд т?жірибесі.Атомны? планетарлы? моделі.                     Саба?ты? ма?саты:
Білімділік:
1. Радиоактивтік ??былысы ж?не радиоактивтік с?улелер жайлы білімдерін бекіту, о?ушыларды? ?ылыми д?ниетанымды? к?з?арастарын физикалы? ?рдіс барысында ?алыптастыру.
2. Атом туралы бейнелік к?з?арас ?алыптастыруда химиядан ал?ан білімдерін синтездеу.
3. О?ушылар?а Резерфорд т?жірибесін (т?жірибе ?ондыр?ысын, барысын, н?тижесін) атомны? планетарлы? моделін т?сіндіру, Резерфорд т?жірибесін ?здігінше т?сіндіріп айта білуге ы?пал жасау.
Дамытушылы?:
Ойлау, ??былыстар мен за?дылы?тар?а талдау жасау, салыстыру, логикалы? т?жырым жасау ?абілеттерін дамыту.
Т?рбиелік:
Резерфорд т?жірибесін т?сіндіру, тапсырмалар орындау барысында о?ушыларды шапша?ды??а, жина?ылы??а т?рбиелеу, п?нге ?ызы?ушылы?ын арттыру.
Саба?ты? типі: Жа?а материалды игерту
Саба?ты? т?рі: Аралас саба?
Саба?ты? ?дісі: Т?сіндіру, с?ра? - жауап, практикалы?.
П?наралы? байланыс: Химия, математика
Саба?ты? к?рнекілігі: мультимедиялы? подиум, флипчарт, таратпа материалдар, Менделеев кестесі, сызба - суреттер
Саба?ты? барысы:
І. ?йымдастыру кезе?і:
О?ушылармен амандасу, т?гелдеу
Саба??а дайынды?ын ?ада?алау
Назарларын саба??а аудару. ?й тапсырмасын с?рау.                                                                                      ІІ. Білімдерін жан - жа?ты тексеру:
1. Жылулы? с?улелену
2. Абсолют ?ара дене
3. Стефан - Больцман за?ы
4. Планк гипотезасы
5. Фотоэффект
6. Рентген с?улелері
7. Рентген с?улелеріні? медицинада ?олданылуы
8. Фотон деген не? Оны? массасы, тынышты?та?ы массасы.                                                                        І?. Жа?а материалды ме?герту:
Атомды? теорияны жа?таушылар атом е? ?са? б?лшек, ол б?лінбейді деп ?арастыр?ан болатын. Біра? атом ??рылысыны? к?рделі екендігі физикалы? ай?а?тармен д?лелдеді. Адамдар атомны? к?рделі б?лшек екендігін, таби?атта одан да кіші б?лшектерді? бар екендігін т?сінді.
Атомнан кіші ?андай б?лшектерді білесі?дер? (электрон, протон, нейтрон)
Атомны? к?рделі б?лшек екендігін аны?та?ан со? ?алымдар оны? ?рт?рлі теориялы? моделдерін ?сынды. Атомны? ал?аш?ы модельдеріні? бірін 1903 ж Дж. Томсон ?сынды. Б?л ?лгіде атом радиусы 10 - 10м о? зарядтал?ан шар ретінде ?арастырылады. Шарды? ішінде тепе - те?дік жа?дайыны? ма?ында электрондар тербеліп т?рады. Электрондарды? теріс зарядтарыны? ?осындысы шар?а біркелкі тарал?ан о? зарядты те?естіреді, сонды?тан т?тас ал?анда атом электр бейтарап б?лшек болады. Кейінгі зерттеулер б?л модельді? д?рыс емес екенін к?рсетті, сонды?тан Томсон моделі ?азір тек тарихи т?р?ыдан ?арастырылады.
Атомны? ішінде электр зарядтарыны? орналасу т?ртібін аны?тау ?шін 1911 жылы Резерфорд ?зіні? ш?кірттері Г. Гейгер ж?не Марсденмен бірге т?жірибе жасады. Резерфорд жаса?ан т?жірибені ?арастырып к?рейік. ?ор?асыннан жасал?ан контейнерді? т?біне Альфа б?лшектер шы?аратын радиоактивті Радий элементін орналас?ан. Альфа б?лшектері ?зекше (?ал?ан альфа б?лшектерін ?ор?асын ж?тып алады) тарала отырып фольганы со??ылайды.
