Энергияны? са?талуы ж?не бір т?рден екінші т?рге айналу за?ы

Cаба?ты? та?ырыбы: Энергия. Энергияны? са?талу ж?не бір т?рден екінші т?рге айналу за?ы.

Ма?саты:

Энергия туралы т?сініктерін тере?дету.

• «К?й» ??ымын ?алыптастыру.
• К?й параметрлерімен таныстыру.
• Механикалы? энергия ж?не оны? т?рлерімен таныстыру, аны?тама беру.
• Энергияны сипаттайтын ?рнектер мен оларды? шамаларын аны?тау.

.Білімдік  ма?саты: О?ушыны? ?з бетінше ж?мыс істей алу м?мкіндігін дамыту, о?у материялын  ??деуді? жекеленген т?сілдері ар?ылы ж?мыс істей білуге ?йрету.

Дамыту ма?саты: Есте ?алдыру, шапша? ойлау ?абілеттерін дамыту.

Т?рбиелік ма?саты: ?ылыми д?ниетанымын арттыру, ал?ан білімді ?мірде пайдалана білу, ?з бетінше ізденуге да?дыландыру, е?бекке баулу, ?ылым?а ?ызы?ушылы?ын арттыру.

Саба?ты? типі: Жа?а білімді ме?герту.

Саба?ты? т?рі: Д?ст?рлі емес саба?.

Саба?ты? к?рнекілігі: Интерактивті та?та, дербес компьютер,

 Саба?ты? барысы:

• ?йымдастыру кезе?і. О?ушыларды? саба??а ?атысуы, даярлы?ы, ша?ын топтар?а б?лініп отыруы.

?й тапсырмасын с?рау. 1.Импульс дегеніміз не?

2.Реактивті ?оз?алыс дегеніміз не?.Реактивті ?оз?алыс?а мысалдар келтір?

3 К?ш импульсіні?  аны?тамасы?

4.Реактивті ?оз?алыс жылдамды?ы ?андай шамалар?а байланысты?

5.?арышты зерттеудегі ?андай шамалар?а байланысты?

• ?ызы?ушылы?ты ояту
•  ?йымдастыру кезе?і. О?ушыларды? саба??а ?атысуы, даярлы?ы, ша?ын топтар?а б?лініп отыруы.

металл шарды? жо?арыдан т?мен т?сіп келе жат?ан суреті к?рсетіледі.

Тапсырма: Денені? к?йі, жа?дайы ?алай ?згереді?

Серіппеге ілінген ж?кті? ?оз?алысы.

2. Ма?ыныны тану.

Негізгі тапсырма жазыл?ан ?а?аздар ?р топ?а б?лініп беріледі. ?р топ о?ушысы берілген тапсырма м?тінімен танысады.

І топ тапсырмасы

Механикалы? энергия дегеніміз не?

Механикалы? энергияны? ?андай т?рлері бар?

ІІ топ тапсырмасы

Толы? механикалы? энергия деп нені айтамыз?

Энергияны? са?талу за?ыны? м?нісі неде?

 Топты ??растыру

Ж?птаса отырып ша?ын топ ішінде тапсырманы талдау, бір-біріне айтып беруі, дайынды?ы.

?леуметтендіру (социология) кезе?і.

1. О?ушыларды?  ал?ан тапсырмасы бойынша араласып отыруы.
2. ?р топтан келген о?ушы ?з білімін орта?а салып, топ ішінде толы? ??гіме ??растыру.

Энергия – денені? к?йін сипаттайтын физикалы?, скалярлы? шама. Адамны? к?йі туралы айт?анда, оны? ?ан ?ысымы, температурасы, сия?ты, т.б. белгілі бір уа?ыт мезетіндегі жалпы жа?дайын сипаттайтын м?ліметтер туралы с?з етеміз.

К?й-денені? берілген уа?ыт мезетіндегі жа?дайы.

Механикада денені?  механикалы? к?йі с?з болады. Оны к?рсету ?шін 2 м?селеге то?талуымыз керек:

1. денені? берілген уа?ыт мезетіндегі орны

2. денені?  ?алай ?оз?алатынын сипаттай алуымыз керек.

Олай болса, б?л - н?ктені? ?айыбір уа?ыт мезетіндегі координаталары мен жылдамды?ын к?рсету деген с?з. Б?лар к?й параметрлеріне жатады.

Денені? немесе н?ктені? механикалы? к?йін сипаттайтын шама - механикалы? энергия деп аталады.

Механикалы?  энергия деп денені? механикалы? ж?мыс істей алу ?абілетін айтады.

Энергияны? ?лшем бірлігі –  (Е) Джоуль(Дж)

 

Денені? к?йі

-

энергия

Потенциялы? энергия

Ep=k*x2/2;

 

 

Потенциялы? энергия

Ep=m*g*h;

 

 

 

кинетикалы? энергия

Еk=m*v2/2;

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

• ?оз?алыста?ы денені? энергиясы-кинетикалы? энергия деп аталады.
• Денелерді? ?зара ?рекеттесуіне немесе дене б?лшктеріні? ?з ара орналасуына байланысты энергия-потенциялы? энергия деп аталады.

