«Физика ж?не астрономия таби?ат туралы ?ылымдар»

Сабақ тақырыбы: «Физика және астрономия табиғат туралы ғылымдар»

Сабақ мақсаты:

Білімділік: тарау бойынша алған білімдерін жүйелеу, қорытындылау, білімдерін жадына сақтау, ойлау қабілетін дамыту.

Тәрбиелік: ұйымшылдыққа, жауапкершілікке тәрбиелеу, осы заңдардың қоршаған ортада бар екеніне көз жеткізу.

Дамытушылық: сандық, сапалық есептер шығару арқылы ой-өрістерін арттыру, шығармашылыққа баулу.

Көрнекілігі:

Сабақ жоспары:

Ұйымдастыру

Психологиялық әзірлік.

1-сайыс: «Тіліңмен жүгірме, Біліміңмен жүгір!»

Есеп шығару сайысы

Салыстыру сайысы.

«Білімдіге дүние жарық, Білімсіздің күні кәріп!»

Таңдау тесті (10)

Психологиялық әзірлік.

Оқушылар бізге көрші планеталардан хаттар келді. Бұл хаттың ішінде тапсырмалар бар екен. Олар бізден көмек сұрамақшы. Мына тапсырмалардың жауаптарын тез шешіп алайық.

1-сайыс: «Тіліңмен жүгірме, Біліміңмен жүгір!»

1. Қандай жолмен еш уақытта адам жүрмейді? (құс жолымен)

2. Елеуішпен су әкелуге бола ма? (болады, қар мен мұзды)

3. Көзіңмен көресің, бірақ қолыңмен ұстай алмайсың? (көлеңке)

4. Қандай ыдыстарға су құйылмайды? (су толы ыдысқа)

5. Стакандағы суды ішіп қойса ішінде не қалады? (ауа, бу)

6. Ашық ыдыстағы су неге азаяды? (буланады)

7. Неліктен су отты сөндіреді? (су ауа жібермейді, от ауасыз жанбайды)

8. Ыстық суда қандай стакан көбірек жарылып сынады? Қалыңы ма? Жұқасы ма? (қалыңы, ішкі қабаты бірден жылымайды)

9. Күн жүйесіндегі 2-ші планета? (Шолпан)

10. Аңырақай немесе Қызыл жұлдыз деген қандай планета? (Марс)

11. Ай қай планетаның серігі? (Жер)

12. Көліктегі жолаушы қандай денемен салыстырғанда тыныштықта?(көлік ішіндегі денелермен салыстырғанда)

13. Материялық нүкте деген не? (қозғалыстың қарастырылып отырған жағдайында өлшемдерін елемеуге болатын дене)

14. Қозғалыс траекториясы деген не? (дененің немесе материялық нүктенің санақ денесімен салыстырғандағы қозғалысы кезінде сызық түрінде қалдырған ізі)

15. Жол деген не? (қандайда бір уақыт аралығында дене жүріп өткен траекторияның ұзындығы )

16. Орын ауыстыру деген не? (дененің бастапқы орнын оның келесі орнымен қосатын бағытталған кесінді)

17. Жылдамдықты қалай анықтаймыз? (берілген уақыт ішіндегі орын ауыстыруын сол уақыт аралығына бөлу керек)

18. ХБЖ-де жылдамдық бірлігі қандай? (м/с)

19. Орташа жылдамдықты қалай анықтаймыз?

20. Инерция дегеніміз не? (кез келген дене сырттан әсер болмағанда өзінің Жермен салыстырңандаңы тыныштық күйін немесе бірқалыпты түзу сызықты қозғалысын сақтайды)

21. Күн жүйесінде қанша планета бар? (сегіз)

22. Ұзындықтың өлшем бірлігі қандай? (метр)

23. Уақыттың негізгі өлшем бірлігі? (секунд)

24. Бірқалыпты қозғалыс деген не? (дене тең уақыт аралығында ұзындығы бірдей жол жүреді)

25. Бірқалыпсыз қозғалыс деген не? (дене тең уақыт аралығында ұзындығы әр түрлі жол жүреді)

26. Күнге ең жақын орналасқан планета? (Меркурий)

27. Есекқырған деп қай планетаны атаған? (Юпитер)

28. Күн жүйесі құрылысының жобасын алғаш рет дұрыс түсінген кім?