Фольгадан ?ткен альфа б?лшектерді экран тіркеп отырады. Резерфорд альфа б?лшектеріні? ауыт?ымай бірден фольгадан ?тіп кететінін бай?ады. Алайда, альфа б?лшектеріні? аз б?лігіні? 900 – тан арты? б?рыш?а ауыт?уы, я?ни олар фольга?а со?ылып кері ба?ытта ?шатыны та?дандырды. Сегіз мы??а жуы? б?лшектерді? біреуі ?ана осындай ?лкен б?рыш?а ауыт?иды екен. Резерфорд о? зарядтал?ан альфа б?лшектеріні? ?з ба?ытынан ауыт?уы, оны? жолында о? зарядтал?ан «бір н?рсемен» кездесуінен деп т?сіндірді. Б?л ядро болатын. Ядро о? зарядтал?ан, оны? радиусы 10 - 15м. Атомны? массасы т?гел дерлік ядро?а шо?ырлан?ан. Оны айнала ?рт?рлі орбитамен теріс зарядтал?ан электрондар ?оз?алып ж?реді. Е? шеткі электрон орбитасыны? радиусы атомны? радиусына те?. Б?л ?лгі К?н ж?йесіні? ??рылымына ??сайтынды?тан оны атомны? планетарлы? моделі деп атады. Модель бойынша атом к?леміні? басым к?пшілігі «бос» болып шы?ады, ядроны? радиусы атомны? радиусынан 100 000 есе кіші
Бас?аша айт?анда атом массасы т?гелімен ядрода жина?тал?ан деуге болады. С?йтіп, альфа б?лшектері фольгадан ?ткенде ?з жолында электрондармен ж?не ядромен кездеседі. Электрондармен кездескен альфа б?лшектері ?з ба?ытын ?згертпей тура таралатын болса, ядромен кездескен альфа б?лшектері ?з ба?ытын 1350 - 1500 ?згертеді екен. Алайда со??ыларыны? саны онша к?п емес. Орта есеппен ал?анда 8000 альфа б?лшекті? тек біреуі ?ана ?з ба?ытын 1500 ?згертеді, (сурет). Атом к?рделі ж?йе, оны? центрінде о? зарядтал?ан ядро бар, оны? заряды +Ze (м?нда?ы Z – элементті? реттік н?мірі). Ядроны айнала электрондар ?оз?алып ж?реді, ?алыпты к?йде оларды? саны Z - ке те?. Резерфорд мрделі атом ??рылысын д?рыс т?сіндіре білді.
Ядро атом к?леміні? ?те кішкене орталы? б?лігін алып т?рады. Ядроны? диаметрі 10 - 12 – 10 - 13 см, ал атомны? диаметрі 10 - 8 см шамасында. Егер атомны? к?лемін футбол ала?ыны? аума?ына дейін ?лкейтетін болса?. Атом ядросыны? к?лемі футбол ала?ында т?сіп ?ал?ан шие д?ніндей ?ана болар еді.
Атомдар ?алыпты жа?дайда бейтарап болатынды?тан, электрондарды? заряды мен ядроны? заряды бірін - бірі те?геріп т?рады.
?алымдарды? зерттеуі бойынша атом ядроларыны? заряды
qя= +Z*e
Ядроны? ??рамына кіретін о? зарядты б?лшектерді протондар деп атайды.
Кез келген элемент атомыны? ядросында?ы протондар саны сол элементті? Менделеев кестесіндегі реттік санына те?.
Ядрода?ы протондар мен нейтрондарды? жалпы саны А ?рпімен белгіленеді. Ол массалы? сан деп атайды.
A=Z+N
Массалы? сан мен заряд санын біле отырып, ядрода?ы нейтрондар санын таба аламыз:
N =A - Z
Бір - бірінен тек ядросында?ы нейтрондар санына ?арай ажыратылатын элемент т?рлерін изотоптар деп атайды.
?. Жа?а материалды бекіту:
1. Атомны? планетарлы? моделін кім жаса?ан? (Резерфорд)
2. Зат неден т?рады? (молекула, атом, протон, нейтрон, электрон)
3. Атом дегеніміз не? (Б?лінбейтін б?лшек)
4. Атом заряды ?андай? (бейтарап)
5. Ядроны ??райтын б?лшек туралы не білесі?? (протон - о?, нейтрон - нейтрал)
6. Затты? агрегатты? к?йлеріні? ерекшеліктерін ата.
7. ?мірден мысалдар келтіру.