Бір – бірімен ?зара ?рекеттесетін денелерді? ?р кинетикалы?, ?рі потенциялы? энергиясы болады. М?ндай денелер т?йы? ж?йе деп аталады. Со?ты?ыс?ан шарларды?, «ЖЖС-Жер», серіппеге ілінген ж?кті? тербелісі, жо?ары ла?тырыл?ан шарды? жо?ары-т?мен ?оз?алуы кезіндегі энергияны? т?рленуін мысал?а ?арастыру?а болады( сурет бойынша).

Ж?йені?  толы? энергиясы т?ра?ты болады.

Етолы?= Еk+ Ep=const

 

 

Энергияны? са?талу за?ы былай т?жырымдалады: таби?атта?ы энергия жо?алып кетпейді, жо?тан пайда болмайды, ол тек бір т?рден екінші т?рге ауысады.

?орыта айт?анда, механикалы? ж?мыс- ол энергия ?згерісі, ал кез келген энергиясы бар дене ж?мыс істей алмайды. Ол ж?мыс істеу ?шін, энергия ?згеруі ?ажет.

• Ж?мыс пен энергия арасында ?андай байланыс бар?
• Атал?ан жа?дайды? ?айсысында потенциялы?, ?айсысында кинетикалы? энергия туралы с?з болады: иілген серіппеде; со??ан желде; сар?ырамадан ??лап а??ан суда; сы?ыл?ан ауада;?й шатырыны? шетінде жат?ан таста?

 

 

 

3.Ой тол?аныс. а) Венн диаграммасын толтыру

 

                   Еn                                   орта? ?асиет                                             Еk                                                 

 

 

1. ?рт?рлі денелерді? ?зара орналасуы бойынша аны?талатын энергия.

2.  Е = mqh

3. Масса мен к?терілу биіктігіне т?уелді

1. Денелерді? ?оз?алу салдарынан туындайтын энергия

2.      Е= mv2  ,

               2                                                                                                                                                                                          

3. Дене массасы мен жылдамды??а т?уелді

1.?лшем бірлігі

2. Жер бетіндегі тіршілік к?зі

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

.

Білімді  бекітуге  арнал?ан  тапсырмалар:

1. Денені?  толы?  механикалы?  энергиясы  дегеніміз  не ?
2. Толы?  механикалы?  энергияны? са?талу  за?ы  ?алай  

     т?жырымдалады?

Аны?тама  кестесі.

 

р.с

физикалы?  шаманы?  атауы

 белгіленуі

 

Формуласы

?лшем бірлігі

   1

Дене  импульсі

 

 

 

2

К?ш  импульсі

 

 

 

3

К?ш  ж?мысы

 

 

 

4

Ауырлы?  к?ші

 

 

 

5

Серпімділік к?ші

 

 

 

6

Кинетикалы?  энергия

 

 

 

7

Потенциалды?  энергия

 

 

 

 

Де?гейлік есептер.

1. Сада?тан вертикаль жо?ары тартыл?ан жебені? е? ?лкен к?терілу биіктігін есепте. Жебені? бастап?ы жылдамды?ы 40 м/с

2. Массасы 2 кг дене жер бетінен 30 м биіктіктен т?седі. Денені? 15м ж?не жерге келіп т?скендегі кинетикалы? энергиясын есепте

I-де?гей

1. Жер  бетінен  3,5 м  биіктікке  к?терілген  массасы  6 кг  денені?  потенциалды?  энергиясын  аны?та?ыз.

2. 9 м/с  жылдамды?пен  ?оз?алатын  6 кг  денені?  кинетикалы?  энергиясы неге  те? ?

II-де?гей

1. ?ата?ды?ы  10 4 Н/м  серіппе  3 см-ге  сы?ыл?анда  оны?  потенциалды?  энергиясы  ?алай  ?згереді ?

2. “Союз” сериялы ?арышкемені? массасы 6,6т болса, оны? орбита бойымен  7,8 км/с жылдамды?пен ?оз?ал?анда?ы кинетикалы? энергиясы ?андай?

 

 

 

 

 

III-де?гей

1. Массасы 4 кг еркін т?сіп келе жат?ан денені? жылдамды?ы жолды? бір б?лігінде 2-ден 8 м/с – ?а дейін артты. Осы жолда?ы ауырлы? к?шіні? ж?мысын табы?дар.

 

1. 1.  Массасы 9,0 г о? ?алы?ды?ы 5,0 см та?тай?а 600 м/с жылдамды?пен со?ылып, 200 м/с жылдамды?пен тесіп ?теді. Оны? кинетикалы? энергиясын, істеген ж?мысын ж?не та?тайды? кедергі к?шін аны?та?дар. Кедергі к?ші ?згермейді деп алы?дар.
2. 2. Массасы 100 т ?ша? Жерден 1 км биіктікке к?терілгенде жылдамды?ы 200 м/с болады. Оны? Жермен салыстыр?анда?ы механикалы? энергиясы ?андай?
3. 3. Массасы 5 т жер серігін 100 км биіктікке 8 км/с болатын бірінші ?арышты? жылдамды?пен шы?ару ?шін ?андай ж?мыс шы?ындалады? Жер серігіні? орбитада?ы механикалы? энергиясы неге те??

 

 

      Б??  кестесін  толтыру.

 

білетінім

?йренгенім

?йренгім  келетіні

 

 

 

 

 

 

8.?й тапсырмасы:§22,23   19, 20 жатты?у