(Николай Коперник)

1. Өз бағытына қарама-қарсы қозғалатын планета? (Шолпан)

2. Тігін машинасы инесінің қозғалыс траекториясы? (түзу сызықты)

3. Күшті өлшейтін құрал (динамометр)

4. Жағада екі қайық тұр:біреуі жүкпен,біреуі жүксіз.Қайсысынан секірген оңай? (жүгі бармен )

5. Гук заңы (серпімді деформацияның шамасы созылу немесе сығылуы түсірілген күшке тура пропорционал)

6. Дене пішінінің немесе өлшемдерінің өзгеруі (деформация)

7. Денеге бір мезгілде әрекет ететін бірнеше күштің әрекетіндей әрекет жасайтын күш (теңәрекетті күш)

8. Тау жыныстарының қуысына жиналған су тауды жарады. Бұл неліктен? (Түнде қуысқа жиналған су қатып, көлемі үлкен мұзға айналады. Ол мұз қуыс қабырғаларын зор күшпен сыға отырып, жынысты жарады.)

9. Неліктен рельс арасында саңылау қалдырады? (Жазды күні күн ысығанда ысыған рельс едәуір ұзарады, яғни деформацияланады. Саңылау деформация үшін қажет).

10. Адамның шашын, қасын, мұртын, аязды күні қырау шалатыны неліктен? (тыныс алғанда шыққан бу суықта конденсациялады.)

11. Құтқарушы белбеуді көбінесе тығыннан жасайды. Неліктен? (тығынның тығыздығы судың тығыздығынан аз).

12. Басқа ағашқа қарағанда найзағайдың еменге жиі түсетіні неліктен? (тамыры топырақтың сулы қабатына жеткен ағаштар мейлінше жақсы жерлестірілген. Сондықтан ондай ағашта бұлттың зарядына қарсы таңбалы заряд жерге өтіп кететіндей көп заряд жиналады.)

«Білімділер мен дос бол – тарыққанда ақыл береді. адамшылығыңды біледі»

Есеп шығару сайысы

№1.Велосипедші бірқалыпты қозғалып, 30минут ішінде 9 км жол жүрген. Велосипедшінің жылдамдығын м\с-пен есепте. Жауабы 5 м/с

№2.125 литр сұйықтықтың массасы 100 кг. Оның тығыздығын табыңдар.

Жауабы 800 кг/м³

№1.750км\сағ жылдамдықпен қозғалып ұшақ 6 сағат ішінде қандай аралықта ұшып өтеді? Жауабы 4500 км

№2. Массасы 46 кг бала массасы 1 т салдан 1.5 м/с жылдамдықпен жағаға секірді. Сал қандай жылдамдыққа ие болды? Жауабы 0.000069 м/с

№1.Алматыдан шыққан автобус Сарыөзекке дейінгі 180 км жолды 72 км\сағ бірқалыпты жылдамдықпен жүрсе қанша уақытта жетеді? Жауабы 2.5 сағ

№2. Болат серіппе 245 Н күш әрекетінен 35 мм-ге ұзарды. Серіппенің қатаңдығын анықтаңдар. Жауабы 7*10³ Н/м

№1. Автомобиль алғашқы 40 минутта 60 км/сағ жылдамдықпен, одан кейінгі 20 мин ішінде 30 км/сағ жылдамдықпен қозғалды делік. Автомобильдің орташа жылдамдығы қандай болады? Жауабы 50 км/сағ

№2. Мәрмәр 1*0.8*0.1 м³ мәрмәр тақтаның массасын анықтаңдар? Мәрмәр тығыздығы 2.7*10³ кг/м³. Жауабы 216 кг

№1. Жер Күнді айнала 30 км/с жылдамдықпен қозғалады. Бір сабақ өткенде, яғни 45 минут ішінде Жер қандай жол жүреді? Жауабы 81000 км

№2. Массасы 450 г сол арбаға қарағанда 1.5 есе артық жылдамдыққа ие болған оң арбашаның массасы қандай? Жауабы 300 кг

Салыстыру сайысы.