Физикалы? диктант

.... немесе кез келген........ буларын......жары? шы?арады.
Егер осы жары?ты? жі?ішке шо?ын... ар?ылы ?ткізіп,....жіктейтін болса, ?р т?сті, жі?ішке жар?ыра?ан....... к?рінеді.
Спектрді? ?рбір сызы?ына ?андай да бір на?ты ......, я?ни ... с?йкес келеді.
Сиретілген газдар тек........ белгілі бір на?ты м?нге те? электромагниттік тол?ындар шы?арады.
Барлы? сызы?ты? спектрлерді? ішіндегі е? ?арапайымы....спектрі.
Бальмер формуласы....
Кез келген сиретілген газ молекулалары жеке...... т?рады, сонды?тан с?улелену атомдарды?...........байланысты болуы керек.

Рефлексия.

«Ба?даршам» ?дісі
«Назар аудар» ?дісі бойынша берілген с?здер ішінен саба??а ?атысы жо? арты? 2 с?зді к?рсету с?ралады.

Ж?зімі бар пудинг
?ор?асын контейнер
Альфа б?лшектер
Сцинтилляция
Температура
Атом ядросы
Атомны? планетарлы? моделі
С?улені? сынуы

VІ. ?йге тапсырма. Та?ырып бойынша эссе жазып келеді. «Резерфорд т?жірибесіні? ма?ызы»эссе жазу

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Резерфорд т?жірибесі.Атомны? планетарлы? моделі»

