Разработка открытого занятия по физике на тему "Табиғи радиоактивтік"

Сабақтың мақсаты

білімділік радиоактивтік құбылысын, радиоактивті сәуле шығарудың түрлерін, олардың бір-бірінен айырмашылық қасиеттерін ажырата білуге үйрету. Радиоактивті құбылысты зерттеуде А.Беккерель, Мария Склодовская- Кюри, Пьер Кюри ашқан жаңалықтарды, радиоактивті сәуле шығару түрлерін анықтаудағы тәжірибені оқып-үйрену.

дамытушылық алған білімдерін пәнаралық байланыста меңгерту. Әлемді, микроәлемді, табиғат сырын, қасиетін тануға ықпал жасау, ақыл-ойды дамыту;

тәрбиелік әлемді танудағы ғалымдардың қажырлы еңбегін, ғылымның құндылығын түсіндіру. Оқушыларды еңбектене, іздене білуге тәрбиелеу.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Разработка открытого занятия по физике на тему "Табиғи радиоактивтік"»

Күні 18.02.2015 ж

Сыныбы 11 «Б»

Орны 208 кабинет

Уақыты 11²⁵ , 4 сабақ

Пәні физика

Пән мұғалімі Ибайдуллаева О.К

Сабақтың тақырыбы §8.4.Табиғи радиоактивтік

Сабақтың мақсаты

Сабақтың типі аралас сабақ

Сабақтың түрі дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдісі АКТ, тест әдісі, практикалық ,бақылау сұрақтары, репродуктивті, ішінара іздену

Сабақтың көрнекілігі Менделеевтің периодтық таблицасы, элементтер коллекциясы, электрондық оқулық , слайдтар, ИФМ журналы, есептер жинағы

Құрал – жабдық интерактивті тақта, компьютер, қосымша әдебиеттер

Пәнаралық байланыс әдебиет, химия, биология, математика

Сабақтың барысы

І Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ Үй тапсырмасын сұрау

1. Атом ядросының негізгі сипаттамасы

2. Массалық сан

3.Нуклондардың жалпы саны, формуласы

4.Нуклондар мен нуклид

5.Масса ақауы

6.Ядроның байланыс энергиясы

7.Меншікті байланыс энергиясы

8. №№ 32.2; 32.6;32.9.

32.3. гелий ядросының байланыс энергиясын табыңдар

Бер: гелий шешуі: есептелуі:

m_p= 1,00728 м.а.б Е_б= ( Z· m_p+ N · m_n- M_я)с² Е_б= (2·1,00728 + 2·1,00867-4)931,5=

m_n= 1,00867 м.а.б =0,0319 · 931,5= 29,71МэВ

с²= 931,5 МэВ

т/к: Е_б-? Жауабы: Е_б= 29,71 МэВ

32.6. литий ядросындағы нуклондардың меншікті байланыс энергиясын есептеңдер.

Бер: литий шешуі: есептелуі:

m_p= 1,00728 м.а.б Е_м.б.= Е_б= (3·1,00728 + 3·1,00867-6)931,5=

m_n= 1,00867 м.а.б Е_б= ( Z · m_p+ N · m_n- M_я)с² = 44,5 МэВ

с²= 931,5 МэВ Е_м.б.= = 7,4МэВ/нуклон

т/к: Е_м.б.-?

Жауабы: Е_м.б.= 7,4МэВ/нуклон

32.9. дейтерийдің байланыс энергиясы 2,23 МэВ. Ядроның массасы және нейтраль атомның массасын анықтаңдар.

