Рентген с?улелері 11 сынып

Сабақ 49

Мектеп Б.Садырбайұлы атындағы орта мектеп

Күні

Мұғалім есімі

Шаймерденова Ж.Т.

Сынып 9

Қатысқандар саны

қатыспағандар саны

Сабақ негізделген оқу мақсаты

Рентген сәулелерінің ашылу тарихы жайлы мәлімет алу.Оның қасиеттерін және пайдалы,зиянды жақтарын ажырата білу.Рентген сәулесінің адамзат өміріндегі маңызы ,тұрмыстағы қолданысы туралы мағлұмат алу.

Жұпта өзара бірлесіп жұмыс жасауға үйрену;

Оқу нәтижелері Рентген сәулелерінің ашылу тарихы жайлы мәлімет алады.Оның қасиеттерін және пайдалы,зиянды жақтарын ажырата біледі.Рентген сәулесінің адамзат өміріндегі

маңызы ,тұрмыстағы қолданысы туралы мағлұмат алады.

Жұпта өзара бірлесіп жұмыс жасауға үйренеді

Барлық оқушылар

• Рентген сәулелерінің ашылу тарихы жайлы мәлімет алады

Оқушылардың басым бөлігі

• Оның қасиеттерін және пайдалы,зиянды жақтарын ажырата біледі.

Кейбір оқушылар

Рентген сәулесінің адамзат өміріндегі

маңызы ,тұрмыстағы қолданысы туралы мағлұмат алады.

Алдыңғы оқу

1.Фотоэффект жайлы не білесіңдер?

2. Жарық дуализмі дегеніміз не?

3. Электронның шығу жұмысы дегеніміз не?

Ашық сұрақтар қою арқылы еске түсіру

Жоспар

Негізгі идеялар

1895 жылы В. Рентген ашқан.

Рентген сәулелері - жылдам электрондар кенеттен тежелгенде пайда болатын толқын ұзындығы өте қысқа (10-12-10-9) электромагниттік сәулелер.

Рентгендік сәулелердің тууын классикалық электромагниттік теория негізінде түсіндіру

Жылдам электрондар металл атомдарымен соғылғанда, олардың ядроларының кулондық өрістерімен өзара әрекеттесуі салдарынан тежеледі. Тежелу барысында жылдам электрондар біраз мөлшерде кинетикалық энергияларынан айырылады:

∆Е=Е₁-Е₂

Е₁,Е₂ -электронның әр түрлі күйлеріндегі кинетикалық энергиялары,

∆Е – электронның жоғалтқан энергиясы.

Бұл энергия рентгендік сәулелер фотонының энергиясына түрленеді:

∆Е=hν

Жылдам электрондардың тежелуі кезінде туындайтын сәулеленуді тежеулік рентгендік сәулелер деп атайды.

Рентгендік түтікше

К-катод-термоэлектрондар көзі.

Ц-цилиндрлік электрод.

А-анод (W, Cu, Pt)

А=qU₁₂

A=e·U=meυ²/2

U-электродтарға түсірілген кернеу

υ –электронның жылдамдығы

m_е-электтрон массасы

е – электрон заряды.

Қолданылуы:

• Медицинада диагноз қою үшін;

• Өндіріс пен тұрмыста қолданылатын жабдықтар мен бұйымдардың ішкі ақауларын, қуыстар мен жарықшақтарын табу үшін.

Басталуы

1.Сәлемдесу. Назарларын сабаққа аудару.

2.Ынтымақтастық атмосфера құру.

Мейірімді жүрекпен,

Ақпейілді тілекпен,

Амандасып алайық,

Бір жадырап қалайық

3.Топқа бөлу І топ «Инфрақызыл»

ІІ топ «Көрінетін жарық»

ІІІ топ «Ультра күлгін»

4.Бағалау парақтарын тарату

Білу. Көрінерлік ,инфрақызыл,ультракүлгін сәулелер туралы ойларын ортаға салу.Рентген сәулесі жайлы білетіндерін ортаға салу. Рентген сәулелері жайында не білесіңдер?

Рентген сәулелерінің қолданылуы жайында не білесіңдер? Слайдтағы суреттерді көрсете отырып тақырып ашу және мақсатын оқушылар арқылы анықтау.

Түсіну. Мәнмәтінмен жұмыс оқушыларға оқулықтағы мәтінді пайдалана отырып, постер қорғауды ұсынады Топтық жұмыс (15 минут)

Ортасы

Қолдану Есептер шығарту 1. 40-жаттығу жұмыстарын орындау

2. 1.λ=3*10^-9 м толқын ұзындығымен сәйкес келетін фотон энергиясын анықтау керек.

2.Егер фотонның энергиясы Е болса,онда оның жиілігі неге тең болады?