3км\сағ 3м\с 1г = 0.001 кг

2м\с 250см\с 1т =1000 кг

108км\сағ = 30м\с 1 кг = 1000г

20м\с 36км\сағ 1 кг = 1000000 мг

36км\сағ = 10м\с 1 км = 1000 м

370см\с

54км\сағ = 15м\с 1 л = 1 дм³

20м\с = 72км\сағ 1 л = 10^-3 м³

400см\с ³

Физик, ғалым, астрономдар өтіпті,

Қиялменен көкке самғап жетіпті.

Табиғаттың аясында тербеліп,

Даналығын мұра етіп кетіпті.

Ой санамда болса да балалығым,

Ғылым сырын білемін, даналығын.

Физика заңдылығын меңгертіп,

Зерделімін, білімдімін, саналымын!

4-сайыс: «Білімдіге дүние жарық, Білімсіздің күні кәріп!» (халықтық педагогиканы пайдалану арқылы жұмбақтарды шешіп, мақал мәтелдерді физикалық тұрғыда мағынасын тауып өз орнына қою керек)

Бір сасық құмалақ, бір қарын майды шірітеді. (Диффузия)

Басында миы жоқтың, аяғына дамыл жоқ. (Қозғалыс)

Тамшы тас жарады. (Инерция)

Кенет трамвайдың жүрісі кілт баялағанда, шал ілгері лықсып, құлай жаздады.

Шапшаң жүргенге шаң жұқпас.

Алған бағыттан алаңдамай еңбек етсең аз күшпен, көпке жетесің.

Өзі затты құрайды, теңесуге таразы сұрайды. (масса – физикалық шама)

Қармен бір жүргенде, сықырлайды ол неге? (Сынады – қатты дене)

Алтын теңге кетеді, Күміс теңге келеді. (Күн мен ай - табиғи жарық)

Отқа жанбас суға батпас (Мұз - заттың қатты күйі)

Жылт-жылт етеді, жылғадан өтеді. (су – сұйық күй)

Бұлтты аспанның жүзінде, Ойнайтын бұл немене?

(найзағай - оң, теріс заряд, табиғи жарық)

Таңдау тесті (10)

1. Диффузия қатты, сұйық және газ тәрізді денелердің қайсысына тез жүреді?

А) барлық денелерде бірдей

В) қатты денелерде

С) газдарда *

Д) сұйық денелерде

2. Диффузия деген не?

А) Бір заттың бөлшектерінің екінші заттың молекулааралық кеңістігне ену құбылысы *

В) заттардың бір-бірімен араласу кезіндегі құбылыс

С) заттар бір-бірімен өздері араласатын құбылыс

Д) бөлшектер бір-бірімен араласпайтын құбылыс

3. Диффузия қай заттарда ( қатты, сұйық және газ тәрізді) жүреді?

А) диффузия тек газдарда жүреді

В) диффузия тек сұйықтарда жүреді

С) диффузия сұйықтар мен газдарда жүреді *

4 . Заттардағы молекула арасында…

А) өзара тартылу мен тебілу болады *

В) тартылу да , тебілу де болмайды

С) тек тартылу болады

Д) тек тебілу болады

5. Төменде келтірілген қасиеттердің қайсысы сұйыққа тән?

А) белгілі көлемі бар

В) ыдыс пішінін қабылдайды *

С) аз сығылады

Д) оңай, тез сығылады

6. Оттегі қандай күйде болуы керек екенін көрсеіңдер: қатты , сұйық немесе газ тәрізді?