Бер: дейтерий шешуі: есептелуі:

Е_б= 2,23 МэВ Е_б= ( Z· m_p+ N · m_n- M_я)с² M_я= 1·1,00728 +1·1,00867- =

m_p= 1,00728 м.а.б = Z· m_p+ N · m_n- M_я =2,01355 м.а.б

m_n= 1,00867 м.а.б M_я= Z· m_p+ N · m_n- M_a= 2,01355+1,00055= 3,01410 м.а.б

m_e= 1,00055 м.а.б M_a= M_я+ m_e

с²= 931,5 МэВ

т/к: M_я-? Жауабы: M_я= 2,01355 м.а.б

M_a-? M_a= 3,01410 м.а.б

III Үй тапсырмасын қорыту “Таңдап алу” ( Әр ұғымға сәйкес келетін анықтаманы тауып таңдаңыз)

1	Ядролық физика	8	Химиялық элементтің Z реттік нөмірі
2	Ядроның байланыс энергиясы	9	Ядродағы нуклондарды ыдырап кетуден сақтап, оның берік байланысын қамтамасыз ететін күштер
3	Массаның атомдық бірлігі	10	Атом ядросының құрылымын, қасиеттерін, оның түрленулерін зерттейді, микроәлемде болып жататын құбылыстарды қарастырады
4	Зарядтық сан.	11	Көміртегі ¹²С₆ атомы массасының 1/12 бөлігі
5	Ядролық күштер	12	Ядроның байланыс энергиясының А массалық санға қатынасы, яғни бір нуклонға сәйкес келетін байланыс энергиясы.
6	Масса ақауы	13	Ядролық тарту күшінің жұмысы есебінен нуклондардан атом ядросы түзілгенде пайда болатын массалар айырымы
7	Меншікті байланыс энергиясы	14	Атом ядросын түгелімен жеке нуклондарға ыдырату үшін қажетті минимал энергия

ІV Жаңа сабақ түсіндіру

«Білімдінің сөзі-ем, мейірімі көп, өзі кең!»

М.Жұмабаев

Радиоактивтік латын сөзінен енген, «radio» - сәуле шығару, « activus»- әрекетті мағнасын береді.

1886ж.А. Беккерель атом ядросының күрделі құрылысын дәлелдейтін құбылыс радиоактивтікті ашты. Уран тұзының өздігінен көрінбейтін сәулелер шығаратынын байқады.

Фотопластинаны тығыз қара қағазға орап, үстіне уран тұзының қиыршықтарын сеуіп, ашық күн көзіне қойды.

1896ж. 24 ақпанда ауа райы бұлтты болғандықтан кезекті тәжірибені өткізудің сәті түспеді,үстіне уранның тұзы себілгенмыс крест жатқан пластинаны үстелдің суырмасына салып қойды.

Кристалдар мен пластинаның арасына қағаз, шыны, алюминий пластинасы, мыс әр түрлі қалыңдықтағы қорғасынды орналастырып күн көзіне қойды.Бірақ барлық зерттеулер нәтижесінде күн сәулесінің әсерінсіз-ақ сәуле шығаратынын көрсетті.

Радиоактивтікті зерттеуде алғашқылар болып Беккерель, ерлі-зайыпты Кюрилер, Э.Резерфорд белсенділік көрсетті.

1898 жФранцияда М. Складовская Кюри мен Пьер Кюри торий (Тh) элементінің өздігінен сәуле шығаруын ашты.

Осы жылы уран кенін өндіру арқылы радиоактивті 2 жаңа химиялық элементті бөліп алды.Радиоактивтігі ураннан млн. Есе қарқынды элемент радий (Rа), екінші элементті М.Складовскаяның отанының құрметіне полоний (Ро) деп атаған.

Ядролар ыдырығанда 2 заң орындалады.

Зарядтық санның сақталу заңы	Массалық санның сақталу заңы
Ыдырайтын ядроның зарядтық саны ыдырауда пайда болған бөлшектердің зарядтық сандарының қосындысына тең	Ыдырайтын ядроның массалық саны ыдырауда пайда болған бөлшектердің массалық сандарының қосындысына тең

Радийден шығатын сәулелер ағынымагнит өрісінен өткеннен кейін 3 шоққа бөлінген.Бастапқы ағынның 2 құраушысы қарама-қарсы жаққа ауытқыған, ал үшінші құраушы өзінің бағытын өзгертпейтінін П.Кюри байқаған.