Еңсегенова Гүлжамал Жанузаковна

Маңғыстау облысы,Бейнеу ауданы

Ж.Қалдығараев атындағы отра мектебінің

Физика-математика пәні мұғалімі

Күні:10.03.2016 9-сынып Сабақтың тақырыбы:Резерфорд тәжірибесі.Атомның планетарлық моделі. Сабақтың мақсаты:
Білімділік:
1. Радиоактивтік құбылысы және радиоактивтік сәулелер жайлы білімдерін бекіту, оқушылардың ғылыми дүниетанымдық көзқарастарын физикалық үрдіс барысында қалыптастыру.
2. Атом туралы бейнелік көзқарас қалыптастыруда химиядан алған білімдерін синтездеу.
3. Оқушыларға Резерфорд тәжірибесін (тәжірибе қондырғысын, барысын, нәтижесін) атомның планетарлық моделін түсіндіру, Резерфорд тәжірибесін өздігінше түсіндіріп айта білуге ықпал жасау.
Дамытушылық:
Ойлау, құбылыстар мен заңдылықтарға талдау жасау, салыстыру, логикалық тұжырым жасау қабілеттерін дамыту.
Тәрбиелік:
Резерфорд тәжірибесін түсіндіру, тапсырмалар орындау барысында оқушыларды шапшаңдыққа, жинақылыққа тәрбиелеу, пәнге қызығушылығын арттыру.
Сабақтың типі: Жаңа материалды игерту
Сабақтың түрі: Аралас сабақ
Сабақтың әдісі: Түсіндіру, сұрақ - жауап, практикалық.
Пәнаралық байланыс: Химия, математика
Сабақтың көрнекілігі: мультимедиялық подиум, флипчарт, таратпа материалдар, Менделеев кестесі, сызба - суреттер
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушылармен амандасу, түгелдеу
Сабаққа дайындығын қадағалау
Назарларын сабаққа аудару. Үй тапсырмасын сұрау. ІІ. Білімдерін жан - жақты тексеру:
1. Жылулық сәулелену
2. Абсолют қара дене
3. Стефан - Больцман заңы
4. Планк гипотезасы
5. Фотоэффект
6. Рентген сәулелері
7. Рентген сәулелерінің медицинада қолданылуы
8. Фотон деген не? Оның массасы, тыныштықтағы массасы. ІҮ. Жаңа материалды меңгерту:
Атомдық теорияны жақтаушылар атом ең ұсақ бөлшек, ол бөлінбейді деп қарастырған болатын. Бірақ атом құрылысының күрделі екендігі физикалық айғақтармен дәлелдеді. Адамдар атомның күрделі бөлшек екендігін, табиғатта одан да кіші бөлшектердің бар екендігін түсінді.
Атомнан кіші қандай бөлшектерді білесіңдер? (электрон, протон, нейтрон)
Атомның күрделі бөлшек екендігін анықтаған соң ғалымдар оның әртүрлі теориялық моделдерін ұсынды. Атомның алғашқы модельдерінің бірін 1903 ж Дж. Томсон ұсынды. Бұл үлгіде атом радиусы 10 - 10м оң зарядталған шар ретінде қарастырылады. Шардың ішінде тепе - теңдік жағдайының маңында электрондар тербеліп тұрады. Электрондардың теріс зарядтарының қосындысы шарға біркелкі таралған оң зарядты теңестіреді, сондықтан тұтас алғанда атом электр бейтарап бөлшек болады. Кейінгі зерттеулер бұл модельдің дұрыс емес екенін көрсетті, сондықтан Томсон моделі қазір тек тарихи тұрғыдан қарастырылады.
Атомның ішінде электр зарядтарының орналасу тәртібін анықтау үшін 1911 жылы Резерфорд өзінің шәкірттері Г. Гейгер және Марсденмен бірге тәжірибе жасады. Резерфорд жасаған тәжірибені қарастырып көрейік. Қорғасыннан жасалған контейнердің түбіне Альфа бөлшектер шығаратын радиоактивті Радий элементін орналасқан. Альфа бөлшектері өзекше (қалған альфа бөлшектерін қорғасын жұтып алады) тарала отырып фольганы соққылайды.