3.5*10⁷м толқын ұзындығы диапазонында жұмыс істейтін лазер қуаты 0,1 Вт жарық шоғын шығарады.Лазер 1 с ішінде фотондардың қандай санын шығарады?

4.Толқын ұзындығы λ= 331 нм фотон шығарғанда сутегі атомының энергиясы қалай өзгереді?

1.Егер қуаты Р лазер 1 с-та n фотон шығарса, онда лазер шығаратын сәуленің толқын ұзындығы неге тең?

2.Егер сутек атомындағы электронның толық энергиясы 3*10^-19 Дж артса,сутек атомы қандай ұзындықтағы толқынды жұтады?

3.Мырыш үшін фотоэффектінің қызыл шекарасының толқын ұзындығы неге тең?Мырыш үшін шығу жұмысы

А=3,74 эв

4.Электрондарың платинаданшығу жұмысы А=9,1*10^-19 Дж.Толқын ұзындығы 0,5 мкм жарық пластинадан жұлып шығарған электрондарының максимал кинетикалық энергиясы қандай?

1.Ультракүлгін сәуленің жиілігі 6*10¹⁵ Гц-ке тең.Фотонның энергиясын табыңдар.

2.Толқын ұзындығы 600 нм болатын көрінетін жарықтың фотонының энергиясын анықта.

3.Фотон энергиясы 3,6*10^-19 Дж болатын жарық толқынының ұзындығын анықтаңыз

4.Көрінетін жарықтың толқын ұзындығы 380 нм.Фотон энергиясын анықтаңыз.

Сергіту сәті. «Ішкі және сыртқы шеңберлер» мұғалім оқушыларға екі шеңбер болып орналасуға ұсыныс жасайды.Ішкі шеңбердегі оқушыларға рентген сәулесінің зиянды жағын,ал сыртағы шеңбер оқушыларына пайдалы жақтарын бір сөзден айта отырып жеткізу керек екендігін түсіндіреді.

Талдау. Бестармақ-11 сөз қолдану «Рентген» сөзі

1.1-сөз зат есім 2. 2- сөз сын есімнен 3.3- сөз етістіктен

4.4- сөз кез-келген сөз табы 5.1- сөз (әдетте зат есім).

Аяқталуы

Жинақтау. Венн диаграммасы Рентгендік сәулелер мен басқа сәулелердің ұқсастығы мен айырмашылығы

Бағалау. Жеке жұмыс. «Сұрақты суырып ал» (Бүгінгі өтілген тақырып бойынша әр оқушы бір сұрақтан параққа жазады да мұғалімге береді.Мұғалім сұрақтарды араластырып,оқушылардың өзіне кез-келген сұрақты суырып алып сол сәтте жауап беруді өтінеді ) Құзырлы тапсырмаларды орындау

Қосымша ақпарат

Радиактивті сәуленің түрлері,олардың өтімділігі,олардан қорғану жолдары жайлы мәлімет жинау

Саралау - Сіз қосымша көмек көрсетуді қалай жоспарлайсыз?

Бағалау - оқушылардың үйренгенін тексеруді қалай жоспарлайыз?

Пәнаралық байланыс

Қауіпсіздік және еңбекті қорғау ережелері

АКТ-мен байланыс құндылығы байланысы

Рефлексия

Сабақтың оқу мақсаты шынайы ма?

Бүгін оқушылар не білді?

Сыныптағы ахуал қандай болды?

Мен орындаған саралау шаралары тиімді болды ма?

Мен бүкіл уақыт ішінде үлгердім бе?

Мен өз жоспарыма қандай түзетулер енгіздім және неліктен?

Төмендегі ұяшыққа сабақ туралы өз пікірлеріңізді жазыңыз. Сол ұяшықтағы Сіздің сабақтың тақырыбына сәйкес келетін сұрақтарға жауап беріңіз.

Сабақ мақсаты шынайы. Оқушылар термоядролық реакциялар және Күн мен жұлдыздардың энергиясы туралы білді. Сыныптағы ахуал өте жақсы болды.Мен орындаған саралау шаралары тиімді болды. Мен бүкіл уақыт ішінде жоспарлаған кезеңдерімді аяқтап үлгердім. Мен өз жасаған жоспарларыма ешқандай түзетулер енгізбедім.

Қорытынды бағамдау

Қандай екі нәрсе табысты болды? (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)

1. «Ішкі және сыртқы шеңберлер» Ішкі шеңбердегі оқушыларға рентген сәулесінің зиянды жағын,ал сыртағы шеңбер оқушыларына пайдалы жақтарын бір сөзбен жеткізген сергіту сәті.

2.Рентген сәулесіне өлең шумақтарын шығарулары табысты болды.

Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алды? (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)

1. Топ мүшелері бірін-бірі оқытуға, сол арқылы ойлауға үйренеді

2. Оқушылардың өз ойларын ашық айта алуы.