Альфа бөлшегінің табиғатын 1908 жРезерфорд анықтады. Альфа ыдырауда яродан өздігінен α бөлшектер Не атомының ядросынан ұшып шығады, жаңа химиялық элементтің туынды ядросы пайда болады.

Альфа-ыдырау α-бөлшегінің табиғатын 1908 жылы Резерфорд көптеген эксперименттік зерттеулер нәтижесінде анықтады. Альфа-ыдырауы кезінде ядродан өздігінен α-бөлшек — гелий атомының ядросы Не (екі протон және екі нейтрон) ұшып шығады және жаңа химиялық элементтің туынды ядросы пайда болады. 8.7-суретте альфа-ыдыраудың процесі көрсетілген.

Альфа-ыдырау кезінде атом ядросы зарядтың саны екіге және массалық саны төртке кем туынды ядроға түрленеді. Жаңа элемент Менделеев кестесіндегі периодтық жуйенің бас жағына қарай екі орынға ығысады:

Q_а =(M_а –M_т – М_Не)*с² ыдырау энергиясы

мұндағы — аналық ядроның белгісі, — туынды ядроның таңбасы. Гелий атомының ядросы болып табылатын α-бөлшек үшін белгісін пайдаландық.

Бета-ыдырау

β-сәулесінің табиғатын 1899 ж Резерфорд ашқан болатын. Ол шапшаң қозғалатын электрондар ағыны. β-бөлшекті деп белгілейді. Массалық санның болуы, электронның массасы массаның атомдық бірлігімен салыстырғанда елеусіз аз екенін көрсетеді. Ығысу ережесін бета-ыдырауға қолданайық. Бета-ыдырау кезінде атом ядросының зарядтық саны бір заряд бірлігіне артады, ал массалық сан өзгермейді. Жаңа элемент Менделеев кестесіндегі периодтық жүйенің соңына қарай бір орынға ығысады:

Q_β =(M_а –M_т)*с²

мұндағы — электрлік заряды нөлге тең, тыныштық массасы жоқ электрондық антинейтрино деп аталатын бөлшек.Ядроның зарядтық саны бірлік зарядқа кемиді, нәтижесінде элемент Менделеев кестесіндегі периодтық жүйенің бас жағына қарай бір орынға ығысады:

мұндағы позитрон, электронның антибөлшегі, массасы электронның массасына тең.Аналық және туынды ядролар — изобаралар. Гамма-ыдырау 1900 жылы П.Виллaрд ядролық сәуле шығарудың құрамындағы үшінші компоненттің бар екенін тапты, оны гамма (у)-сәуле шығару деп атаған. Гамма-сәуле шығару магнит өрісінде ауытқымайды, демек, оның заряды жоқ. Гамма-сәуле шығару радиоактивтік ыдыраудың жеке бір түрі емес, ол альфа және бета-ыдыраулармен қабаттаса өтетін процесс. Жоғарыда айтқанымыздай, туынды ядро қозған күйде болады. Қозған күйдегі ядро атом сияқты, жоғарғы энергетикалық деңгейден төменгі энергетикалық деңгейге өткенде, энергиясы бар гамма-квантын шығарады, мұндағы —қозған, — қалыпты күйдегі энергиялар (8.10-сурет). Ядродан шығатын ү-сәулелері дегеніміз — фотондар ағыны болып шықты. Гамма-ыдыраудың формуласын жазайық:

мұндағы — қозған аналық ядро, — оның қалыпты күйдегі нуклиді. 8.10-суретте бор ядросынық β-ыдырауынық сызбасы көрсетілген. γ-сәулесінің толқын ұзындығы өте қысқа болып келеді: λ = 10^-8 ----10^-11 см. Сондықтан радиоактивті сәулелердің ішінде γ-сәулесінің өтімділік қабілеті ең жоғары, ол 8.11-суретте көрсетілгендей қалыңдығы 10 см қорғасын қабатынан өтіп кетеді. Гамма-кванттың өтімділік кабілеті өте жоғары, ауадағы еркін жүру жолының ұзындығы 120 м.