А) тек қана қатты күйде

В) тек қана газ күйде *

С) тек қана сұйық күйде

Д) барлық үш күйде болады

7. Келтірілген қасиеттердің қайсысы газға тән?

А) берілген көлемнің барлығын алады *

В) Әрең сығылады

С) меншікті пішіні жоқ

Д) оңай сығылады

8. Көлемін сақтап, пішінін оңай өзгертетін дененің күйі?

А) қатты

В) қатты және сұйық

С) газ тәрізді

Д) сұйық *

10. Мұз еріген кезде жылу

А) жұтылады *

В) бөлінеді

С) бөлінуі де , жұтуы да мүмкін

Д) бөлінбейді

11. Спирт буланған кезде жылу

А) жұтылады

В) бөлінеді *

С) бөлінуі де , жұтуы да мүмкін

Д) бөлінбейді

Біле бер қанша білсең-тағы тіле,

Жетерсің мақсатыңа біле-біле.

Ж. Баласағұн

«Сергіту».

1.Өзі затты құрайды,

Теңгеруге таразыны сұрайды.

( Масса )

Қозғалысқа келтіріп,

Жылдамдығын береді.

Өлшемдерін қарасақ

Ньютонға ол келеді.

( Күш )

       Дауысы да ілеспес

Өзі ұшқан қарқынға

Созған шүйке іспеттес

Жолды қалады артында (Реактивті самолет)

Тар шеңберді айналып,

Тұр қазықта байланып

Қаға берер таңдайды

Әдетінен таңбайды (Қабырға сағат)

   Көкке қараған, жұлдыз санаған (Телескоп)

Жарқылдан соң жаңағы

Суға бөкті бар алып.

Көкте түрлі жолақты,

Өрнек тұрды ғаламат (кемпірқосақ)

Күндіз қасыңнан қалмайды,

Бірақ, ешкім ұстай алмайды.

Қорқақ па? Қараңғыға бармайды. (көлеңке)

Алпыс кісі аяқтасты,

Ерте тұрып таяқтасты. (кірпік)

Жәй көзге көрінбейді, Қозғалуға ерінбейді? (Молекула)

Қозғалысқа келтіріп,

Жылдамдығын береді.

Өлшемдерін қарасаң,

Ньютонға ол келеді. Шешуі:(Күш).

Жоғалмайды ешқашан,

Түрлендірсең егер де.

Басқа күйге ауысса,

Жұмыс істейді әрқашан. Шешуі: (Энергия).

№1.Велосипедші бірқалыпты қозғалып, 30минут ішінде 9 км жол жүрген. Велосипедшінің жылдамдығын м\с-пен есепте. Жауабы 5 м/с

№2.125 литр сұйықтықтың массасы 100 кг. Оның тығыздығын табыңдар.

Жауабы 800 кг/м³

№1.750км\сағ жылдамдықпен қозғалып ұшақ 6 сағат ішінде қандай аралықта ұшып өтеді? Жауабы 4500 км

№2. Массасы 46 кг бала массасы 1 т салдан 1.5 м/с жылдамдықпен жағаға секірді. Сал қандай жылдамдыққа ие болды? Жауабы 0.000069 м/с

№1.Алматыдан шыққан автобус Сарыөзекке дейінгі 180 км жолды 72 км\сағ бірқалыпты жылдамдықпен жүрсе қанша уақытта жетеді?