Фольгадан өткен альфа бөлшектерді экран тіркеп отырады. Резерфорд альфа бөлшектерінің ауытқымай бірден фольгадан өтіп кететінін байқады. Алайда, альфа бөлшектерінің аз бөлігінің 900 – тан артық бұрышқа ауытқуы, яғни олар фольгаға соғылып кері бағытта ұшатыны таңдандырды. Сегіз мыңға жуық бөлшектердің біреуі ғана осындай үлкен бұрышқа ауытқиды екен. Резерфорд оң зарядталған альфа бөлшектерінің өз бағытынан ауытқуы, оның жолында оң зарядталған «бір нәрсемен» кездесуінен деп түсіндірді. Бұл ядро болатын. Ядро оң зарядталған, оның радиусы 10 - 15м. Атомның массасы түгел дерлік ядроға шоғырланған. Оны айнала әртүрлі орбитамен теріс зарядталған электрондар қозғалып жүреді. Ең шеткі электрон орбитасының радиусы атомның радиусына тең. Бұл үлгі Күн жүйесінің құрылымына ұқсайтындықтан оны атомның планетарлық моделі деп атады. Модель бойынша атом көлемінің басым көпшілігі «бос» болып шығады, ядроның радиусы атомның радиусынан 100 000 есе кіші
Басқаша айтқанда атом массасы түгелімен ядрода жинақталған деуге болады. Сөйтіп, альфа бөлшектері фольгадан өткенде өз жолында электрондармен және ядромен кездеседі. Электрондармен кездескен альфа бөлшектері өз бағытын өзгертпей тура таралатын болса, ядромен кездескен альфа бөлшектері өз бағытын 1350 - 1500 өзгертеді екен. Алайда соңғыларының саны онша көп емес. Орта есеппен алғанда 8000 альфа бөлшектің тек біреуі ғана өз бағытын 1500 өзгертеді, (сурет). Атом күрделі жүйе, оның центрінде оң зарядталған ядро бар, оның заряды +Ze (мұндағы Z – элементтің реттік нөмірі). Ядроны айнала электрондар қозғалып жүреді, қалыпты күйде олардың саны Z - ке тең. Резерфорд мрделі атом құрылысын дұрыс түсіндіре білді.
Ядро атом көлемінің өте кішкене орталық бөлігін алып тұрады. Ядроның диаметрі 10 - 12 – 10 - 13 см, ал атомның диаметрі 10 - 8 см шамасында. Егер атомның көлемін футбол алаңының аумағына дейін үлкейтетін болсақ. Атом ядросының көлемі футбол алаңында түсіп қалған шие дәніндей ғана болар еді.
Атомдар қалыпты жағдайда бейтарап болатындықтан, электрондардың заряды мен ядроның заряды бірін - бірі теңгеріп тұрады.
Ғалымдардың зерттеуі бойынша атом ядроларының заряды
qя= +Z*e
Ядроның құрамына кіретін оң зарядты бөлшектерді протондар деп атайды.
Кез келген элемент атомының ядросындағы протондар саны сол элементтің Менделеев кестесіндегі реттік санына тең.
Ядродағы протондар мен нейтрондардың жалпы саны А әрпімен белгіленеді. Ол массалық сан деп атайды.
A=Z+N
Массалық сан мен заряд санын біле отырып, ядродағы нейтрондар санын таба аламыз:
N =A - Z
Бір - бірінен тек ядросындағы нейтрондар санына қарай ажыратылатын элемент түрлерін изотоптар деп атайды.
Ү. Жаңа материалды бекіту:
1. Атомның планетарлық моделін кім жасаған? (Резерфорд)
2. Зат неден тұрады? (молекула, атом, протон, нейтрон, электрон)
3. Атом дегеніміз не? (Бөлінбейтін бөлшек)
4. Атом заряды қандай? (бейтарап)
5. Ядроны құрайтын бөлшек туралы не білесің? (протон - оң, нейтрон - нейтрал)
6. Заттың агрегаттық күйлерінің ерекшеліктерін ата.
7. Өмірден мысалдар келтіру.

Физикалық диктант

..................... немесе кез келген .............................................. буларын .................................жарық шығарады.
Егер осы жарықтың жіңішке шоғын ............... арқылы өткізіп, ......................жіктейтін болса, әр түсті, жіңішке жарқыраған ................ ..................... көрінеді.
Спектрдің әрбір сызығына қандай да бір нақты ................................., яғни ................ сәйкес келеді.
Сиретілген газдар тек ............................................ белгілі бір нақты мәнге тең электромагниттік толқындар шығарады.
Барлық сызықтық спектрлердің ішіндегі ең қарапайымы ...................спектрі.
Бальмер формуласы ...................
Кез келген сиретілген газ молекулалары жеке ............................... тұрады, сондықтан сәулелену атомдардың .............................................................байланысты болуы керек.