Жауабы 2.5 сағ

№2. Болат серіппе 245 Н күш әрекетінен 35 мм-ге ұзарды. Серіппенің қатаңдығын анықтаңдар. Жауабы 7*10³ Н/м

№1. Автомобиль алғашқы 40 минутта 60 км/сағ жылдамдықпен, одан кейінгі 20 мин ішінде 30 км/сағ жылдамдықпен қозғалды делік. Автомобильдің орташа жылдамдығы қандай болады? Жауабы 50 км/сағ

№2. Мәрмәр 1*0.8*0.1 м³ мәрмәр тақтаның массасын анықтаңдар? Мәрмәр тығыздығы 2.7*10³ кг/м³. Жауабы 216 кг

№1. Жер Күнді айнала 30 км/с жылдамдықпен қозғалады. Бір сабақ өткенде, яғни 45 минут ішінде Жер қандай жол жүреді? Жауабы 81000 км

№2. Массасы 450 г сол арбаға қарағанда 1.5 есе артық жылдамдыққа ие болған оң арбашаның массасы қандай? Жауабы 300 кг

1) 3км\сағ 3м\с

2) 2м\с 250см\с

3) 108км\сағ 30м\с

4) 20м\с 36км\сағ

5) 36км\сағ 10м\с

6) 370см\с 37м\с

7) 54км\сағ 15м\с

8) 20м\с 72км\сағ

9) 400см\с 40м\с

1г = ? кг

1т = ? кг

1 кг = ?г

1 кг = ? мг

1 км = ? м

1 мм = ? м

1 л = ? дм³

1 л = ? м³

1 мл = ? см³

ФИЗИКА ЖӘ

НЕ АСТРОНО

МИЯ ТАБИҒ

АТ ТУРАЛЫ

ҒЫЛЫМДАР

1. «Тіліңмен жүгірме,

Біліміңмен жүгір!»

2. Есеп шығару сайысы

3. Салыстыру сайысы.

4. «Білімдіге дүние жарық,

Білімсіздің күні кәріп!»

5. Таңдау тесті (10)

Біле бер қанша білсең-тағы тіле,

Жетерсің мақсатыңа біле-біле.

Ж. Баласағұн

1. Диффузия қатты, сұйық және газ тәрізді денелердің қайсысына тез жүреді?

А) барлық денелерде бірдей

В) қатты денелерде

С) газдарда

Д) сұйық денелерде

2. Диффузия деген не?

А) Бір заттың бөлшектерінің екінші заттың молекулааралық кеңістігне ену құбылысы

В) заттардың бір-бірімен араласу кезіндегі құбылыс

С) заттар бір-бірімен өздері араласатын құбылыс

Д) бөлшектер бір-бірімен араласпайтын құбылыс

3. Диффузия қай заттарда ( қатты, сұйық және газ тәрізді) жүреді?

А) диффузия тек газдарда жүреді

В) диффузия тек сұйықтарда жүреді

С) диффузия сұйықтар мен газдарда жүреді

4 . Заттардағы молекула арасында…

А) өзара тартылу мен тебілу болады

В) тартылу да , тебілу де болмайды

С) тек тартылу болады

Д) тек тебілу болады

5. Төменде келтірілген қасиеттердің қайсысы сұйыққа тән?

А) белгілі көлемі бар

В) ыдыс пішінін қабылдайды

С) аз сығылады

Д) оңай, тез сығылады

6. Оттегі қандай күйде болуы керек екенін көрсеіңдер: қатты , сұйық немесе газ тәрізді?

А) тек қана қатты күйде

В) тек қана газ күйде

С) тек қана сұйық күйде

Д) барлық үш күйде болады

7. Келтірілген қасиеттердің қайсысы газға тән?

А) берілген көлемнің барлығын алады

В) Әрең сығылады

С) меншікті пішіні жоқ

Д) оңай сығылады

8. Көлемін сақтап, пішінін оңай өзгертетін дененің күйі?

А) қатты

В) қатты және сұйық

С) газ тәрізді

Д) сұйық

9. Мұз еріген кезде жылу

А) жұтылады

В) бөлінеді

С) бөлінуі де , жұтуы да мүмкін

Д) бөлінбейді

10. Спирт буланған кезде жылу

А) жұтылады

В) бөлінеді

С) бөлінуі де , жұтуы да мүмкін

Д) бөлінбейді

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12